سیل ؛ آب خطر آفرین

سیل یک پدیده طبیعی است و در هنگام بروز به مانند هر بلای طبیعی دیگر دارای آثار تخریبی غیر قابل اجتناب است. بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه خیزی برخی مناطق آن ، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل کمتر از زلزله نبوده و عدم پیشگیری از وقوع آن می تواند خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را بر جای گذارد.
به طور کلی سیل در هنگام باران شدید یا برف در یک منطقه جغرافیایی خاص که باعث تغییر بستر رودخانه ها و تخریب سدها و آب بندها می شود به وجود می آید که بنابر اعلام ستاد حوادث و سوانح غیر مترقبه کشور از ابتدای سال ۸۵ تا امروز نزدیک به ۴۲ مورد وقوع سیل در مناطق مختلف کشور ثبت شده که علاوه بر خسارات جانی، خسارات بسیار سنگینی را بر بخش کشاورزی و منابع ملی وارد آورده است.
ایران به لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه ای و آب و هوای خشک و نیمه خشک، اگرچه در مقایسه با دیگر کشورها مقدار بارش در آن کم بوده و طی سال های نرمال میزان بارشی حدود ۲۵۰ میلی متر دارد اما بارش ها در برخی نقاط کشور با شدت و دبی سریع صورت گرفته و با در نظر گرفتن خشکی طبیعت، پس از یک بارش بلافاصله روان آب ها ایجاد شده و در صورت شدت بارش باعث می شود سیلاب ها پدید آمده و خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و مالی مردم آسیب برسد.
بنابراین گزارش ، برنامه ریزی برای پیشگیری و مقابله با وقوع سیل در کشور، از برنامه سوم توسعه شروع و تا کنون استمرار یافته و با اجرای آن با شدت بیشتری تحقق یافته است به طوری که تعیین حریم و بستر برای رودخانه ها و جلوگیری از ساخت و ساز در آنها ، ایمن سازی ساختمان ها در مقابل سوانح و حوادث و جلوگیری از تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها برای تسهیل در عبور سیلاب ها از مهم ترین مواردی است که تا کنون از سوی دولت ها دنبال شده است.
بر اساس آمار موجود هم اکنون ۳۶۵ مرکز پر جمعیت در حریم یا بستر رودخانه ها احداث شده است به همین لحاظ گسترش ساخت و ساز در این مناطق روزانه افزایش چشمگیری داشته طوریکه در مناطق شمالی کشورمان مثل استان گلستان در این چند سال اخیر به دلیل تخریب گسترده جنگل ها و افزایش ساخت و ساز، خطر بروز سیل در هر سال افزایش زیادی پیدا کرده است.
حال باید توجه داشت کسانی که در مناطق در معرض خطر سیل زندگی می کنند باید مواردی را که برای پیشگیری و مقابله با خطرات ناشی از وقوع سیل رعایت کرده و همواره باید مراقب دگرگونی های جوی و توجه به پیش بینی های سازمان هواشناسی کشور باشند.
به این ترتیب توصیه می شود ساکنان مناطق سیل خیز ، قبل از وقوع سیل همواره تعداد زیادی آجر و گونی و به مقدار کافی شن و ماسه در خانه داشته باشند. همچنین اسناد و کاغذها و اسکناس های خود را در کیسه های پلاستیکی و در مکانی امن نگهداری کرده و چنانچه ورودی های منازل یا پنجره ها در این مناطق در معرض خطر ورود آب است لبه های آنها را با کیسه های شن و ماسه بپوشانند.
همچنین ساکنان این مناطق باید از آجرهایی که از قبل جمع آوری شده برای بالا بردن سطح اثاث منزل استفاده کرده و به عبارت ساده تر به وسیله آجر ارتفاع درست کنند و اشیای گرانقیمت را به طبقات بالاتر و یا سطوح مرتفع انتقال دهند.
بر اساس تجربیات کسب شده بهتر است در هنگام شروع سیل تمام افراد در منزل خود بمانند و بیرون نروند چون خطر بیرون رفتن بیشتر از ماندن در منزل است. البته این در صورتی است که افراد نسبت به استحکام ساختمانی که در آن زندگی می کنند یقین حاصل کرده باشند.
علاوه بر این توصیه می شود قبل از وقوع سیل به اندازه کافی غذا، آب و لوازم ضروری بهداشتی در منازل خود نگهداری کرده و برای گذران زندگی از طبقات بالای ساختمان ها استفاده کنند.
همچنین در صورتی که ساکنان مناطق سیل خیز ، وقوع سیل را پیش بینی نکرده یا سرعت بالا آمدن آب به قدری است که فرصت جمع آوری و حمل اشیاء گران بهاء را ندارند باید این اشیا را به سطوح فوقانی مثل طاقچه ها انتقال دهند. علاوه بر این، در صورتی که سیل و طوفان بسیار شدید وجود داشت یا احتمال تخریب سقف می رفت، از رفتن به قسمت های میانی پشت بام و نیز پشت بام های شیب دار خوددداری شود.
ذکر این نکته را نباید از خاطر برد که سیل می تواند زیر سازی ساختمان ها را ضعیف کرده و ساختمان های تضعیف شده را بسیار زود ویران کند به همین دلیل همواره تاکید می شود ساکنان این مناطق از استحکام منزل خود یقین داشته باشند.
بر اساس این گزارش ، همواره تاکید می شود تمامی افراد ساکن در مناطق مذکور ، در هنگام ورود آب به خانه ، به سطح آب در محیط اطراف خود توجه داشته باشند تا بتوانند تخمینی از بالا آمدن سطح آب و میزان پیشرفت سیل داشته باشند.
نکته دیگر اینکه تا زمانی که از سلامت منابع آب یا آب لوله کشی اطمینان حاصل نکرده اند از آب ذخیره شده استفاده نکنند. ضمن اینکه اگر می خواهند به طور موقت از منزل خارج شوند به میزان کافی آب و مواد خوراکی و وسایل ضروری و در کنار آن پوشاک و البسه کافی همراه خود ببرند چرا که هر لحظه امکان دارد در هنگام بروز سیل تا چند روز مجبور به بیرون ماندن از خانه و زندگی در محیط باز باشند.
بنابراین گزارش ، افرادی که در هنگام بروز سیل بیرون از منزل هستند باید هنگام عبور از میان آب، بسیار مراقب باشند چرا که حتی ارتفاع ۱۵ سانتی متری آب با جریان شدید کافی است تعادل انسان را بر هم زند. بنابراین می توان در صورت امکان، از یک تکه چوب جهت تخمین مسیر پیرامون خود و سطح زیر آب استفاده کرد.
همچنین همواره تاکید می شود از تردد در نزدیک سدها و آب بندها باید جدا خودداری شود. ضمن اینکه باید تماس خود را با آب باقیمانده از سیل به حداقل رساند زیرا احتمال آلودگی شدید آب های روان ناشی از سیل زیاد است و سهل انگاری در این زمینه می تواند عواقب بسیار بدی را به دنبال داشته باشند.
بنابراین ، برای بهره گیری از یک نیروی خود امدادی در میان خانواده و کاهش خطرات ناشی از وقوع سیل در مناطق مختلف کشور باید در هنگام وقوع این گونه حوادث رعایت نکات فوق مد نظر قرار گیرد.

منبع : گیگاپارس