کپی رایت مدافع حقوق تولید کننده

هنگامی كه از یك وب سایت دیدن می كنید، كپی كردن مطالب، تصاویر یا كد HTML آن با چند كلیك انجام پذیر است و بسیاری از ما به دلایل مختلف این كار را انجام می دهیم. اشتباه عمومی در موارد موجود در اینترنت، این است كه اینترنت یك فضای عمومی بوده و برداشت مطالب آن آزاد است، به خصوص كه SAVE یا COPY فایلهای آن به سادگی امكان پذیر است و تقریباً نمی توان از آن جلوگیری كرد.
این طرز فكر مانند آن است كه به خود اجازه دهیم به دلیل قرار داشتن فضای مقابل پاركینگ منازل در خیابان، در مقابل درب پاركینگ افراد پارك كنیم!آنچه در اینترنت می بینیم در صورتی قابل كپی كردن است كه یا دولتی باشد مانند سفارت خانه ها، دانشگاهها و مانند آن ،... یا تاریخ كپی رایت آن منقضی شده باشد و یا صاحب وب سایت حقوق خود را لغو یا واگذار كرده باشد.
به خاطر داشته باشید كه «اینترنت» و فضای عمومی یا «public domain» هم معنی نیستند.صاحبان فایلها و برنامه های Midi، تصاویر گرافیكی (عكسها، نشانه ها، آثار هنری دیجیتالی)، نوشته ها، متون، HTML، javascripts و تمام مواردی كه استفاده از آن مجاز اعلام شده اند، به شما اجازه نمی دهند كه مواد مورد نظر را به نام خود ثبت كنید و این اجازه به معنای احراز مالكیت نیست.
علامت كپی رایتی كه در پایین صفحه یك وب سایت می بینید برای بخشهایی است كه دارنده سایت خودش به وجود آورده (مثلا طرح گرافیكی یك وب سایت موسیقی) نه بخشهایی كه صاحب سایت اجازه استفاده آنها را دارد. تصاویر گرافیكی كه در سایتها با عنوان Free یا رایگان عرضه می شوند، جزو اموال عمومی نیستند، شما می توانید از این تصاویر به طور رایگان استفاده نمایید اما «صاحب» آن به شمار نخواهید آمد.
درواقع شما در صورتی می توانید از آنها استفاده كنید كه با شرایط صاحب آن موافقت كنید. برای مثال اگر صاحب اثر خواسته باشد كه «در تصویر دخل و تصرف نكنید» یا «فقط در homepage شخصی خود از آن استفاده كنید» حتما این كار را انجام دهید.
همین مساله در مورد تصاویر لینكی و نشانه ها هم صدق می كند.عده ای تصور می كنند كه طراحی فونت شامل قانون كپی رایت نمی شود و هنگامی كه یك فونت طراحی شد، می تواند توسط عموم مورد استفاده قرار بگیرد. اما اینكه یك فونت به راحتی قابل تكثیر، كپی و انتشار است و اینكه «خط» وسیله ای برای بیان ایده ها و آثار تازه است، دلیل محكمی برای شامل نشدن قانون كپی رایت بر آن نیست.
درست است كه خط اصولا برای بیان تصویری افكار و ایده ها به وجود آمده است، اما یك طراح خط برای كار خود همانقدر وقت، انرژی و خلاقیت مصرف می كند كه یك نقاش یا نویسنده و با توجه به شرایط قانون كپی رایت، صاحب اثر معرفی می شود. طراحی یك صفحه اینترنتی یا layout آن هم نوشته یا طراحی صاحب آن است و یك HTML هنگامی كه بر روی كاغذ نوشته می شود یا از آن یك پرینت تهیه می شود و به عبارتی به شكل ملموس درمی آید، شامل قانون كپی رایت خواهد شد. البته این قانون در موردی صادق است كه شخصی، خودش كد مورد نظر را نوشته و اجرا كرده باشد.
كپی كردن یك HTML از جای دیگر، شما را صاحب آن نخواهد كرد. البته هنگامی كه شما صفحه ای را می بینید و آن را بدون كپی كردن كدها، به طور قانونی شبیه سازی می كنید، مسأله فرق می كند. در این مورد كدها شامل كپی رایت نمی شوند بلكه نتیجه ملموس آن كه به صورت یك layout، به ثبت رسیده است غیر قابل دخل و تصرف محسوب می شود.
اگر با اجازه صاحب اثر، در متن، تصویر، كد HTML و موارد مشابه آن تغییر كلی ایجاد كنید و این تغییرات موافق با شرایط صاحب اثر باشد، شما صاحب اثر جدید هستید. در غیر این صورت به دزدی ادبی/هنری محكوم خواهید شد. مطابق با پیمان برن «نویسندگان متون ادبی و هنری كه توسط این پیمان مورد حمایت قرار دارند، دارای حق اختصاصی ترجمه یا اعطای حق ترجمه اثر خود را به دیگری هستند.» این جمله به این معنا است كه برای ترجمه یك متن (ادبی، هنری، علمی)، شما به اجازه صاحب آن نیاز دارید و با وجود اینكه حقوق مربوط به ترجمه اثر را به دست خواهید آورد اما باید نام نویسنده را در ترجمه ذكر نمایید.
استفاده منصفانه یا Fair Use مربوط به بخشی از قانون كپی رایت است كه در آن اجازه استفاده از تمام یا بخشی از یك مطلب برای «تضمین شاعرانه»، «خبر رسانی»، «تحقیق و تحصیل» ، بدون اجازه نویسنده مجاز اعلام شده است.
اگر این استفاده در مواردی به غیر از اینها باشد غیرقانونی است. برای مثال استفاده از عكس مجله National Geographic در وب سایت شخصیتان، برای توصیف سفرتان به آفریقا، غیر قانونی است. اما اگر همان عكس را برای یك مقاله تحقیقی درباره عكاسی با ذكر منبع، در سایت خود بگذارید مشكلی پیش نخواهد آمد. توجه كنید كه استفاده از منابع اطلاعاتی وب سایتها، بدون ذكر منبع، به هر دلیلی غیر قابل قبول خواهد بود.
هیچ قانون جهانی كپی رایتی وجود ندارد كه از اثر شما در تمام جهان محافظت كند. البته كشورهای عضو پیمان برن و معاهده كپی رایت جهانی، این امكان را برای شما به وجود آورده اند تا از آثار خود در كشورهایی غیر از وطن خود، حمایت نمایید. بنابر این قرارداد، آثار زیر مورد حمایت قرار می گیرند:
۱) آثار چاپ شده و چاپ نشده یك نویسنده كه از اهالی یا ساكنین یكی از كشورهای تحت قرارداد باشد.
۲) آثاری كه با اجازه نویسنده اش كه از اهالی یا ساكنان كشورهای تحت قرارداد نباشد، در یكی از كشورهای هم پیمان ، چاپ شده باشد.
در این صورت اثری كه چاپ شده باشد، اگر به طور همزمان یا در فاصله ۳۰ روز پس از اولین انتشارش در دو یا چند كشور تحت قرارداد به چاپ برسد، شامل حقوق كپی رایت پیمان برن و كپی رایت جهانی می شود و در تمام كشورهای این پیمان، تحت حمایت قرار می گیرد.

رضوان سعدآبادی

منبع : روزنامه ابرار