از قیل و قال های کودکی تا حصار گیم نت

با چشمان زیبای پر جست و جو همه جا را زیر نظر می گیرند، گاهی سر و صدا و شلوغی شان صدای همسایه ها را درمی آورد، اما از تماس حس و حال كودكی اگر فقط همین قیل و قال كردن كودكانه را هم از آن ها بگیرند دیگر چه باقی می ماند؟ تقریباً هر روز موقع رفتن به محل كارم آن ها را می بینم كه درون پارك كوچك و جمع و جوری جلوی مهد كودك پخش شده اند یا در گوشه ای نشسته اند و حرف های كودكانه رد و بدل می كنند، اما كمتر آن ها را مشغول بازی هایی می بینم كه بیشتر وقت دوران كودكی هم نسل های ما را می گرفت؛ زو، گانیه، رنگ به رنگ حتی لی لی و هفت سنگ، ما البته می دانستیم این بازی ها را از چه كسانی باید یاد بگیریم از بچه های بزرگ تر اما اغلب كودكان امروزی این بازی ها را بلد نیستند.
شاید مربی ها ترجیح می دهند كودكان را به حال خود بگذارند و پدر و مادرها هم برای عقب نماندن از قافله مدرنیته این بازی ها را در شأن كودكان خود نمی دانند، اما بازی كردن توانایی هایی را تقویت می كند كه برای موفقیت در زندگی مهم است مانند به استقبال خطر رفتن، تمركز و برنامه ریزی شیوه كار، بنابراین كودكان حتی در بازی های به ظاهر بی اهمیت اغلب درس های مهمی می آموزند.
دكتر «فاطمه قاسم زاده» استاد دانشگاه و روان شناس می گوید: «بازی برای همه گروه های سنی هم در یادگیری و آموزش آن ها نقش دارد و هم در شكل گیری روابط عاطفی و اجتماعی كودكان تاثیر می گذارد.
در سال های قبل از مدرسه یادگیری از طریق بازی انجام می شود و در سنین بالاتر بازی ها همچنان در یادگیری كودكان تاثیر می گذارد فقط شكل و نوع بازی ها و علاقه مندی آن ها تغییر می كند متأسفانه چه در خانواده و چه بیرون خانواده جنبه های مثبت بازی را كمتر می بینیم خانه ها آپارتمانی شده اند و بچه ها در سنین پایین از بازی های پر تحرك محرومند كه این مساله هم در سلامت جسمی آن ها اثر می گذارد و هم در رشد عاطفی و اجتماعی شان و اختلالات رفتاری نظیر كم توجهی، ناتوانی در یادگیری و اضطراب را به وجود می آورد.»
دكتر «نوش آفرین صدا» روان شناس كودك می گوید: «درست است كه برخی از بازی های رایانه ای در خلق و آفرینش و بالا بردن قدرت تخیل كودكان تاثیر می گذارد، اما بیشتر بازی های موجود در بازار بسیار خشن هستند، در این بازی ها كودك خود را در نقش یك آدمكش می بیند و این كه چگونه دیگران را به قتل برساند و بعد با یك جعبه كمك های اولیه تن مجروح خود را مداوا كند. این مسایل كه در بازی های خشن مطرح می شوند به مراتب مخرب تر از فیلم های دست چندم هالیوودی است كه در هر ثانیه یك یا چند نفر نقش بر زمین می شوند و اتفاقاً در كشور ما تلاش زیادی برای جلوگیری از ورود و پخش آن ها می شود.
نسل اول بازی های رایانه ای به نام آتاری از ۱۴ سال پیش وارد خانه های ایرانی شد و تا امروز به دو پلی استیشن ادامه دارد علاوه بر این انواع بازی هایی كه به طور معمولی می توان آن ها را انجام داد سر به صدها هزار نوع بازی می گذارد كه دلمشغولی عده زیادی از كودكان و نوجوانان و حتی بزرگسالان شده است.
دكتر «اكرم ابراهیم كافوری»، روان شناس می گوید: تحقیقات نشان می دهد كه بچه ها به شدت در حال چاق شدن هستند چون تحرك ندارند، ما می دویدیم، گرگم به هوا بازی می كردیم، اما بچه ها همه الان در آپارتمان هستند بازی های رایانه ای یا بازی های نشسته انجام می دهند. این بازی های رایانه ای هم كشش زیادی در بچه ها ایجاد می كند و گاه ۱۱تا ۱۲ ساعت پشت كامپیوتر می نشینند. قوز پیدا می كنند و ده ها مشكل جسمی دیگر در آینده برایشان به وجود می آید از طرفی بازی های خشن كامپیوتری خشونت را به بچه ها می آموزد، اما بازی های ما خیلی آرامتر بود و جنبه های خشن نداشت البته یك مقدار هم پدر و مادر در این قضیه مقصرند قدیم ها در خانواده ها تعداد بچه ها زیاد بود و برای این كه از سر و صدای آن ها خلاص شوند بچه ها را توی كوچه می فرستادند و فقط موقع ناهار یا شام پیدایشان می شد، اما الان بچه ها تعدادشان كم است پدر و مادرها مراقبت شان زیاد است ترجیح می دهند بچه ها را توی خانه نگه دارند با رایانه بازی كنند، اما توی كوچه نروند. الان پدر و مادر خیلی حساس هستند، اما قدیم این طور نبود البته آن موقع محیط هم تا این حد ناامن نبود، بنابراین پدر و مادرها با خیال راحت بچه را در كوچه رها می كردند.
شما اوزه بیو را می شناسید؟خود من یادم می آید فاصله مدرسه ابتدایی تا خانه ما خیلی زیاد بود كلاس اول ابتدایی این فاصله را تنها می رفتم و می آمدم اما حالا دم در مدرسه بچه ها را از اتومبیل پیاده می كنند. درست است كه این طوری كمتر خطری بچه ها را تهدید می كند، اما در فرآیند یادگیری آن ها و در اعتماد به نفسشان اختلال ایجاد می شود.
وقتی ما بچه بودیم برای تابستان لحظه شماری می كردیم وقتی آخرین امتحان را می دادیم توی كوچه بودیم با یك توپ پلاستیكی و بیشتر بچه های كوچه در شوت زدن با هم مسابقه می گذاشتیم صبح تا شب فقط ظهرها و قبل از این كه پدرم از بازار بیاید می شد مرا در خانه دید عاشق فوتبال بودم خودم را آن موقع جای اوزه بیو می دیدم، اصلاً شما اوزه بیو را می شناسید عجب اعجوبه ای بود هنوز هم بچه ها فوتبال بازی می كنند، اما دیگر كمتر می توان كودك یا نوجوانی را در حال بازی منچ و مار و پله و اسم و فامیل دید.
● بازی های جدید تولید كنیم
دكتر «فاطمه قاسم زاده»، مدرس دانشگاه و روان شناس می گوید: به هر حال بچه ها انواع بازی ها را نیاز دارند در زندگی امروزه نمی توان به بچه ها گفت سراغ بازی های كامپیوتر نروند. واقعیت این است كه امتیازاتی كه بازی های قبل داشت بازی های جدید ندارند. تحرك عنصر اصلی بازی های سنتی ما بود ولی بازی های كامپیوتری این تحرك را ندارند آن بازی ها اصلاً رقابت آمیز نبودند بچه ها احساس تنش نمی كردند.
پیاژه، عالم بزرگ تعلیم و تربیت كودك معتقد بود كه بازی فعالیتی برای بچه ها به شمار می رود كه به خودی خود خوشایند و دلپذیر است در حالی كه الان بیشتر بازی ها رقابتی و برد و باختی است كه به جای ایجاد شادی، تنش بین آن ها به وجود می آورد ضمن این كه بازی های گذشته بیشتر گروهی انجام می شد و این به رشد اجتماعی بچه ها بسیار كمك می كرد، اما بازی های امروزی انفرادی شده اند همان طور كه گفتم منظور من این نیست كه بچه ها بازی های رایانه ای نكنند، بلكه باید جایش محفوظ باشد، اما تمام وقت فراغت و سرگرمی كودك یا نوجوان به آن اختصاص پیدا نكند.
واقعاً دو تا دكمه، دو تا جوی استیك (joysteak) می تواند جای توپ فوتبال چرمی یا پلاستیكی و آسفالت داغ و غرغر همسایه ها را بگیرد یا وقت آن نشده كه دولت و خانواده ها قدم به پیش بگذارند و شرایط مناسب برای احیای بازی های سنتی و حتی تولید بازی های جدید برای كودكان فراهم كنند؟!

مهری موسی وند

منبع : روزنامه جوان