وقتی استخوان ها پوک می شوند

همه ما با این بیماری کم و بیش آشنا هستیم و نام این بیماری را بارها و بارها شنیده ایم. با افزایش سن، خمیدگی پشت و کوتاه شدن قد برای همه افراد ایجاد می شود که خود نشانه هایی از پوکی استخوان است. بیماری پوکی استخوان بنا به گفته پزشکان، یک سری عوامل تشدیدکننده دارد که با پیشگیری از آن ها می توان از بروز پوکی استخوان در بدن جلوگیری کرد. همانطور که در اسم این بیماری دیده می شود، پوکی استخوان به پوک شدن یا نازک شدن استخوان ها می گویند که با افزایش سن رابطه مستقیم داشته و در افراد پیر بیشتر دیده می شود. یکی از مشکلات شایع در افراد کهنسال ابتلا به پوکی استخوان است.
طبق آمار عنوان شده در زمینه پوکی استخوان، درصد بروز عوارض استخوانی در خانم ها چهار برابر آقایان است و این مشکل بدون علامت بوده و زمانی تشخیص داده می شود که فرد به هر دلیلی دچار شکستگی استخوان می شود. بر همین اساس به تمام افراد بالای ۶۵ سال به خصوص خانم ها و افرادی که پس از سن ۵۰ سالگی، خود به خود دچار شکستگی استخوان شده اند توصیه می شود که حتماً به پزشک متخصص مراجعه کرده و آزمایش تراکم استخوان را انجام دهند تا بدین وسیله درصورت ابتلا به این بیماری، درمان زودرس کرده و از حاد شدن آن پیشگیری کنند. محققان معتقدند که بروز پوکی استخوان در زنان با شاخص ۷۰ درصد شایع تر از مردان با شاخص ۳۰ درصد است که با چنین آماری می توان گفت که از هر ۳ زن یک نفر به این بیماری مبتلاست. این درحالی است که آمار این بیماری در مردان شامل ابتلای یک نفر از هر ۱۲ مرد است. این آمارها نشان از آن دارد که زنان نسبت به آقایان در خطر بیشتر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند که این امر توجه زنان را برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری در سنین بالا جلب می کند. به دنبال پوکی استخوان و به عبارتی پوک شدن استخوان ها، خطر شکستگی استخوان ها نیز در افراد بیشتر می شود، به خصوص در استخوان های مچ دست، ستون فقرات و گردن و استخوان ران بیشتر دیده می شود. پوکی استخوان بستگی به عواملی چون سن، جنس و نژاد دارد. عوامل ژنتیکی نیز در تعیین حداکثر توده استخوانی مهم هستند. همچنین می توان گفت که برخی از بیماری ها و درمان دارویی نیز باعث بروز پوکی استخوان می شوند. برخی از این عوامل و بیماری ها عبارت از: درمان با داروهای استروئیدی (کورتن)، یائسگی زود هنگام، فقدان پریودهای ماهانه، کم تحرکی، مصرف سیگار و الکل، رژیم های غذایی نادرست و. . . است.
بر همین اساس پزشکان توصیه می کنند که برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان از گروه غذایی لبنیات و حاوی کلسیم و ویتامین ها در رژیم غذایی خود به وفور استفاده کرده و از همان سنین کودکی به انجام تمرینات ورزشی بپردازند. همچنین عدم استعمال سیگار و الکل نیز در پیشگیری از بروز این بیماری موثر است.
● تغذیه و پیشگیری
سوزان اثباتی، کارشناس ورزش در این باره به خبرنگار سلامت روزنامه جوان می گوید: تغذیه در جلوگیری از بیماری پوکی استخوان نقش اول را ایفا می کند. این بیماری که در دهه های ششم و هفتم زندگی ظاهر می شود، نیاز به توجه بیشتر به کفایت تغذیه ای دارد. اگر مصرف کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی در طول دوران بلوغ و بزرگسالی کافی باشد، پوکی استخوان تا حد زیادی قابل پیشگیری است. حدود سن ۳۵ سالگی زمانی است که از نظر حجم استخوان، فرد در بالاترین میزان خود قرار دارد، بنابراین تا رسیدن به این سن میزان مصرف کلسیم و ویتامین D باید به حد مورد نیاز باشد، بعد از این سن احتمالاً کلسیم و ویتامین D نقش کمتری در سلامت استخوان ها دارند. با این وجود هنوز مصرف آن ها به منظور حفظ استخوان ضروری و حیاتی است.
● تغذیه درمانی چگونه انجام پذیر است؟
اگر تامین مواد مورد نیاز از طریق رژیم غذایی ممکن است، باید ضمن آموزش به بیماران، مکمل کلسیم و ویتامینD نیز برای آنان تجویز شود
و یادآوری اینکه زنان به ۱۲۰۰ الی ۱۵۰۰ میلی گرم و ۴۰۰ واحد بین الملل ویتامین D به طور روزانه احتیاج دارند. اثباتی در ادامه به اقداماتی که باعث کاهش وزن می شود، اشاره می کند و می افزاید: اقداماتی همچون پیاده روی، تغییر رژیم غذایی در مراحل اول و تاثیرات مثبت بعدی آن، تعدیل در مصرف کافئین (چای یا قهوه) و پروتئین مصرفی، افزایش میزان کفایت کلسیم و ویتامین D رژیم غذایی، افزایش میزان کلسیم مصرفی به میزان ۸۰۰ میلی گرم در روز برای مردان و ۱۲۰۰ الی ۱۵۰۰ میلی گرم در روز برای زنان، روزانه ۲۰ دقیقه در معرض آفتاب قرار گرفتن به مقادیر زیادی در پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند. بیماران با شکستگی احتیاج به ورزش هایی دارند که باید خیلی زود و در اولین فرصت ممکن بعد از آسیب دیدگی شروع شود.
● گام اول، تغذیه صحیح
استفاده از شیر در سوپ یا مخلوط های غلات: در صورت عدم تحمل شیر از شیر کم لاکتوز استفاده کنید. اگر علاقه به نوشیدن شیر ندارید به جای آن از آب پرتقال استفاده کنید، پنیر کم چرب یا ماست را به عنوان ناهار استفاده کنید، به سبزیجات پنیر اضافه کنید، مصرف روزانه کافئین را به دو نوبت یا کمتر از نوشیدنی کافئین دار محدود کنید، هر روز به طور مرتب ورزش کنید، ۱۰ الی ۳۰ دقیقه پیاده روی مفید خواهد بود.
● منابع خوب کلسیم
کلم بروکلی (کلم قمری)، ماهی، انواع پنیر، بستنی، شیر، دوغ، ماست، مغز بادام، خردل، کلم، ذرت منابع خوب کلیسم هستند. این کارشناس ورزش در ادامه می گوید: برخی از عوامل باعث کاهش جذب کلسیم در بدن می شود از آن جمله می توان به مصرف کاکائو، قهوه، چای غلیظ، غذاهای چرب، بی تحرکی، وجود فیبر غذایی زیاد، داروهای ضد تشنج، تیروکسین، کورتیزول، نوشابه به همراه ماست و عدم مصرف مرکبات اشاره کرد. به عنوان مثال یکی از خوراکی هایی که در بروز پوکی استخوان بسیار موثر است مصرف نوشابه های گازدار است. نوشابه های گازدار حاوی مقادیر زیادی از فسفات هستند که این ماده در جذب کلسیم مواد غذایی خورده شده در روده ها وقفه ای به وجود آورده که در درازمدت باعث تغییراتی در استخوان های بدن و پوکی و شکنندگی آن ها می شود. یکی از علائم مهم پوکی استخوان همانطور که گفته شد ایجاد شکستگی است. شکستگی های مچ دست در خانم های
۷۰ -۵۰ ساله بسیار شایع است که معمولاً به دنبال زمین خوردن این افراد به وجود می آید. این نوع شکستگی مربوط به استخوان ساعد است.
بر همین اساس حدود یک سوم زنان به همین دلیل دچار آلگو دیستروفی می شوند که باعث ایجاد درد، حساسیت و تورم دست می شود. یکی دیگر از شکستگی های شایع در افراد مبتلا به پوکی استخوان همانطور که گفته شد شکستگی ستون فقرات است. این نوع شکستگی باعث ایجاد فشردگی در مهره های ستون فقرات می شود که به دنبال آن بیمار احساس درد در قسمت پشت و در محدوده مهره های خود می کند که بهبودی آن به طور تدریجی است. هنوز هیچ درمانی برای بازگرداندن اثرات پوکی استخوان وجود ندارد اما می توان با انجام برخی اقدامات جلوی پیشرفته شدن آن و آسیب بیشتر به استخوان ها را در بدن گرفت. به طور معمول افراد مبتلا به پوکی استخوان به علت شکستگی های مکرر، در نواحی شکسته شده با درد فراوان روبه رو بوده و از آن رنج می برند که این افراد برای کاهش و تسکین درد می توانند از فیزیوتراپی و هیدروتراپی (تمرین آرام در آب گرم) استفاده کنند. راه های دیگر درمان پوکی استخوان شامل؛ هورمون درمانی، مصرف ویتامین D، کلسترول و کلسیتوتین، فلوراید سدیم و کلسیم است.

ویدا پوریگانه

منبع : روزنامه جوان