شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا


موزه‌ کاخ‌ گلستان‌؛ پذیرایی‌ از میهمانان‌ خارجی‌


موزه‌ کاخ‌ گلستان‌؛ پذیرایی‌ از میهمانان‌ خارجی‌
مجموعه‌ كاخ‌ گلستان‌، یادگاری‌ به‌ جای‌ مانده‌ از ارگ‌ تاریخی‌ تهران‌ محل‌ اقامت‌ شاهان‌ سلسله‌ قاجار و از زیباترین‌ و كهن‌ترین‌ بناهای‌ پایتخت‌ دویست‌ ساله‌ است‌. این‌ بنا روزگاری‌ همانند نگینی‌ در میان‌ این‌ ارگ‌ می‌درخشید.
سابقه‌ تاریخی‌ ارگ‌ سلطنتی‌ كه‌ محدوده‌ مكانی‌ تاریخی‌ آن‌ را در شمال‌ خیابان‌ و میدان‌ امام‌ خمینی‌ (سپه) در سمت‌ غرب‌ خیابان‌ خیام‌،در شرق‌ خیابان‌ ناصر خسرو و در جنوب‌ خیابان‌ پانزده‌ خرداد و میدان‌ ارگ‌ تشكیل‌ می‌دهد، به‌ روزگار صفویه‌ باز می‌گردد.
شاه‌ طهماسب‌ اول‌ صفوی‌ (۹۳۰ـ ۹۸۴) نخستین‌ پادشاهی‌ بود كه‌ در سفرهای‌ خود به‌ قصد زیارت‌ مقبره‌ حضرت‌ عبدالعظیم‌ دستور داد بارویی‌ به‌ طول‌ یك‌ فرسخ‌ به‌ دور قصبه‌ تهران‌ احداث‌ شود. پس‌ از او شاه‌ عباس‌ صفوی‌ در قسمت‌ شمالی‌ حصار طهماسبی‌ چهار باغ‌ و چنارستانی‌ احداث‌ نمود كه‌ بعدها دیوار بلندی‌ گرد آن‌ بنا كرده‌ و عمارات‌ مقر سلطنتی‌ را در داخل‌ آن‌ ساخته‌، ارگ‌ نامیدند.
در اواخر عهد صفوی‌ تهران‌ گاهی‌ مقر موقت‌ در بار شاهان‌ صفوی‌ قرار می‌گرفت‌ و حتی‌ شاه‌ سلیمان‌ (۱۰۷۷ـ۱۱۰۵) كاخی‌ در این‌ شهر برای‌ خود بنا نهاد. ولی‌ امروز اثری‌ از بناهای‌ دوره‌ صفوی‌ باقی‌ نمانده‌ است‌.
كهن‌ترین‌ بناهای‌ موجود در مجموعه‌ گلستان‌، ایوان‌ تخت‌ مرمر و خلوت‌ كریمخانی‌ متعلق‌ به‌ دوران‌ كریمخان‌ زند است‌. وی‌ در نبردهای‌ خود بر ضد محمد حسن‌ خان‌ قاجار در سال‌ ۱۱۷۲ تهران‌ را مركز اردوكشی‌ خود قرار داد و پس‌ از پیروزی‌ در این‌ جنگ‌ در دیوانخانه‌ قدیم‌ تهران‌ كه‌ در زمان‌ ساه‌ سلیمان‌ ساخته‌ شده‌ بود بار عام‌ داد و با عنوان‌ وكیل‌ الرعایا حكومت‌ ایران‌ را در دست‌ گرفت‌.
به‌ فرمان‌ او در تابستان‌ همان‌ سال‌ حصار ارگ‌ مجددا احیا شد و یك‌ دست‌ حرمخانه‌ و خلوتخانه‌ و عمارت‌ دارالحكومه‌ در داخل‌ آن‌ بنا شد و در تابستان‌ سال‌ بعد (۱۱۷۳) كه‌ اردوی‌ خود را به‌ چمن‌ سلطانیه‌ (زنجان‌) منتقل‌ نمود. دستور داد یك‌ دست‌ عمارت‌ خاصه‌ و دیوانخانه‌ بزرگ‌ به‌ سبك‌ ساسانی‌ و باغی‌ در جنب‌ آن‌ بنا كنند.
پس‌ از مرگ‌ كریمخان‌ زند در ۱۱۹۳ آقا محمد خان‌ قاجار در ۱۲۰۰ تهران‌ را به‌ پایتختی‌ برگزید، ولی‌ به‌ دلیل‌ لشكر كشیهای‌ دائمی‌ كمتر در مقر حكومت‌ خود بسر می‌برد، و برای‌ عمارت‌ و آبادانی‌ چندان‌ فرصت‌ نداشت‌ . تا آنكه‌ فتحعلی‌ شاه‌ در سال‌ ۱۲۱۱ بر تخت‌ سلطنت‌ ایران‌ جلوس‌ كرد، از آن‌ زمان‌ به‌ بعد با گسترش‌ دستگاه‌ اداری‌ و تشریفات‌ سلطنتی‌ بناهای‌ متعددی‌ در داخل‌ ارگ‌ تهران‌ عمدتا در زمان‌ فتحعلی‌ شاه‌ و ناصرالدین‌ شاه‌ قاجار احداث‌ شد.
در دوران‌ رضا شاه‌ پهلوی‌، بخشهای‌ بزرگی‌ از ارگ‌ تهران‌، از جمله‌ حصار دور آن‌، سردر باب‌ عالی‌، ساختمان‌ دفتر استیفا، نگارخانه‌، تكیه‌ دولت‌، نارنجستان‌، باغ‌ گلشن‌ و ساختمانهای‌ اندرونی‌ تخریب‌ شد. محل‌ سكونت‌ شاه‌ به‌ سعدآباد وسپس‌ در دوران‌ محمد رضا شاه‌ پهلوی‌ به‌ نیاوران‌ منتقل‌ و مجموعه‌ گلستان‌ به‌ محل‌ پذیرایی‌ از میهمانان‌ خارجی‌ تبدیل‌ شد.
پس‌ از انقلاب‌ مجموعه‌ گلستان‌ همچون‌ اغلب‌ عمارات‌ سلطنتی‌ دیگر به‌ صورت‌ موزه‌ در آمد تا همگان‌ بتوانند از آن‌ دیدن‌ كرده‌ و از تماشای‌ زیبایی‌های‌ حاصل‌ فكر و دست‌ هنرمندان‌ و صنعتگران‌ ایرانی‌ بهره‌ برند. بخشهای‌ مختلف‌ این‌ مجموعه‌ در حال‌ حاضر عبارت‌ است‌ از:
ایوان‌ تخت‌ مرمر، خلوت‌ كریمخانی‌، اتاق‌ موزه‌ (تالار سلام‌) و حوضخانه‌ آن‌، تالار آینه‌، تالار عاج‌ یا سفره‌ خانه‌ تالار برلیان‌ یا سفره‌ خانه‌، تالاربرلیان‌ یا تشریفات‌، ساختمان‌ كتابخانه‌، عمارت‌ شمس‌ العماره‌، عمارت‌ بادگیر و حوضخانه‌ وسیع‌ آن‌، تالار الماس‌، كاخ‌ ابیض‌، چادر خانه‌.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید