گاز ایران و بازارهای جهانی

گاز سوختی است كه بر خلاف سایر سوخت های فسیلی محیط زیست را كمتر آلوده كرده و هزینه مصرف ان ۲۰ درصد كمتر از سایر سوخت های فسیلی بوده مضاف برانكه وجود منابع عظیم گازی و طول عمر بالای این مخازن در مقایسه با نفت باعث شده تا كشورهای صنعتی بر روی گاز حساب ویژه ای باز نمایند به گونه ای كه مصرف گاز طبیعی در جهان روز به روز در حال افزایش می باشد و پیش بینی می شود سالیانه سه درصد بر این تقاضا اضافه شود بنابراین برای حضور در بازار و در اختیار گرفتن بازارهای جهانی باید تلاش بیش تری كرد.
از انجایی كه اكثر كشورهای جهانی نگرش تازه ای به گاز پیدا كرده اند از همین رو كشورهای دارای منابع گازی به ویژه كشورهای منطقه خاورمیانه سرمایه گذاری های فراوانی برای بالا بردن توان تولید و ارایه ان به بازار كرده اند به همین خاطر است كه كارشناسان مسایل نفتی دهه ها ی اینده را از ان گاز می دانند.
ایران با دارا بودن ۳۷ هزار میلیارد متر مكعب گاز در مجموع ۱۸ درصد كل گاز اثبات شده جهان را در اختیار دارد ولی علی رغم رشد مناسب این صنعت در داخل كشور در بازار صادرات نیز نیم درصد از سهم جهانی را به خود اختصاص داده است در حال حاضر روزانه ۳۱۰ میلیون متر مكعب گاز در داخل كشور تولید می شود كه قسمت عمده ان جهت مصارف مناطق مسكونی صنعتی و تجاری در داخل كشور می گردد و با توجه به انكه در نظر است این میزان تولید در برنامه های اتی توسعه به دو برابر تولید موجود افزایش یابد جا دارد كه توجه ویژ ه ای به صادرات گاز گردد و باید به دنبال بازار مناسبی برای عرضه ان در جهان باشیم.
كشورمان به دلیل موقعیت استراتژیكی و دارا بودن منابع غنی گازی از توانایی بالایی در زمینه صادرات گاز برخوردار بوده كه علاوه بر بازارهای اروپا ، امریكا ، افریقا، شرق اسیا و كشورهای حوزه خلیج فارس می تواند مسیر مناسبی هم برای انتقال انرژی های فسیلی به كشورهای منطقه به ویژه كشورهای اسیایی میانه و تركیه باشد.
هر چند در داخل كشور طرح های مناسبی برای استخراج ، انتقال ، پالایش و ذخیره سازی گاز طبیعی در دست اجرا می باشد و بازارهای داخلی از جمله مراكز صنعتی و سازمان های دولتی اقبال خوبی به مصرف سوخت پاك نشان داده اند ولی در زمینه صادرات نسبت به بسیاری از كشورها عقب بوده و باید در این زمینه تلاش بسیار نمود.
با توجه به اینكه در نظراست سهم گاز صادراتی از وضعیتی كه هست به یك وضعیت مناسب و دو رقمی برسد باید بازارهای مصرف خارجی را به درستی شناخت و در رقابتی سالم به عنوان بازیگر اصلی در تجارت گاز نقش های مهمی ایفا نمود بازارهای گازی كه نقاط بالقوه و بالفعل مناسبی برای ایران دارند به شرح ذیل است.
●چین
كشور چین با توجه به وسعت سرزمینی جمعیت فراوان و رشد فزاینده در صنعت برای توسعه بیش تر احتیاج به انرژی بیشتر دارد و با توجه به كبود ذخایر نفتی افزایش روز افزون تقاضا و بالا رفتن هزینه ان مقامات چینی به دنبال جایگزین مطمئن هستند و از انجایی كه ایران و چین توانایی سرمایه گذاری مشترك در زمینه های اقتصادی را داشته و با در نظر گرفتن تجربه متخصصان ایرانی و امكانات ، تكنولوژی و فناوری چین در زمینه صنعت شرایط مناسبی برای همكاری این دو كشور در زمینه گاز فراهم شده است و از انجایی كه ایران از نظر ال . ان. جی در شرایط مطلوبی قرار دارد.
نتیجتا سایر كشورها توان رقابت در بازار چین را از دست خواهند داد و ایران می تواند در كشور چین بازار مناسبی برای صادرات گازبه دست اورد.
●امارات
كشورهای حاشیه خلیج فارس درصدد هستند تا نقش مهمی در بازار و اقتصاد منطقه ایفا نمایند. این كشورها كه عموما از درامدهای نفتی رونق تجاری مطلوبی در منطقه ایجاد كرده اند در موارد كمبود انرژی به دنبال بازارهای ارزان و مسیرهای نزدیك جهت انتقال انرژی به كشورشان می باشند.
با توجه به توسعه طرح میدان نفتی سلمان پیش بینی می شود كه روزانه ۵۰۰ میلیون فوت مكعب گاز از لایه دالان این میدان به دست آید كه در صورت توافق دو جانبه بین ایران و امارات پیش بینی می شود گاز تولیدی این میدان توسط خطوط لوله به جزایر سیری و از انجا به امارات صادرشود.
●هند و پاكستان
نیاز شدید هند به تامین انرژی و تلاش برای انتقال انرژی كم هزینه و مطمئن باعث شده كه نگاه كارشناسان و سیاستمداران ان كشور هند به ایران باشد. دو سال قبل پروژه انتقال گاز ایران به هند به مرحله تفاهمنامه و همكاری رسید و سه مسیر خشكی ، كم عمق و عمیق دریا برای انتقال گاز پیشنهاد شده كه مسركم عمق دریا در همان ابتدا مورد توجه واقع نشد و مسیر عمیق دریا به دلیل هزینه های سنگین اقتصادی و مشكلات فنی قابل توجه نبوده تنها مسیر ی كه مناسب و ارزان به نظر می رسید مسیر خشكی و از طریق خاك پاكستان بود كه نیاز به ۲۶۰۰ كیلومتر خط انتقال داشت ولی از انجایی كه دولت هند نگران بود كه ممكن است هزینه های كه بابت تعرفه های گمركی به دولت پاكستان پرداخته می شود در حملات تروریستی مورد استفاده قرار گیرند ادامه این روند مسكوت ماند.
كارشناسان مسایل نفتی بر این باورند كه مسیر خط لوله ایران- پاكستان - هند نه تنها برای هر سه كشور از نظر اقتصادی مناسب است بلكه این مسیر را خط لوله صلح نامگذاری كردند كه در صورت ایجاد این خط لوله مناقشات هند و پاكستان به حداقل خواهد رسید. تا انكه با پیشنهاد وزیر نفت ایران مبنی بر در پیش گرفتن استراتژی مذاكره بون تعهد بین سه كشور انتقال گاز ایران به هند وارد مرحله تازه ای شده كه می توان از ان به عنوان نقطه عطفی در دوره جدید مذاكرات سه جانبه یاد كرد.
●تركیه و اروپا
به جرات می توان گفت یكی از قدیمی ترین مشتریان گاز ایران كشور تركیه است این كشور علاوه بر انكه بازار مناسبی برای مصرف گاز ایان دارد به دلیل موقعیت استراتژیكی كه دارد و بین سه قاره اروپا ، آسیا، و افریقا واقع شده می توان مسر مناسبی برای انتقال گاز ایران به اروپا باشد این كشور موقعیت مناسبی برای تامین گاز طبیعی و نفت خام اروپا از كشور ایران را دارد و بلند مدت می تواند علاوه بر درامد مناسب گمركی امنیت انرژی اروپا را تضمین نماید هر چند مذاكراتی بین ایران و تركیه برای انتقال گاز ایران به اروپا از طریق تركیه صورت گرفته است ولی هنوز به نتیجه نرسیده است.
●ارمنستان
كشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه و ماورای قفقاز هم فرصت ها و زمینه های مناسبی برای صادرات گاز ایران در اختیار دارند كه از جمله این كشروها می توان به ارمنستان اشاره كر.
حجم تبادلات گازی ایران به ارمنستان بر اساس توافقنامه ۱.۱ میلیارد متر مكعب در سال است كه این میزان تا پایان زمان این توافقنامه می تواند به ۲.۳ میلیارد متر مكعب افزایش یابد این توافقنامه كه مدت ان ۲۰ سال است می تواند با پنج سال تمدید به ۲۵ سال تسری یابد كه با در نظر گرفتن فرصت های مناسب و موحود در ارمنستان حجم گاز صادراتی ایران با ۳۰ درصد افزایش از ۳۶ میلیارد متر مكعب به ۴۷ میلیارد متر مكعب تا ۳۰ سال اینده افزایش خواهد یافت.
●حمل و نقل دریایی
علاوه بر مسیرهای انتقال از طریق خشكی كارشناسان ایرانی باید مسیرهای انتقال از طریق دریا و كشتی های قاره پیما را نیز در نظر داشته باشند تاب توانند علاوه بر كشورهای همسایه و منطقه گاز را به قاره های دیگر و كشورهای دور صادر نمایند.
گاز مایع یا lng یكی از معتبرترین شكل گاز برای صادرات است كه ایران با داشتن ذخایر بالای گاز باز دراختیار داشتن صنعت تولید ال . ان . جی می تواند به یكی از بزرگ ترین تامین كنندگان گاز مایع جهان تبدیل شود.
در راستای اهداف بلندمدت و با برنامه ریزی صحیح ایران باید علاوه بر تامین نیازهای داخلی در جهت صادرات گاز از طریق خطوط لوله و حمل و نقل خشكی و دریایی تلاش نماید تا بتواند سهم واقعی خود در صادرات گاز به بازارهای جهانی را كسب نمایند.

منبع : شرکت ملی گاز ایران