بحران جهانی اعتبار و پیامدها

قرض یا وام loan پول یاچیزی نقدی میباشد که در ازای بهره یا بدون بهره برای مدتی به دیگری داده میشود . اعتبار یا credit پولی است که ادعا میشود یا گمان میرود وجود دارد و با یا بدون بهره به دیگری محول میشود .
به برکت پیشرفتهای علمی و تکنولوژیکی و پیدایش منابع ذغال سنگ و به ویژه نفت از حدود یک قرن پیش توسعه اقتصادی جهان گسترش بیشتری یافت . تا اوائل قرن بیستم پول دنیا عمدتأ طلا و نقره بود . توسعه حجم تولید و تجارت نقل و انتقال حجم زیاد طلا را پر هزینه و تجارت را کند میکرد . به دنبال مراحلی سرانجام مقرر شد که به جای خود طلا سند آنرا که دلار یا پوند یا مارک و غیره بود دست به دست شود و هر گاه دارنده دلار آنرا به بانک تحویل میداد و درخواست طلای نقدی میکرد بانکها موظف بودند به اندازه رقمی که روی آن سند نوشته بود به او طلا تحویل دهند . این وضعیت کم یابیش مدتی ادامه داشت ولی بانکها ازاین وضع راضی نبودند و اشتهای سود جوئی آنها را سیراب نمیشد . بانکدارهای بزرگ سرانجام فکر به خاطرشان خطور کرد ، ابداع یا اختراعی کردند که رویای کیمیاگران در مقابلش حقیر مینمود . کیمیا گران چه تلاشها که نکردند تا از ترکیب مواد دیگر طلا بسازند و رویای پول کم درد سر و بی پایان را جامه عمل بپوشند ، آرزوئی که به دل آنها ماند .
طرح بانکداران این بود که اصلأ خود طلا را از گردونه خارج سازند و آن را از ایفای نقش پول واقعی محروم سازند . تدارکات و مراحل پر پیچ و خم و اغلب محرمانه ای اجرا شد تا بالاخره رئیس جمهور آمریکا ریچارد نیکسون قرار داد موسوم به Bretton Woods Agreement را که در سال ۱۹۴۴ بین ۴۴کشور عمده جهان منعقد شده بود را در سال ۱۹۷۱ یک طرفه ملغا نمود و اعلام کرد دیگر طلا به دارندگان دلار تحویل داده نخواهد شد و از آن زمان رسمأ و تا کنون در همه بانکهای دنیا طلا دیگر نه پول است نه پشتوانه . طبق قرار برتون ودز دلار پول عمده جهان اعلام شد مشروط به اینکه آمریکا در صورت درخواست به جای دلار کاغذی مقدار ثابتی طلا تحویل دهد . و این هم یک پیوند برای اطلاعات بیشتر What Has Government Done to Our Money .
بانکها و دولتهای بزرگ سرانجام دشمن دیرینه خود را شکست دادند و آنها ماندند و ماشین چاپ کاغذی به نام اسکناس . برای کارکنان یدی و فکری پول در ازای کار معین و برای تولیدکنندگان و کارهای خدماتی در صورت تفاوت مثبت هزینه و فروش بدست میآید و لاغیر ، ولی برای بانکداران و دولتهای همدست آنها هیچکدام از اینها لازم نیست .
با این روش به اندازه اسکناس بی پشتوانه ای که منتشر میشود و اعتباری که اعطاء میشود از دسترنج مردم گرفته و به آنانی که صاحب دولتها و بانکها هستند و یا رابطه نزدیک با آنها دارند داده میشود . اسم این عمل را چه میگذارند ؟
اسامی رسمی : سیاستهای پولی monetary policy ، یا سیاست کمک به اقتصاد accommodating policy و یا تسهیلات پولی liquidity و غیره .
اسامی غیر رسمی : نوعی بیزینس یا کاسبی ، گونه ای راهزنی مدرن با ابزاری آراسته و قانونی بدون زور مستقیم شمشیر وغنیمتی باحجم افسانه ای .
البته ظاهرأ قرار شد از ۱۹۷۱ به بعد هر کشوری به تناسب رشد تولید ناخالص ملی GDP اقدام به چاپ اسکناس کنند تا تورم به وجود نیاید ولی کی رعایت کرد ؟ هدف هم این نبود ، بیشتر برای حفظ ظاهر و توجیه کنار گذاشتن طلا بود . پیش از آنکه طلا از مقام رسمی خود خلع شود هر اونس آن حدود ۲۰ دلار بود یعنی با یک دلار میشد ۵/۱گرم طلا خرید و حالا باید حدود ۴۵ دلار برای دریافت همان ۵/۱ گرم پرداخت کرد . حساب کنید کدام یک پول واقعی و کدام یک کپی تکثیر شده است ؟
در ابتدا همه کشورها کاغذ چاپ کردند وهنوز کشورهائی مانند ایران همین کار را ادامه میدهند و به همین دلیل تورم در این کشورها تقریبأ بی برگشت است . ولی کشورهای پیشرفته و بانکهای مرکزی آنها دیگر کمترکاغذ چاپ میکنند ودر عوض فقط با فشار دادن دگمه های کامپیوتر میلیاردها و ترلیاردها شبه پول درست میکنند و به عنوان اعتبار credit و در ازای دریافت وثیقه نقدی و با بهره معین به مردم و شرکتها قرض میدهند .
اما این گونه credit که منشأ آن بانکهای مرکزی و در راس آنها فدرال رزرو میباشند به همراه ابداعاتی financial innovations in credit and structured finance که شرکتهای مالی و بازارهای بورس به نام مشتقات یا derivatives و leverage خلق نموده اند همچون شمشیر دو لبه عمل میکنند ، هم قیمتها را به شدت بالا میبرند و هم سقوط آزاد میدهند . فعلأ مرحله برگشت در چند ماه اخیر با مسکن و شاخصهای سهام شروع شده تا در گام بعدی نوبت دیگران هم برسد .
‌Bear Stearns پنجمین بانک بزرگ سرمایه گذاری در آمریکا با سابقه ۸۵ سال فعالیت . حدود یک سال پیش قیمت هر سهم آن تا ۱۷۲ دلار افزایش یافت ، بعد از چند ماه کاهشهای متوالی در ابتدای روز ۱۴ مارس ۲۰۰۸ حدود یک ماه پیش ۶۰ دلار معامله شد ساعتی بعد خبر آمد که این بانک دچار بحران شده ، در پایان روز ۵۰ درصد از قیمت آن کاسته و با۳۰ دلار بسته شد . فردای آنروز مدیریت شرکت اطلاع داد که اگر کاری نشود در روز دو شنبه با شروع بازار اعلام ورشکستگی خواهد کرد . بانک مرکزی آمریکا دید اگر اینطور شود کارهای پشت پرده برملا خواهد شد . بنابراین دست به کار واسطه گری شد و با دادن ســـــی میلیارد دلار وام به JPMorgan که دومین بانک بزرگ آمریکا میباشد و بعد از چک و چانه زدن سرانجام تمام سهام Bear Stearns در روز تعطیلی یکشنبه ۱۶مارس به قیمت هر سهم فقط ۲ دلار فروخته شد . ۱۷۲ کجا ۲ کجا . Bear Stearns با همان ابزارهای credit derivative , leverage فعالیتهائی در بازار مسکن آمریکا داشت که به این نتیجه منجر شد .
بعد از این رویداد که مهمترین موضوع یک ماه اخیر آمریکا و همه اقتصادهای پیشرفته جهان بوده مجددأ بانک مرکزی آمریکا FED بر ادامه همان رویه های سابق خود تأکید کرد . و روز جمعه قبل ۱۱ مارس سران بانکی و اقتصادی ۷ کشور بزرگ صنعتی موسوم به G۷ در واشنگتن جمع شدند و اعلامیه دادند http://www.ustreas.gov/press/releases/hp۹۱۹.htm و اعلام کردند ما چنین و چنان میکنیم و نمیگذاریم بحران کردیت ادامه یافته و رشد اقتصادی در دراز مدت کاهش یابد . آنها مختارند هر چه میخواهند بگویند و بنویسند . قانون تناوب طبیعت و بازار هم کار خودش را میکند . قله کوه ها و کف دره ها ، شدت گرمای تابستان و سرمای زمستان ، روز و شب ،جنگ و صلح ،رونق و رکود اقتصادی ،صعود و صقوط قیمتها ، و هر چه و هرچه را نگاه کنیم خبر از جفت هائی میدهند که افراط و تفریط در ذات آنها است و هرچند وقت یکبار تکرار میشوند و هیچ مانعی جلو دار آنها نیست . هر که در جلو روند اصلی قرار بگیرد ، فرقی نمیکند که با گناه یا بیگناه ، افرادی کم بنیه یا قدرقدرتهائی مانند بانکهای مرکزی یا صندوق بین المللی پول IMF یا دولتهای بزرگ باشند ، سرانجام طعم شکست را خواهد چشید . تکرار قانون تناوب ، ازلی و ابدی و مشترک درهر چیز مادی و روانی میباشد . ولی این تکرار ها به لحاظ شدت و اندازه و سایر جزئیات تا بینهایت متفاوت میباشند . حدود ۷ میلیارد انسان وجود دارد که در وجوه اصلی مشابه و تکرار همدیگر هستند و در جزئیات هر یکی بی همتا . بازارها و قیمتها هم به همین گونه رفتار میکنند .
در شرایط امروز دنیا با آگاهی از موقعیت بازار اعتبار و وام است که میتوان وضعیت کنونی و آینده اقتصاد جهانی ، آینده دلار آمریکا ، شاخصهای عمده سهام، نفت، فلزات قیمتی و صنعتی و همچنین تحولات سیاسی جهان و جنگ ها و تشدید ناآرامی ها در جهان ، را مورد بررسی قرار داد .

رشید دمهری
http://iran-asha.blogfa.com