افزودنی های نامطلوب در کمین سلامت

افزودنی ها، موادی هستند که در صنعت به عناوین مختلف برای مقاصد گوناگون به انواع غذاها و خوراکی ها اضافه می شوند که تعداد و انواع آنها کم نبوده و حتی زمانی تعداد آنها حدود ۴ هزار نوع تخمین زده می شد، اما کم کم تعدادی از آنها از رده مصرف خارج شدند چرا که ثابت شد برخی از این مواد می توانند موجب اختلالاتی شوند. علاوه بر افزودنی های عمدی، افزودنی های غیرعمدی و همچنین افزودنی هایی که در حین فرآوری وارد مواد غذایی می شوند هم وجود دارند که مصرف آنها نیز می تواند آثار سوء داشته باشد. بر این اساس، افزودنی ها را به چند دسته تقسیم کرده اند.
● مواد افزودنی عمدی
رنگ های مصنوعی، اسانس ها، مواد معطر، ادویه ها و چاشنی ها، طعم دهنده ها، مواد سفیدکننده، آنتی اکسیدان ها، مواد نگهدارنده، مواد پرکننده و حتی مواد مغذی از جمله افزودنی های عمدی به شمار می آیند که همگی برای بهبود ویژگی های مورد نظر مصرف کننده به بیشتر مواد غذایی افزوده می شوند. این مواد اگرچه منجر به افزایش ماندگاری و خوش آب و رنگ شدن محصول می شوند، اما متأسفانه برخی از آنها به شکل نسبی سمی بوده و به علت خاصیت تجمع تدریجی در بافت های بدن، در درازمدت بسیار مخرب خواهند بود و می توانند مسمومیت ها و عوارض مزمن برای مصرف کننده ایجاد کنند. از همه بدتر آن که این مواد دارای اثرات خفیف بوده و عوارض ناشی از آنها در حدی نیست که مصرف کننده بزودی متوجه شود. این مواد به تدریج اثرات سویی در بدن از خود به جا می گذارند که هیچ پزشک حاذقی هم نمی تواند علت و منشأ آن را تشخیص دهد. از این رو، بهتر است از مصرف مقدار زیاد مواد غذایی صنعتی در یک زمان یا مصرف مداوم آنها در طولانی مدت خودداری کنید.
● مواد افزودنی غیرعمدی
حشره کش ها، قارچ کش ها، جونده کش ها و غیره در کشاورزی موارد مصرف گوناگون دارند و بسیاری از مواد غذایی مصرفی روزانه ما ممکن است به مقادیری از این سموم آلوده باشند. این سموم می توانند در بافت های گیاهی ذخیره شوند بدون این که آسیب آشکاری به آنها برسانند، اما به محض آن که مصرف کننده از این قبیل مواد استفاده کند، امکان مسمومیت و گاه بیماری وجود دارد. از سویی، سموم دفع آفات نباتی ممکن است از طریق گیاهان خوراکی وارد غذای دام شده و موجب آلودگی گوشت، شیر و تخم مرغ آنها شود. مصرف این مواد از سوی انسان می تواند موجب عوارض ناگواری شود. گاه برای نگهداری مواد غذایی از آفت کش های انباری استفاده می شود که هر چند بیشتر آنها دارای وزن مولکولی کم و فرار هستند، اما مصرف بی رویه آنها ممکن است سلامت مصرف کننده را به خطر اندازد. دسته دیگری از مواد افزودنی غیرعمدی آنتی بیوتیک ها و هورمون ها هستند که بویژه در دامداری های غیربهداشتی بسیار کاربرد دارند. این مواد هم می توانند وارد شیر یا گوشت دام شوند.
بر این اساس، مصرف کنندگان باید محصولات گیاهی و دامی خود را از اماکن مطمئن و معتبر در بسته بندی های بهداشتی که دارای مشخصه تاریخ مصرف، مجوز بهداشت، مهر استاندارد و آدرس کامل کارخانه عرضه کننده است، تهیه کنند.
● آلودگی های شیمیایی در کارخانه ها
یک نمونه از این آلودگی ها در کارخانه های روغن نباتی مشاهده می شود. برای استخراج روغن از دانه های روغنی، از حلال های روغن استفاده می شود. پس از استخراج روغن، لازم است حلال را از روغن جدا کنند. چنانچه جدا کردن حلال به صورت کامل انجام نشود، روغن به دست آمده بسیار پرخطر خواهد بود.
● دود دادن مواد غذایی
برای نگهداری برخی مواد غذایی مانند گوشت، ماهی، سوسیس، کالباس و گاهی برای خشک کردن و بهبود طعم برنج آنها را دود می دهند. باید توجه داشت که دود حاوی متجاوز از ۲۰۰ نوع ماده شیمیایی مختلف است که برخی از آنها برای سلامتی انسان بسیار مضر و حتی سرطان زا است. اگر از مصرف محصولات دودی لذت می برید، فقط گاهی و به مقدار کم از آنها استفاده کنید، چرا که بدترین عارضه مصرف این گونه محصولات سرطان زایی آنها می باشد.
● پرتودهی مواد غذایی
در صنایع غذایی گاهی از اشعه یونیزه برای سالم سازی مواد غذایی مانند پاستوریزاسیون، استریلیزاسیون، انگل کشی، حشره زدایی، جلوگیری از جوانه زدن سیب زمینی و پیاز یا برای ترد کردن گوشت استفاده می کنند که این پرتودهی می تواند اثرات مثبت و منفی زیادی بر مواد اشعه دیده بگذارد. این اشعه همان گونه که میکروارگانیزم ها را نابود می کند، می تواند ترکیبات ناخواسته ای سنتز کند و تغییرات نامطلوبی روی ترکیبات پروتئینی، کربوهیدراتی و چربی های مواد غذایی ایجاد کند که بالقوه خطرناک است. البته بد نیست بدانید فرآورده ای که با مقدار مجاز کنترل شده پرتو داده شده باشد، رادیواکتیو و مضر نیست، اما به هر حال در هنگام استفاده از محصولات اشعه دیده باید متوجه خطرات احتمالی آن بود.
● آلودگی مواد غذایی به فلزات سنگین
انتقال مایعات از لوله های فرسوده و زنگ زده یا استفاده از ظروف مسی که با قلع، سفید شده و یا قوطی هایی که سطح لحیم کاری آنها با مواد غذایی تماس داشته باشند، موجب ورود یون سرب به مواد غذایی و در نتیجه بدن انسان می شود. سرب ماده ای جمع شونده است و زمانی که مقدار آن در بدن به حد معینی برسد، می تواند مسمومیت های مزمنی مانند کم خونی، بی اشتهایی، آسیب به کلیه ها و غیره ایجاد کند. برای پیشگیری از این عوارض استفاده از استیل ضد زنگ توصیه می شود. ظروف و بسته های پلاستیکی هم به علت مهاجرت یونی و سرطان زایی ایمنی کاملی ندارند. هماره از مصرف زیاد مواد غذایی و هله هوله های کارخانه ای در یک زمان یا صرف مداوم آنها به مدت طولانی جداً خودداری کنید و این را بدانید که غذاهای صنعتی هیچ گاه نمی توانند جایگزین مناسب غذاهای خوشمزه و لذیذ سنتی و خانگی باشند، بنابراین اگر از خوردن محصولات صنعتی لذت می برید، فقط گاهی و آن هم به مقدار اندک از آنها استفاده کنید.

فاخته حاجی حسینی
مهندسی علوم و صنایع غذایی

منبع : روزنامه ایران