فلسفه برای کودکان

آیا توانایی تفكر فلسفی خاص بزرگسالان است و كودكان ناتوان از چنین امری هستند؟ به بیان دیگر، آیا اندیشیدن فلسفی از دوره سنی خاصی زمینه بروز می یابد؟ آیا شرایط روانشناختی و ذهنی ویژه ای برای این منظور، لازم است؟ آیا كودكان نیز دارای این توانایی هستند؟ آیا تخیلات و آرزوهای كودكانه و نیز بازیها، قصه ها و داستانهای كودكان بارقه هایی از اندیشه فلسفه را در خود نهفته دارند؟ اگر این گونه است، چگونه می توان از این طریق، به تقویت تفكر فلسفی در كودكان همت گماشت؟ كودكان در مواجهه با دشواریها و مسایل پیرامون شان، چگونه می اندیشند و عمل می كنند؟ سهم تفكر فلسفی از تفكر كودكانه چیست؟ چگونه و با چه روشی می توان كودكان را با زبان فلسفه آشنا كرد؟ كودكی و به تبع آن اندیشه كودكانه، نیز امری نیست كه با آغاز دوره بزرگسالی از میان برود. روانكاوان و روانشناسان بزرگ، یادآوری كودكی و رخدادهای آن را از مهمترین كاركردهای دوران بزرگسالی تشخیص داده اند. این بدان معناست كه برخلاف پندار غالب، كودكی همواره با ماست و بی شك ارتباط اولیه مان با پدیده ها در دوران كودكی، زمینه ساز انتزاعات بزرگ فلسفی بوده است. نكته ای كه شاید بیش از همه بتوان در معرفت شناسی تكوینی ژان پیاژه آن را سراغ گرفت. اما با این حال ما چگونه می توانیم كودكی پر بار و موفقیت آمیزی را پشتوانه كوله بار بزرگسالی بسازیم؟ چگونه می توان از طریق تخیلات و بازیها و قصه های پریان و افسانه های خاص كودكان، خردسالان را با نحوی از تفكر فلسفی آشنا كرد و آینده ای پربارتر را برای آنان رقم زد؟
براین اساس امروزه در كشورهای غربی، بویژه در مراكز آموزش عالی و پژوهشگاههای مرتبط با آن به تبیین و بررسی زمینه های فلسفی در تفكر كودكان پرداخته اند. در همین راستا می توان با جستجوی كلید واژه فلسفه برای كودكان یا فلسفه كودكان و... در اینترنت، انبوهی از پایگاههای اطلاعاتی، پژوهشی و خبری را در این خصوص یافت. در ایران نیز چند سالی است كه به این زمینه توجه شده و مطالب جسته و گریخته ای در برخی از پایگاههای اینترنتی یا روزنامه ها و مجله ها پیرامون فلسفه برای كودكان به چاپ رسیده؛ اما هنوز كار درخور توجه و مهمی صورت نگرفته است. بر همین اساس ماهنامه «مدرسه سالم»به مدیر مسئولی محمدرضا محمودیان نخستین شماره (مرداد ماه ۱۳۸۵) خود را اختصاص به موضوع «فلسفه برای كودكان و نوجوانان» داده است. این ویژه نامه حاوی مطالب متنوعی در این باره است. برخی از عنوان های مقاله های این ویژه نامه از این قرار است. كشف فلسفی كودكان در گفت وگو با متیولیپمن، داستان های فلسفی مؤثرتر از متون فلسفی در گفت وگو با مارگارت شارپ، فلسفه برای كودكان چیست؟ از كجا و از چه زمانی و چگونه آغاز شد؟ فلسفه كودكی - تفكر فلسفی در كودكان، خبرها و گزارشها.
این ویژه نامه در شصت و چهار صفحه به چاپ رسیده است.

محمد رضا ارشاد

منبع : روزنامه همشهری