یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 5 May, 2024
مجله ویستا

ابوعلی / ابوعبدالله احمد بن محمد بن یعقوب ابن مسکویه


جنسیت: مرد
تولد و وفات: ( ... - ۴۲۱) قمری
محل تولد: ایران - تهران - ری
شهرت علمی و فرهنگی: فیلسوف ادیب ، نویسنده ، و منشی آل بویه
ملقب به خازن. در خانواده‌ای زرتشتی در ری متولد شد. در فن دبیری چندان مهارت داشت که به‌عنوان کاتب و ندیم به خدمت ابومحمدحسن مُهٌلبی ، وزیر معز‌الدوله دیلمی درآمد. و تا زمان مرگ با وی بود. مدت هفت‌سال نیز در خدمت ابن عمید در دربار رکن‌الدوله در ری بود و سمت کتابداری و نگاهداری اسناد و مدارک را داشت. در ۳۵۵ق که غازیان آشوبگر خراسان بر سر راه خود به روم شرقی از ری می‌گذشتند ، کتابخانهٔ عظیم ابن عمید را از غارت و ویرانی مصون داشت. پس از عزل ابوالفتح عمید ، همکاری با دستگاه صاحب‌ بن عباد را نپذیرفت ، چه خود را همپایهٔ وی می‌دانست و مستقیماً به خدمت یکی از فرمانروایان آل‌بویه درآمد. پس از مرگ عضدالدوله به خدمت پسرش ، صمام‌الدوله رسید. از معاصران بوعلی‌سینا بود و با ابوحیان توحیدی و بدیع‌الزمان همدانی مکاتبه داشت. از احوال ابن مسکویه پس از اعدام ابن سعدان ، وزیر صمام‌الدوله (۳۷۵ق) ، اطلاع چندانی در دست نیست. ابن مسکویه چهرهٔ برجسته‌ای در حیات عقلی و فرهنگی زمان خود بود. در رشته‌های گوناگون تاریخ ، علم کلام ، فلسفه و پزشکی تبحر داشت. به کیمیاگری و علوم غریبه سخت
علاقه‌مند بود. برداشت وی از دین بیشتر فلسفی تا حدی عقلانی بود. رنگ فلسفی آثار ابن‌مسکویه سبب شده است که شیعیان بیش از اهل تسنن آنها را بپذیرند. خود وی مانند فارابی و اخوان‌الصفا از معتقدان به تشیع فلسفی بود. از دیگر علوم مورد علاقهٔ پزشکی بود و بسیار محتمل است که دو کتاب داروشناسی که ابن قفطی در "تاریخ‌الحکماء" از وی نام برده است برای عضد‌الدوله تألیف کرده باشد. از آثار مهم او "تجارب‌الامم و عواقب‌الهمم" در تاریخ است از آغاز تا مرگ عضدالدوله ۳۷۲ق. از دیگر آثار بزرگ وی: "تذهیب الاخلاق و تطهیر‌الاعراق" ، در فلسفهٔ اخلاق است. هدف از تألیف این کتاب آن بوده است که برای دانشجویان فلسفه و اخلاق ، کتابی ساده و روان مشتمل بر بیان اصول فلسفه فراهم آورد. پس از آن کتب زیادی به این سبک نوشته‌اند از آن جمله است: "اخلاق ناصری" خواجه‌ نصیرالدین طوسی که ترجمه و تألیفی از آن کتاب است؛ کتاب "حکمهٔ‌الخالده" ، ترجمهٔ کتاب "جاویدان خرد" ، که یکی از نسخه‌های آن عنوان "کتاب آداب العرب و الفرس" دارد.
منبع : مطالب ارسالی