آسیب شناسی معضل اعتیاد در فیلم«احضارشدگان»

فیلم سینمایی «احضارشدگان» که این روزها روی پرده سینماهای تهران و شهرستان ها مشاهده می شود، اثری است قابل ملاحظه که شاید بتوان گفت برای نخستین بار با رویکردهای جدید و با تکیه بر مطالعات و تجربه های ملموس فضایی را معرفی می کند تأثیر گذار و آگاهی بخش و هشدارگر و سعی شده در آن با زبان تصویر، چهره زشت و منفور اعتیاد به مواد مخدر و آثار و پیامدهای ویرانگر مواد مخدر صنعتی و داروهای روانگردان و توهم زا به جامعه و خانواده ها نشان داده شود.
تردیدی نیست که اکنون سینما به مثابه ابزاری نوین در پیشگیری از اعتیاد و یکی از راهکارهای جدی برای مبارزه با مواد مخدر است و بسیاری از کشورهای دنیا بویژه در کشورهای پیشرفته برای تحقق اهداف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و تثبیت آرمان هایشان از ابزار بسیار مؤثر، پرمخاطب و جذاب سینما بهره می گیرند چراکه اساساً جذابیت سینما با به کارگیری تمام هنرها و همچنین استفاده از تکنولوژی جدید و جلوه های ویژه و از سوی دیگر، ابعاد خیره کننده پرده سینما و تاریکی سالن آن و در نهایت تبلیغات وسیع و بسیار جذاب عناصر سینمایی مخاطبان را مجذوب سینما می نماید.اما باید اذعان کنیم از این ابزار کارآمد و تأثیرگذار در کشور ما استفاده گسترده صورت نگرفته و سینمای اجتماعی ما بخصوص سینمای فرهنگ ساز در عرصه مبارزه با مواد مخدر و آسیب های اجتماعی هنوز قالب و ساختار جدی پیدا نکرده است و از همین رو است که سینمای تأثیرگذار، جهت بخش و هشداردهنده و آگاهی بخش نداریم.
«احضارشدگان» به گمان من، در سال های اخیر در حوزه سینمای اجتماعی یک استثناست که در آن سعی شده تا با تصویر یک خانواده واژگون و متلاشی به مثابه آزمایشگاهی چندش انگیز، آثار ویرانگر مواد رنگارنگ مدرن با تمامی سبعیت و چهره کریه به تصویر درآید و این فیلم می تواند نگاه و بینش تازه ای را در نسل جوان و نوجوان کشور ایجاد کند و فرصتی را فراهم آورد تا نسبت به وضعیت و ماهیت مان به بازشناخت برسیم.
تاکنون فیلم های جذاب و مخاطب گرای زیادی با موضوع مواد مخدر در کشور ساخته شده است اما بنده بر این باورم که متأسفانه به دلیل برخی ملاحظات اجتماعی در کند و کاو آسیب اعتیاد کمتر شاهد برخورد علمی و کارشناسانه هستیم و این است که بسیاری از این آثار به دلیل بهره گیری از چهره ستارگان سمپاتیک و هنرپیشه های سرشناس، نتیجه عکس در پی داشته و بدآموزی های گسترده ای را با خود به همراه آورده اند.مسئله دیگر این که همواره در فیلم هایی که به مواد مخدر می پردازد از کلیشه ها بهره می گیرند. تصویر اعتیاد و انسان معتاد در سینما براساس همان کلیشه هاست. یک شخصیت مفلوک و بی سامان که فاقد هویت و شخصیت فردی و اجتماعی است. لباس های کثیف، رفتارهای ناهنجار، بی عاطفگی و زبان دیالوگی بخصوص با چاشنی خوشمزگی و جذابیت.
اما در «احضارشدگان» با زبان و ساختار متفاوتی روبه روییم. این فیلم به جامعه هشدار می دهد که اعتیاد با تمام رنگارنگی هایش در خانه هر کس را ممکن است بزند؛ پیر و جوان، زن و مرد، فقیر و غنی، باسواد و بی سواد. اگرچه بنا به وسع زمانی فیلم، شرایط نابسامان خانوادگی، ضعف پایه های اعتقادی، دنیاگرایی و شهوت جویی و لذت گرایی افراطی، ضعیف بودن آدم ها و حرص و آز و نفسانیات افسارگسیخته را از جمله شرایط ابتلا به آسیب های اجتماعی معرفی می شود ولی همواره در تمامی بزنگاه های فیلم، ما با این واقعیت روبه روییم که هر کس می تواند در جایگاه یک معتاد قرار گیرد با گستره بیکران توهمات و خیالات وحشت بارش و نکته قابل تأمل فیلم در همین جاست.نکته آخر این که فیلم «احضارشدگان» در نگاه به آسیب اعتیاد سعی کرده برخورد کارشناسانه و علمی کند. پا را از گلیم کلیشه ها فراتر گذاشته و با اعتیاد برخورد روانشناسانه و جامعه شناسانه کرده است. اعتیاد یک آسیب اجتماعی است و چه بسا اختلالات شخصیتی، اجتماعی و روانشناختی و میزان چگونگی تأثیر آنها در این پدیده روشن و واضح نبوده یا در افراد مختلف، متفاوت باشند. امروز ثابت شده حتی وضعیت جنین در دوره بارداری مادر، نحوه تولد، وضعیت تغذیه، روش های آموزشی اتخاذشده، تأثیر رسانه ها، تأثیر همسالان و حلقه دوستان، امکانات رفاهی، تفریحی و آموزشی در خانه و جامعه در ابتلای یک معتاد تأثیرگذار است حال آن که در سینمای اعتیاد ایران همواره از مسائلی استفاده می شود که بعضاً فاقد وجاهت علمی کافی بوده اند و کمترین تأثیر را در پیشگیری از اعتیاد دارند.«احضارشدگان» اما اگرچه ساختار پیچیده و لایه لایه آن گاه ممکن است تماشاگر آسان فهم بی حوصله را اذیت کند سعی شده با محور قرار دادن مدل یک خانواده متلاشی و با نگاه به یافته های پژوهشی، جهنم اعتیاد را به تصویر بکشد و باید آن را در حوزه سینمای اجتماعی ایران به فال نیک گرفت.

احمدرضا رادان
جانشین فرمانده نیروی انتظامی

منبع : روزنامه ایران