«کتاب عقل»

▪تحریر درسگفتارهای دكتر سید محمد بنی هاشمی
▪امیر مسعود جهان بین
▪ناشر: بناء
بی شك یكی از مهم ترین مباحث در حیطه اندیشه، علم و عقل است هر یك از نحله ها و جریان های اندیشه ورز تعریف خاص خود از این دو واژه را عرضه كرده اند.
فلسفه و علم دوجریان بسیار قوی در اندیشه بشر است كه هر كدام از این دو با یكی از این كلمات ارتباط نزدیك و اساسی برقرار كرده اند. فلاسفه عقلانیت را وجهه همت خود قرار داده اند و عالمان علم را؛ تعریف این دو واژه و واژه های پیرامونی آنها مانند فكر و معرفت اول قدم در بنیاد نهادن سازمان معرفتی هر جریان علمی و فلسفی است. از سوی دیگر پس از مراجعه به متون دینی اعم از قرآن، احادیث و سایر كتب آسمانی واژه های علم، عقل و معرفت را بارها مشاهده می كنیم. این اشتراكات واژه ها برای متفكرانی كه قصد دارند در ساحت جداگانه علم، فلسفه و دین را بررسی كنند، سؤالات بی شماری را به وجود می آورد. تعریف عقل، معرفت و فكر از منظر نصوص دینی چیست؟ تعریف علم چیست و چه نسبتی با عقل و عقلانیت دارد؟ معرفت و فكر چیستند و چه ارتباطی با عقل دارند؟ عقل و دین چه مدخلیتی در فهم یكدیگر دارند؟
دوره سه جلدی «كتاب عقل» با هدف پاسخ به چنین پرسش هایی نوشته شده است.
این كتاب مجموعه درس گفتارهای دكتر سیدمحمد بنی هاشمی است كه از سوی امیر مسعود جهان بین گردآوری شده است. دكتر بنی هاشمی در این كتاب با مراجعه به میراث جاودانه پیامبر (ص) در میانه امت - ثقلین - سعی كرده اند به تمام مباحث مرتبط با عقل بپردازند. در دفتر اول این كتاب به مباحثی مثل تعریف علم و عقل، شواهد قرآنی به معنای انفعالی عقل، نور علم و عقل، عقل و عاقل و معقول و معرفت نور علم و عقل پرداخته شده است. در دفتر دوم موضوع هایی مانند حجیت عقل، پیوند میان عقل و دین، ارتباط عقل با قلب، ارتباط عقل با علم، پیوند میان عقل و فكر را می خوانیم در دفتر سوم از زاویه سازندگی اخلاقی و تربیتی به مبحث عقل پرداخته شده است از این رو حدیث مربوط به نشانه های عقل ( ده خصلت) خطبه امیرالمؤمنین (ع) در مورد عقل والا (كه بخش هایی در مورد حجابهای عقل را بر دارد) و حدیث امام كاظم (ع) درباره سپاه عقل و جهل را به تفسیر بررسی كرده است.
از امتیازات كتاب تقسیم موضوعی، تفصیلی و تفكیكی دقیق میان مطالب است، همچنین بیان روان و فصیح كتاب با توجه به ضرورت دقت و تأمل در مطالب قابل تحصین است.
منابع به روشنی ذكر شده و نقد و بررسی آنها با انصاف و ادب انجام شده است. آیات و روایات در سراسر كتاب با اعراب كامل و ترجمه روان بیان شده كه بهره وری از كتاب را افزایش می دهد.
نویسنده كوشیده است تا بررسی خود را به صورت بسیار خالص سازمان دهد به طوری كه به صورت تلویحی از آنچه كه فلاسفه گفته اند، فاصله گرفته است. در این مجموعه تعریف علم و عقل با آنچه كه در فلسفه و علم به معنای جدید آن گفته می شود تفاوت هایی دارد.این كتاب بی شك مورد توجه خواننده باریك بین قرار خواهد گرفت.
امیر مهدی بخشی زاده

منبع : روزنامه ایران