انسان، سرما، گرگ

هر سال با پایان فصل گرما و سرد شدن هوا در بین روستاییان و حومه نشینان نگرانی خاصی به وجود می آید. این نگرانی ناشی از حضور گونه های مختلف حیات وحش به خصوص گوشتخواران است. با سرد شدن تدریجی هوا و نایاب شدن غذا در طبیعت، حیوانات مختلفی برای یافتن غذا خود را به روستاها و مناطق حاشیه یی نزدیک می کنند و یکی از گونه هایی که حضور دائمی از خود نشان می دهد گرگ است. گرگ ها جدای از ارزش های بی نظیر و منحصر به فرد خود در کنترل جمعیت جوندگان و از بین بردن حیوانات بیمار و ضعیف، مسوول تلف کردن تعدادی دام در کشور شناخته می شوند که البته می توان دلایل زیادی برای رد این ادعا ارائه و به کمک آنها می توان ثابت کرد مسوول تمامی خسارات جانی و مالی وارده به روستاییان و دامداران گرگ ها نیستند و البته این نوشتار در پی رد یا اثبات بی گناهی گرگ ها در ایجاد خسارت به دام و احتمالاً انسان ها نیست. خسارات وارده از ناحیه حیات وحش و به ویژه گرگ ها به دام ها، عکس العمل های متضادی را در پی دارد. برخی از دامداران بر این عقیده هستند دامی که به دست گرگ ها از بین می رود روزی گرگ ها و زکات مال آنها بوده است و برخی دیگر میرشکار استخدام می کنند. اما به هر دلیلی که حمله گرگ روی داده باشد و به هر میزان که خسارت وارد شده باشد نقش انسان در بروز این حملات را نمی توان انکار کرد و البته با به کار بستن توصیه های ذیل می توان از تعداد و شدت خسارت کاست بدین صورت که؛
● اگر محل زندگی شما در روستا و مناطق حاشیه یی است
▪ هیچگاه کودکان و دانش آموزان ابتدایی را در ساعات اولیه صبح یا زمان غروب در بیرون از منزل تنها نگذارید چه برای بازی یا مدرسه؛ به خصوص در روزهایی برفی و بارانی. جثه کودکان گرگ ها را در انتخاب طعمه به اشتباه می اندازد.
▪ از ریختن زباله در نزدیکی منازل خودداری کنید. تخلیه زباله ها در فاصله یی دور از روستا احتمال حمله را کاهش می دهد.
▪ در صورت مشاهده گرگ مراتب را سریعاً به ادارات محیط زیست، دامپزشکی و جهاد کشاورزی گزارش کنید. گرگ ها ذاتاً از انسان فراری هستند اما اگر خود یا عضوی از گله آنها مورد حمله واقع شوند، از خود دفاع می کنند. اما گرگ های بیمار (هار) که معمولاً تنها مشاهده می شوند می توانند به انسان حمله کنند. از این رو در صورت مشاهده گرگ تنها در صورتی که حمله یی انجام نداده اند از آسیب رساندن به آنها خودداری کنید. اما گرگ های سالم به انسان حمله نمی کنند.
● اگر دامدار هستید
▪ در موقع چرا حتماً سگ های گله گرگ گیر همراه داشته باشید.
▪ دام ها را تا قبل از غروب آفتاب به روستا برگردانید.
▪ شب هنگام، از بسته بودن تمام درها و پنجره ها و امن بودن سقف آغل و محل های نگهداری دام ها اطمینان حاصل کنید.
▪ در موقع چرا از پراکنده شدن دام ها جداً پرهیز کنید.
▪ تحت هیچ شرایطی گله نباید تنها بماند.
▪ دام ها را بیمه کرده و آن را سالانه تجدید کنید.
▪ اگر مجبور شدید که همراه گله بیرون از روستا بمانید، اطراف آتش را با سنگ پوشانده، گله را جمع کرده و زنگوله ها را از گردن دام ها جدا کنید. شنوایی و بینایی گرگ ها به راحتی در شب نور آتش و صدای زنگوله را تشخیص می دهند.
▪ اگر لانه گرگی پیدا کردید از تخریب و کشتن توله ها جداً پرهیز کنید. شامه تیز گرگ ها آنها را به سوی مهاجم هدایت می کند.
▪ زیستگاه های گرگ را شناسایی کرده و از ورود دام به آنجا جلوگیری کنید. گرگ ها به شدت از زیستگاه های خود دفاع می کنند.
▪ زود قضاوت نکنید. تشخیص اینکه آیا خسارات وارد شده به انسان یا دام از ناحیه گرگ بوده یا خیر نیاز به مشورت با متخصصان دارد.
عمده ترین دلایل ورود گرگ ها به روستاها و مناطق حاشیه یی، به خطر افتادن امنیت غذایی و زیستگاهی آنهاست. آهو، کل و بز و قوچ و میش و گراز و خرگوش، طعمه های مورد علاقه گرگ ها است. به هر دلیلی که از تعداد آنها کاسته شود (شکار، ورود دام غیرمجاز، تخریب زیستگاه و...) همان علت حضور گرگ در سکونتگاه های انسانی است چون مهم ترین دلیل حضور یا عدم حضور گرگ در یک منطقه دسترسی یا عدم دسترسی به منابع کافی غذایی است.
اما حضور گرگ ها به هر دلیلی که باشد، رعایت توصیه های فوق می تواند از میزان خسارات تا حد قابل ملاحظه یی بکاهد. در هر حال باید به این نکته توجه کرد که نظر به جمعیت اندک موجود گرگ ها در کشور و به منظور پیشگیری از انقراض نسل این گونه ارزشمند طبیعی، علاوه بر روستا و حومه نشینان، مسوولان نیز باید بیش از پیش فعالیت از خود نشان دهند که در این بین بهبود و تسهیل در ارائه خدمات قوانین بیمه دام و محصولات کشاورزی، ترویج ساخت آغل های ضد گرگ و ترویج فرهنگ ضدشکار و روی آوردن به روش های کنترل غیرمرگ آور، سبب خواهد شد که انسان و گرگ در ایران بتوانند به همزیستی پایدار دست یابند و این امر از دیدگاه فرهنگی بسیار ارزشمند است زیرا که بار دیگر برتری فرهنگ غنی ایرانی را در مقایسه با کشورهایی چون انگلستان، هلند، فرانسه و... نشان می دهد که سال ها است از نابودی نسل گرگ در آنها می گذرد. انسان ها و گرگ ها می توانند در کنار یکدیگر باشند، اگر انسان به درک صحیحی از طبیعت و موجودات آن برسد و آنها را نه رقیب خود بلکه وسیله یی برای تعالی خود ببیند.

کاوه حاتمی
عضو و نماینده گروه متخصصان گرگ شناسی IUCN
[e-mail]

منبع : روزنامه اعتماد