افلاطون و فن‌بیان فلاسفه و سوفیست‌ها

کتاب مارینا مک‌کوی ، از درونمایه آشکاری برخوردار است . افلاطون با توجه به تفاوت درخصوصیات و نیات اخلاقی ، سقراط را از سوفیست‌ها متمایز می‌گرداند ولی نویسنده بلافاصله دو اشکال را یادآور می‌شود : شیوه چندان ساده‌ای برای جدا کردن سقراط از سوفیست‌ها وجود ندارد و شور و هیجان چندین گفتگوی سقراط ، تفاوت زیادی را مابین وی و سوفیست‌ها نشان نمی‌دهد. پس گفتن اینکه افلاطون با توجه به بعضی خصوصیات ، سقراط را از سوفیست‌ها متمایز می‌گرداند ، مسئله را حل نمی‌کند. از سوی دیگر بحث مک‌کوی‌ ، ادعای بسیاری از شارحین که سقراط را متفاوت از سوفیست‌ها می‌بیند انکار می‌کند، چرا که از نظر وی ، افلاطون به جای متمایز کردن فلسفه از سفسطه‌گری ، تلاش می‌کند تا فیلسوف را از سوفیست‌ ، متمایز کند.
گرچه سقراط اختلافات عمده‌ای مابین خود و سوفیست‌ها ترسیم می‌کند ، سوفیست‌ها ادعای آموزش داشتند در حالی که سقراط این ادعا را نداشت. سوفیست‌ها پول می‌گرفتند ولی سقراط فقیر بود ، سوفیست‌ها ایده‌های جدیدی مطرح می‌کردند در حالی که سقراط این‌گونه نبود ، ولی سقراط نیز از همان ابزارهای لفاظی بحث و جدل استفاده می‌کرد که نه تنها در این مورد با سوفیست‌ها همگام بود ، بلکه عملکرد سوفیست‌ها را نیز به مخاطبان خود از این طریق ، یادآوری می‌نمود. از این رو فلسفه به دلیل اینکه ضدلفاظی است از سفسطه ، متمایز نمی‌شود ، بلکه از این رو که استفاده آن از بحث و جدل ، به صورت اخلاقی صورت می‌گیرد ، متمایز می‌شود.
نویسنده در موارد مختلف ، به شیوه‌های جدلی سقراط اشاره می‌کند . به عنوان مثال ، وی دادگاه سقراط را متذکر می‌شود ، در حالی که قضات گرایش داشتند تا فلسفه را به عنوان زیرورو کننده فضایل سنتی معرفی کنند ، ولی سقراط تلاش می‌نمود تا این شکاف بین فضیلت و فلسفه را از بین ببرد. از این رهگذر ، سخنرانی سقراط با این هدف صورت می‌گرفت تا قضات دادگاه را به سوی حرکت به خودشناسی (یعنی ماموریت اصلی سقراط) سوق دهد. از نظر مک‌کوی ، سقراط فقط به این دلیل به جهل خود اعتراف می‌کرد تا مخاطبان وی نیز در این باره از وی تقلید کنند. همچنین مک‌کوی نشان می‌دهد که تقابل سقراط و پروتا گوراس ، تقابلی نیست که بین یک سوفیست و فیلسوفی که از بحث و جدل دوری می‌کند ، رخ داده باشد.
نویسنده در عین حال نشان می‌دهد که سقراط در عین ابطال جدل سوفیستی و شیوه زندگی سوفیست‌ها ، از شیوه بحث و زندگی فلسفی نیز انتقاد می‌کند . از این رو افلاطون باید نشان دهد که چرا دیدگاه سوفسطایی در عین ضدفلسفی بودن ، قدرتمند نیز هست.
مک کوی در راستای پیگیری نظریه اصلی خود مبنی بر اینکه تفاوت اصلی مابین فلسفه و سوفیسم ، اخلاقی است ، تاکید افلاطون را در «جمهوری» بر نیت به‌جای دانش به عنوان متمایز کننده فیلسوف یادآوری می‌کند. فلاسفه به واسطه دانش خود از بقیه مردم متمایز نمی‌شوند بلکه این نحوه زندگی آنهاست که آنان را از دیگران جدا می‌سازد . «در شهر خوک‌ها نمی‌توان هیچ فیلسوفی را یافت‌» طبع فلسفی در اوضاع مناسب خود را نشان می‌دهد. از این رو مک‌‌کوی نیز به فطرت اخلاقی فیلسوفان اشاره می‌کند.
بعضی از شارحان ، تفاوت فلسفه و سوفیسم را برحسب روش ، ارزیابی می‌کنند. سقراط ادعا می‌کند که سوفیست‌ها ، سخنرانی های طولانی ایراد می‌کنند ، در حالی که وی در فرایند پرسش و پاسخ ، شرکت می‌جوید. نویسنده کتاب نیز به انتقاد از افرادی می‌پردازد که فلسفه را یک روش می‌دانند ، چرا که وی طبیعت فیلسوف را اخلاقی می‌داند.
تفاوت‌هایی مابین فیلسوف و سوفیست وجود دارد که افلاطون از آنها برای تمایز سقراط از سوفیست‌ها استفاده می‌کند. سقراط پول نمی‌گرفت‌، در حالی که سوفیست‌ها این کار را انجام می‌دادند. سقراط در جستجوی شاگرد برای خود نبود و با هر فردی به گفتگو می‌پرداخت. سوفیست‌ها به دنبال پیروزی در بحث بودند ، در حالی که سقراط از ابطال شدن ، خوشحال می‌شد و به دنبال دستیابی به دانش بود. از نظر سقراط ، پرسش فلسفی نه تفکر محض ، بلکه یک فعالیت اجتماعی محسوب می‌شود.
انتشارات دانشگاه کمبریج ، در ماه آگوست سال ۲۰۰۸ میلادی ، کتاب «افلاطون و فن بیان فلاسفه و سوفیست‌ها» را منتشر کرده است.

نویسنده :‌مارینامک کوی
معرفی :‌یعقوب نعمتی وروجنی

منبع : روزنامه رسالت