تقلب قطعات در بازار ایران و راههای تشخیص آن

۱) پیش گفتار
در حال حاضر، رقابت از دو طریق، نحوة فعالیت شرکت ها را تحت تأثیر قرار می دهد. رقابت سالم جنبه ای از رقابت می باشد که باعث می گردد شرکت کنندگان در آن سعی در جلب هر چه بیشتر رضایت مشتری از طریق عرضه کالای با کیفیت تر و.....
با قیمت پایین تر نمایند و به عکس رقابت ناسالم از طریق عرضه کالای با کیفیت پایین، قیمت های بدون تناسب و استفاده غیر قانونی از برندهای خوش نام، باعث مخدوش شدن ذهنیت مصرف کنندگان گردد. از جمله این محصولات، قطعات و لوازم یدکی خودرو می باشد که به دلیل ویژگیهای فنی خاص آن، مصرف کننده یا به توصیه فروشنده در انتخاب مارک توجه می کند یا از برندهای معروف و به اصطلاح اصلی خریداری می نماید.
۲) تعریف انواع تخلف
بازار قطعات لوازم یدکی با ویژگیهایی که ذکر شد، محل رشد و نمو مناسبی برای افراد سودجو به حساب می آید. آنان نقاط ضعف بازار را در هر مرحله از زنجیره تامین تا عرضه شناسایی کرده و با تمام توان سعی در تسخیر آن دارند. به طور کلی از نظر کارشناسان بازار موارد آسیب متخلفین به بازار عرضه قطعات و لوازم یدکی عبارتند از:
۱-۲) قاچاق قطعات به داخل کشور
یعنی اقلامی که در سطح جزیی از طریق مسافر و در سطح کلان از طریق مرز بدون گذراندن تشریفات قانونی یا پرداخت عوارض گمرکی وارد ایران می گردد.
۲-۲) اقلام تقلبی
در این حالت متقلبین، قطعات تقلبی و بی کیفیت را در بسته بندیهایی اصلی قرار می دهند.
۳-۲) اقلام تقلبی
مشابه سازی یعنی اعمال تغییرات جزیی یا کلی در آرم، برند، لوگو، بسته بندی یا هر گونه علامت مشخصه شرکت مادر که غرض، تداعی برند اصلی باشد. ورود و وجود قطعات تقلبی و مشابه سازی در بازار ایران همواره باعث مشکلات بسیاری در چرخه گردش محصول از جمله تضعیف برند و تصویر ذهنی ۱ مصرف کنندگان نهایی گردیده است.
۳) علل عدم کاهش موارد تخلف
مواردی که باعث می گردد روند تخلفات در بازار علیرغم اقدامات صورت گرفته کاهشی نباشد، به شرح ذیل می باشد:
۱) عدم سهولت در خبرگیری و جمع آوری مدارک و مستندات قانونی قابل پیگیری
۲) فروش آسان قطعات تقلبی برندهای معتبر (مانند قطعات طرح اورژینال، والئو و ...)
۳) مجازات های نامتناسب با سود حاصل از تقلب یا مشابه سازی (درصورت احراز جرم و کفایت مدارک، معمولا مجازات تعیین شده به صورت پرداخت جریمه نقدی می باشد که مبلغ جریمه در مقابل سود حاصل از تخلف ناچیز است.)
۴) عدم اطلاع رسانی مداوم و مناسب به مصرف کننده نهایی، شبکه مجاز و متفرقه توزیع قطعات
۵)آگاهی فروشگاهها از غیر قانونی بودن فروش چنین قطعاتی به مصرف کننده نهایی و سوء استفاده از اطمینان خریدار به توصیه فروشنده به دلیل حاشیه سود یا کسری موجودی قطعه در بازار.
۶) عدم اطلاع مصرف کننده نهایی از نحوه شناسایی چنین اقلامی و خطرات استفاده از آن یا عدم آگاهی از برند قطعه ای که بر خودرو بسته می‌شود .(بخصوص در مواردی که صاحب خودرو در حین فرآیند تعمیر حضور ندارد).
۷) عدم ایجاد کانالهای ارتباطی چابک و منعطف با سازمانهای دولتی و کمیسیونهای مبارزه با قاچاق و تقلب جهت مبارزه ریشه ای با چنین موارد
۸)عدم تزریق دایمی و به موقع۲ برخی قطعات به بازار و ایجاد تقاضا برای قطعه عرضه شده از کانال غیر قانونی
۹) کندی سیستم قضایی جهت تشکیل پرونده و کشف جرم به نحوی که ممکن است قطعات کاملا” به فروش رفته و حتی چند بار گردش داشته باشد.
۱۰) آگاهی خریدار از تقلبی بودن قطعه و ترجیح او به خرید این قطعات بنا به دلایل قیمتی
۱۱) نبود نظارت سخت گیرانه توسط سازمانهای ذی ربط نظیر موسسات استاندارد، گمرک یا وزارت بازرگانی بر ورود قطعات از مبادی قانونی به گونه ای که قطعات فاقد کیفیت لازم حتی از مبادی قانونی وارد بازار می شوند.
شرکت تهیه و توزیع قطعات و لوازم یدکی ایران خودرو «ایساکو» ، نماینده انحصاری توزیع قطعات اصلی قطعات شرکت ایران خودرو می باشد که قطعات خود را در بسته بندی‌هایی به شرح ذیل از طریق شبکه مجاز فروش –شامل نمایندگی ها و فروشگاههای مجاز- به فروش می رساند.
۴) انواع بسته بندی ایساکو
۱-۴) بسته بندی آبی رنگ
ـ بسته بندی آبی و خطوط مورب زرد رنگ.
ـ برچسب شناسایی قطعه.
ـ هولوگرام
ـ کله اسب سمند، لوگوی فارسی و لاتین آن
ـ آرم بازیافت روی جعبه
۲-۴) بسته بندی مقوائی
ـ کارتن قهوه ای
ـ هالوگرام
ـ برچسب شناسایی قطعه
ـ آرم و نام ایساکو
ـ آرم بازیافت
۵) راههای تشخیص قطعه اصلی از تقلبی
۱-۵) راههای تشخیص بسته بندی اصلی از تقلبی
▪ رنگ بسته بندی:
گاهی از نوع رنگ، قطعه اصلی از غیر اصلی تمایز پیدا می کند. رنگ بسته بندی تقلبی تیره تر و یا کم رنگ تر از رنگ بسته بندی اصلی می باشد.
▪ کیفیت بسته بندی:
معمولاٌ‌موادی که در بسته بندی اصلی به کار می رود مرغوب بوده و این مسئله منجر به کیفیت ظاهری بالاتر بسته بندی اصلی نسبت به تقلبی و همچنین استحکام بیشتر آن می شود.
۲-۵) راههای تشخیص قطعه اصلی از تقلبی
▪ نوع آلیاژ کاربردی:
نوع مواد و آلیاژی که در ساخت قطعات اصلی به کار می رود بسیار مرغوب است و به واسطه همین مرغوبیت از سایر مارکهای مشابه متمایز شده است بدیهی است که نوع آلیاژ کاربردی در کیفیت ظاهری قطعه تاثیر گذار است
▪ لمس کردن قطعات:
افراد با تجربه از لمس قطعات به اصلی یا غیر اصلی بودن آن پی می‌برند
پرداخت کاری: نوع پرداخت نیز یکی از موارد ظاهری قطعه می باشد که معمولاٌ فروشندگان بصورت خیلی سریع پی به اصلی یا غیر اصلی بودن آن می برند.
▪ نوع جوشکاری‌:
جوشکاری نیز از دیگر راههای تشخیص قطعه تقلبی از اصلی می باشد
▪ نوع پرچکاری:
پرچ موجود در بعضی از قطعات از دیگر راههای تشخیص می باشد.
▪ نوع نوشتاری روی قطعه:
بطور عمده نوع سایز و یا حک شدن حروف بر روی قطعات اصلی با تقلبی متفاوت می باشد.
۳-۵) صدمات حاصل از استفاده از قطعات تقلبی
۱-۳-۵) اقلامی که از لحاظ جانی و مالی صدمه می‌زند
▪ لنت ترمز:
از جمله قطعات پرمصرف و حساس در تمامی خودروها می باشد و همانگونه که مشهود است استفاده از نوع تقلبی این قطعه باعث می گردد خودرو در موارد ضروری قابل کنترل نبوده و باعث تصادفات شدیدی گردد که ضمن ایجاد هزینه مالی ، عواقب جانی نیز ایجاد نماید .
▪ لوازم جلو بندی و پلوس :‌
این قطعات نیز از ایمنی بالای در خودرو برخوردار می باشد و استفاده از نوع تقلبی آن باعث انحراف خودرو و احتمالا” در سرعتهای بالا باعث عدم کنترل خودرو می گردد.
۲-۳-۵) اقلامی که از لحاظ مالی صدمه می‌زند :
▪ تسمه تایم :
این قطعه از جمله قطعات حساس در خودرو می باشد که اگر مصرف کننده از اهمیت آن بی اطلاع باشد در دام سود جویان بازار قرار گرفته و با خرید نوع تقلبی و یی کیفیت این قطعه دچار صدمات مالی می گردد چرا که عمل نکردن صحیح تسمه تایم در خودرو باعث کج شدن سوپاپ می گردد که تعمیرات آن مستلزم هزینه گزافی خواهد بود.
▪ قطعات لازم برای تعمیر موتور:
در کلیه خودروها اصولا” بالاترین هزینه را برای مصرف کننده بهمراه دارد و در صورت استفاده از لوازم غیر استاندارد موتوری از جمله رینگ موتور ، یاتاقان ، پیستون و ... باعث تعمیر مجدد خودرو می گردد و بار مالی زیادی را برای مصرف کننده به همراه دارد .
۶) نتیجه گیری:
به منظور کاهش تقلب در بازار پیشنهاد می‌شود:
۱) مصرف کنندگان از شبکه مجاز فروش خرید انجام دهند. این شبکه شامل فروشگاهها و نمایندگیهای مجاز می باشد.
۲) مصرف کنندگان در هنگام خرید به علایم و مشخصه های بسته بندی به خصوص هولوگرام آن توجه نمایند.
۳)در صورت برخورد با موارد تقلب، مصرف کنندگان می توانند با مراجعه به سایت ایسکو به نشانی www.isaco.ir اطلاعات خود را به شرکت انتقال دهند.
(Footnotes)
۱ Image brand
۲ قطعاتی که همزمان با ورود خودرو به بازار قطعات آنها تامین نشده است. مانند بعضی از قطعات خودروهای ۱۶ سوپاپ و خودروهای پژو ۲۰۶ در تیپهای ۵ و ۶.
۳ به اصطلاح چند بار بین واسطه های بازار به فروش رسیده باشد به نحوی که منبع اولیه تخلف قابل شناسایی نباشد.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد