چرا خداوند خود گناه بندگان را نمی‏بخشد؟ چه کسانی از شفاعت بی بهره می‌شوند؟

هر كس از خط قرمز یكتا پرستی، پا فرا تر ننهاده باشد و در منجلاب شرك فرو نیفتاده باشد، از شفاعت بهره نمی‏گیرد و رو ایات نیز بر این حقیقت مهر تأیید زده‌اند. از پژو هش در آیات و روایات به دست می ‏آید كه برخی هرگز از رحمت شفاعت بهره‌ مند نمی‌شو ند. اینان عبارت ‌ا ند از...
●آیات و روایات، نشان از آن دارند كه همه مؤمنان و دوستداران پیامبر(ص) و اهل بیت او، از شفاعت بهره‌مند می‌شوند. البته برخی به دلیل پیشینه نیكشان، از این رحمت الهی زودتر بهره‏مند می‏شوند و برخی دیرتر؛ اما سرانجام این دریچه رحمت به روی آنان گشوده خواهد شد.
آیهٔ ۲۸ سوره انبیا، شفاعت برخی از شفاعتگران را تنها در حق كسانی می‏داند كه رضایت خداوند را به دست آورده باشند و از سویی با توجه به آیهٔ ۴۸ سوره نساء، خداوند، تنها گناه شرك را نمی‏بخشد و از گناهان دیگر، برای هر كس كه بخواهد چشم می‌پوشد. بنابراین، هر كس از خط قرمز یكتاپرستی، پا فراتر ننهاده باشد و در منجلاب شرك فرو نیفتاده باشد، از شفاعت بهره نمی‏گیرد و روایات نیز بر همین حقیقت مهر تأیید زده‌اند. از جمله در روایتی، پیامبر گرامی اسلام فرموده‏اند:
شفاعتی نائلهٔ إِن شاء اللَّه من مات لا یشركُ باللَّهِ شیئاً[۱][۱]
شفاعت من به خواست خدا، به كسانی می‏رسد كه با ایمان از دنیا بروند و مشرك نباشند.
مطابق برخی روایات، هر كس ذره‌ای ایمان داشته باشد، شفاعت می‏شود؛ ولی در برخی دیگر از روایات آمده است كه مثلاً سبك شمردن نماز، خیانت، زنا و ستم، مانع از شفاعت می‏شوند. این دو دسته از روایات با هم منافاتی ندارند؛ زیرا مقصود از دسته دوم، آن است كه گناه باعث می‏شود انسان مدت‏ها در عذاب بماند و از شفاعت بی‌بهره باشد؛ و روایات دسته اول می‏گوید هر كس ایمان به خدا داشته باشد و دین او مورد رضایت و پسند الهی باشد، بالاخره شفاعتگران، دست نجات به سوی او دراز می‌كنند. و تنها كفر و دشمنی با رسول اكرم و اهل بیت اوست كه به طور كلی انسان را از شفاعت محروم می‌سازد.
●چه گروهی از شفاعت بهره نمی‏گیرند؟
از پژوهش در آیات و روایات به دست می‏آید كه برخی هرگز از رحمت شفاعت بهره‌مند نمی‌شوند. اینان عبارت‌اند از:
۱. مشركان؛ از آیات ۹۷ تا ۱۰۱ سوره شعرا[۲][۲] استفاده می‏شود كه در روز رستاخیز، مشركان شفاعت نمی‏شوند و شفاعت شفاعتگران به حال آنان سودی نخواهد داشت. در بسیاری از روایات هم به این موضوع تصریح شده است. از جمله پیامبر گرامی اسلام(ص) می‏فرماید:
أعطیت خمساً... واعطیت الشفاعهٔ فادخرتها لامتی فهی لِمنْ لایشرك باللَّه شیئاً
خداوند بزرگ به من پنج امتیاز اعطا كرده است: ... یكی از آنها شفاعت است كه آن را برای امت خود نگاه داشته‏ام؛ شفاعت برای كسانی كه مشرك نباشند.[۳][۳]
۲. كافران؛ از آیات ۴۱ تا ۴۸ سوره مدثر دریافته می‏شود كه روز رستاخیز، كافران، بهره‌ای از شفاعت نمی‌برند و شفاعت به حال آنان سودی نخواهد داشت[۴][۴] و همین از برخی روایات نیز دریافته می‏شود.
از امام هشتم(ع) معنای آیه ۲۸ سوره انبیا را پرسیدند كه می‏فرماید: «جز برای كسی كه ]خدا[ رضایت دهد، شفاعت نمی‌كنند.»[۵][۵] فرمود: معنایش آن است كه شافعان رستاخیز، جز برای كسی كه دین او مورد رضایت و پسند خدا باشد،[۶][۶] شفاعت نمی‌كنند. روشن است كه كافر، دین مورد پسند خداوند را ندارد.
۳. ستمگران؛ قرآن مجید می‏فرماید:
مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَلاَ شَفِیعٍ یُطَاعُ[۷][۷]
و برای ستمگران، نه یاری است و نه شفاعتگری كه مورد اطاعت باشد.
پیامبر گرامی اسلام (ص) در این زمینه می‏فرماید:ما شفاعتی ففی اصحاب الكبائر ما خلا اهل الشرك و الظلم[۸][۸]
شفاعت من برای كسانی است كه مرتكب گناه بزرگ شده باشند، جز شرك و ستمكاری.
۴. دشمنان خاندان رسالت؛ امام صادق (ع) فرمود:
لو ان الملائكهٔ المقربین و الانبیاء المرسلین شفعوا فی ناصب ما شفعوا[۹][۹]
اگر همهٔ فرشتگان مقرب الاهی و تمام پیامبران برای ناصبی (كسی كه دشمن خاندان عصمت و طهارت است) شفاعت كنند، شفاعت آنان پذیرفته نمی‏شود.
۵. آزار دهندگان فرزندان رسول؛ پیامبر اكرم(ص) در این باره می‏فرماید:
اذا قمت المقام المحمود تشفعت فی اصحاب الكبائر من امتی فیشعنی اللَّه فیهم واللَّه لا تشفعت فیمن آذی ذریتی[۱۰][۱۰]
هنگامی كه در مقام شفاعت قرار گیرم، برای گناهكاران امتم شفاعت می‏كنم و خداوند شفاعت مرا می‏پذیرد. به خدا سوگند، برای كسانی كه ذریه و فرزندان مرا آزرده باشند، شفاعت نمی‏كنم.
۶. منكران شفاعت؛ امام هشتم(ع) در این باره می‏فرماید:
من كذب بشفاعهٔ رسول اللَّه لم تنله[۱۱][۱۱]
كسی كه شفاعت رسول خدا را تكذیب كند، شفاعت آن گرامی به او نمی‏رسد.
رسول گرامی اسلام (ص) نیز می‏فرماید:
من لم یؤمن بشفاعتی فلا اناله شفاعتی[۱۲][۱۲]
هر كس به شفاعت من ایمان نداشته باشد، شفاعت من به او نمی‏رسد.
۷. خائنان؛ رسول گرامی اسلام(ص) فرموده‌اند:
من غش العرب لم یدخل فی شفاعتی...[۱۳][۱۳]
هر كس به عربها (مسلمانان عرب)[۱۴][۱۴] خیانت كند، از شفاعت من بی بهره خواهد بود.
۸. سبك شمارندگان نماز؛ امام صادق (ع) می‏فرماید:
لاینال شفاعتنا من استخف بالصلوهٔ؛[۱۵][۱۵]
كسی كه نماز را سبك بشمارد، به شفاعت ما دست نمی‌یابد.
چرا خداوند خود گناه بندگان را نمی‏بخشد و چه نیازی به وجود واسطه است؟
خداوند جهان آفرینش را بر اساس نظام علت و معلول استوار ساخته است. نیازهای مادی انسان، با یك رشته علل و اسباب طبیعی كه همگی به اذن خدا تأثیر گذارند، به او می‏رسد و فیض معنوی نیز از این اصل جدا نیست. هدایت و راهنمایی و بخشش و آمرزش كه از فیض‌های الهی‌اند، پیرو همین نظام‏اند. برای نمونه، اراده حكیمانه خداوند بر آن است كه فیض هدایت در این جهان به وسیله پیامبران، به انسان برسد؛ زیرا جز پیامبران هیچ كس شایستگی خطاب رویارو با خداوند را ندارد.
بخشش و رحمت الهی در سرای دیگر نیز می‌تواند دارای چنین نظامی باشد؛ یعنی بخشایش و رحمت حق، با ارواح و نفوس پاك به گنهكارانی كه شایستگی آمرزش خدا را دارند برسد؛ همچنان كه در این جهان، فیض الهی (هدایت و راهنمایی) را پیامبران به دیگران می‏رسانند.
درست است كه این فیض می‏توانست بدون وساطت و پایمردی كسی به گنهكاران برسد، امّا خداوند حكیم اراده كرده است كه در سرای آخر نیز به پاسداشت عزیزان درگاه خود، فیض خود را از راه آنان به گنهكاران برساند. چرا كه اولیای الهی و بندگان صالح و فرشتگان آسمان‏ها و حاملان عرش كه عمری در اطاعت خدا به سر برده‏اند و گام از دایره بندگی فراتر ننهاده‏اند، شایستهٔ تكریم و احترام‌اند و یكی از مظاهر حرمتگذاری به آنان، پذیرفتن دعای آنها درباره گنهكاران، آن هم در شرایط ویژه است.
شفاعت اولیای الهی بی قید و شرط نیست. زمام كار در روز رستاخیز در دست خداست، ولی در عین حال، آن مالك مطلق، به اولیای الهی كه دارای منزلت‌اند، رخصت می‏دهد كه چنین تصرفی را انجام دهند.

آیت الله جعفر سبحانی
[۱][۱] . مسند احمد، ج ۲، ص ۴۲۶.
[۲][۲] . [مشركان می‏گویند:] سوگند به خدا كه ما در گمراهی آشكاری بودیم، آن گاه كه شما را با پروردگار جهانیان برابر می‏كردیم؛ و جز تباهكاران ما را گمراه نكردند، و در نتیجه، شفاعتگرانی نداریم، و نه دوستی نزدیك.
[۳][۳] . مسند احمد، ج ۱، ص ۳۰۱. به همین عبارت یا با مختصر تفاوت در كتاب‏های زیر نیز برمی‏خورید: سنن نسائی، ج ۱، ص ۱۷۲؛ سنن دارمی، ج ۱، ص ۳۲۳ و ج ۲، ص ۲۲۴؛ صحیح بخاری، ج ۱، ص ۹۲، ۱۱۹؛ مسند احمد، ج ۴، ص ۴۱۶.
[۴][۴] . اصحاب یمین از مجرمان می‏پرسند چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟ می‏گویند: ما از نمازگزاران نبودیم و اطعام مستمند نمی‏كردیم و پیوسته با اهل باطل همنشین و همصدا بودیم و همواره روز جزا را انكار می‏كردیم تا زمانی كه مرگ ما فرا رسید از این رو شفاعت شفاعت كنندگان به حال آنها سودی نمی‏بخشد.
[۵][۵] . لایشفعون الا لِمن ارتضی.
[۶][۶] . امالی صدوق، ص ۵.
[۷][۷] . سوره غافر، آیه ۱۸.
[۸][۸] . الخصال صدوق، ص ۳۵۵.
[۹][۹] . محاسن برقی، ص ۱۸۴.
[۱۰][۱۰] . امالی صدوق، ص ۱۷۷
[۱۱][۱۱] . عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۶۶.
[۱۲][۱۲] . امالی صدوق، ص ۵.
[۱۳][۱۳] . مسند احمد، ج ۱، ص ۷۲.
[۱۴][۱۴] . روشن است كه عرب، برای نمونه ذكر شده است.
[۱۵][۱۵] . كافی، ج ۳، ص ۲۷۰، ج ۶، ص ۴۰۱؛ تهذیب، ج ۹، ص ۱۰۷.

منبع : حلقه