آب گوارایی از بهرتشنگان

امامت یکی از اصول دینی شیعه است و جایگاهی بسان ستون در خیمه تشیع دارد، آنچنانکه امامت و ولایت زمینه‌ساز و ابزار شناخت صحیح و به دور از هرگونه انحراف سایر اصول و مبانی دینی در فرهنگ تشیع محسوب می‌شود.
در این زمینه یکی از معروف‌ترین مباحث، خطبه‌ای است که امام علی بن موسی الرضا‌ع در شهر مرو درباره جایگاه امام و رهبر الهی ایراد نموده است. این خطبه نسبتا طولانی به تفصیل به ویژگی‌های امام معصوم اشاره نموده است و بدون شک در صورت درک صحیح می‌تواند تشنگان معارف الهی را سیراب کند. به مناسبت، فرازهایی از این خطبه را که در کتب مشهوری همچون کافی، تحف‌العقول و احتجاج نقل شده است در چند بخش مرور می‌کنیم.
۱ ) در بخش نخست این خطبه امام رضا‌ع پس از آنکه به مساله جانشینی پیامبر اسلام‌ص و تعیین خلفای آن حضرت در غدیر خم به دستور خدا اشاره می‌کند، می‌فرماید: «براستی امامت جایگاه و مرتبه انبیاء و میراث اوصیاست، امامت خلافت خدا و رسول او و مقام امیرالمومنین‌ع و میراث حسن و حسین‌ع است، براستی امام سررشته امور دین و نظام کار مسلمین و مایه صلاح دنیا و عزت ایمان است.»
مقام امامت در رتبه و منزلت همپایه و هم ردیف نبوت است،چونانکه نبوت کسی ثابت نمی‌شود مگر به فرمان خدا، امامت نیز جایگاه و منصبی تعیین شده از سوی خداوند متعال است و ابراهیم خلیل‌ع نیز پس از رسیدن به نبوت به این مقام دست یافت. از سویی دیگر این امامت و رهبری انسان کامل معصوم از خطا و گناه است که می‌تواند جامعه را به سرمنزل مقصود برساند، همچنان که امام رضا‌ع در سخنان خود به آن اشاره نموده است. جامعه بدون امام و رهبر الهی در شناخت مصالح خود عاجز خواهد بود و در مسیر حق حرکت نخواهد کرد.
۲) در بخش دیگری از این خطبه می‌خوانیم: «امام پایه و ریشه اسلام بالنده و روبه رشد و شاخه بلند و والای آن است، در پرتو امام است که نماز و زکات و روزه و حج و جهاد به تمامیت می‌رسد و کامل می‌گردد... و امام است که حدود الهی را جاری نموده و از دین خدا دفاع می‌کند و با حکمت و پند نیکو و دلیل قاطع به راه خدا دعوت می‌کند.»
۳) امام رضا‌ع در ادامه این خطبه می‌فرماید: «امام همچون خورشید درخشانی است که نورش جهان را فرا می‌گیرد و جایگاهش در افق بگونه‌ای است که نه دستها بدان رسد و نه دیدگان می‌تواند آن را ببیند. امام ماه تابان است و چراغ درخشان و نور طالع و ستاره راهنما در شب‌های تاریک و بیابان‌های بی‌آب و علف و دریاهای پرگرداب است.»
براستی انسانی که درمیان انبوه وسوسه‌های شیطانی و تاریکی‌های جهل و نادانی، می‌خواهد در مسیر هدایت قرار گیرد، آیا می‌تواند خود را از نور هدایت بی‌نیاز بداند. امام کانون نورانی است که راه را از بیراهه تمیز می‌دهد و انسان طالب حقیقت را به سوی مقصود رهنمون می‌سازد.
۴) حضرت رضا‌ع در ادامه خطبه چنین بیان می‌دارد: «امام آب گوارایی است از بهر تشنگان، راهنمایی است که ره‌ویان راه هدایت را به مقصد می‌رساند، او نجات‌بخش انسان‌ها از مهلکه‌های نابودی است.... امام ابری است پرباران و بارانی است پربرکت، خورشیدی است درخشان، آسمانی است سایه‌افکن، زمینی است گسترده، چشمه‌ای است جوشان و برکه‌ای است با آب گوارا و باغ است و بستان.»
انسانی که از ائمه هدی جدا شود گمراه خواهد شد و البته آنکه بر دامان امامت چنگ زند هدایت خواهد شد و به واسطه هدایت امام انسان از هر مهلکه‌ای نجات خواهد یافت. در جامعه کبیره می‌خوانیم: خدای متعال به واسطه شما اهل بیت ما را از پرتگاه‌های هلاکت و نابودی نجات داد. براستی آیا وجود چنین امامان و رهبرانی شایسته شکر و سپاس بر درگاه الهی نیست؟
۵) در بخش دیگری از این سخنان، امام هشتم‌ع می‌فرماید: «امام گمشدگان را چون آتشی بر بلندی و گرمابخش سرمازدگان است و در حوادث هولناک راهنماست و هر که از او جدا شود نابود و هلاک گردد.»
نکته مهمی که در این بخش وجود دارد پاسخ به این سوال است که آیا بدون امام و راهنما می‌توان به نجات و سعادت ابدی دست یافت؟ حضرت در این بخش پاسخ سوال را داده‌اند. به نظر می‌رسد در فرازی از جامعه کبیره علت این مساله نیز روشن شده است، آنجا که می‌خوانیم: «شما اهل بیت مردم را به سوی خدا دعوت می‌کنید و بر او دلالت می‌نمایید. «یعنی مردمی که به امامان معصوم پناه می‌آورند به این دلیل نجات می‌یابند که بوسیله آن بزرگواران به راه حق هدایت می‌شوند.»
۶) امام رضا‌ع در بخش دیگر این خطبه می‌فرماید: «امام از گناهان پاک است و از هر عیبی برکنار، به دانش مخصوص است و به حلم و بردباری معروف، اساس و نظام دین و موجب عزت اهل اسلام و مایه خشم منافقان و هلاکت کافران است.»
امام علم را از خزانه بی‌منتهای الهی اخذ نموده و آن را با حلم آمیخته است و وجود امام است که منافقان و مزوران را به خشم می‌آورد، همچنانکه در طول تاریخ نمونه‌های بسیار زیادی از کینه توزی منافقان علیه امامان معصوم وجود داشته است، جنگ‌های دوره حکومت امام علی‌ع، حادثه عاشورا و... همگی گویای این مطلب هستند
۷) در ادامه این خطبه می‌خوانیم: «امام همدمی همداستان، پدری مهربان، برادری همراه و بی‌همتاست، مادری است که به کودک خردسالش سخت مهر می‌ورزد و پناه‌بندگان بی‌پناهی است که در سختی‌ها و رنج‌ها و مصیبت‌های مرگبار راه به جایی ندارند.»
۸) امام رضا‌ع در فراز دیگری از این خطبه می‌فرماید: «امام یگانه عصر خویش است، نه کسی به پایه‌اش برسد و نه دانشمندی همطراز او باشد و نه جایگزینی دارد، امام عاری از هر مانندی است و تمام فضائل مخصوص اوست، بلکه این ویژگی و امتیاز از جانب خداوند با فضل و بخشنده بدو عنایت شده است.» در هر دوره مقام امامت تنها مخصوص یک نفر است و هم اوست که در علم و دانش و فضیلت مثل و مانند ندارد. مجموعه‌ای از تمام خوبی‌ها و فضیلت‌ها، علم، حلم، حکمت، کرامت، بخشندگی، مهربانی و... همگی در وجود امام جمع شده است.

حامد علی اکبرزاده

منبع : روزنامه جام‌جم