تاریخچه شیلات

پرورش‌ انواع‌ آبزیان‌ (انواع‌ ماهی‌ و میگو)، صید آبزیان‌ در آب‌های‌ شمال‌ وجنوب‌ کشور، فرآوری‌ محصولات‌ دریایی‌ و توزیع‌ و فروش‌ آن‌ در بازارهای‌داخلی‌ و بین‌المللی‌، مجموعه‌ فعالیت‌ اقتصادی‌ سودآوری‌ را تشکیل‌ می‌دهدکه‌ ضمن‌ ایجاد اشتغال‌ برای‌ مهارت‌های‌ گوناگون‌ نیروی‌ انسانی‌، درآمد ارزی‌مناسبی‌ را نیز برای‌ اقتصاد کشور به‌ ارمغان‌ می‌آورد.
صید و صیادی‌ در آب‌های‌ شمال‌ و جنوب‌ کشور، سابقه‌ای‌ طولانی‌ دارد. اماپرورش‌ آبزیان‌ (انواع‌ ماهی‌ و میگو) بیش‌ از یک‌ دهه‌ در ایران‌ قدمت‌ ندارد.در حالی‌ که‌ زمینه‌های‌ بسیار مستعدی‌ برای‌ سرمایه‌گذاری‌ و شکوفایی‌ این‌بخش‌ موجود است‌. در خصوص‌ صنایع‌ فرآوری‌ تولیدات‌ دریایی‌ (انجماد،بسته‌بندی‌، تبدیل‌ و تولید انواع‌ غذاهای‌ دریایی‌ و...) نیز می‌توان‌ گفت‌، تقریباکار مهمی‌ در اقتصاد کشور صورت‌ نگرفته‌، در حالی‌ که‌ فعالیت‌های‌ این‌ بخش‌از صنعت‌ شیلات‌، ارزش‌ افزوده‌ بسیار بالا، زمینه‌ گسترده‌ برای‌ صدورفرآورده‌ها به‌ بازارهای‌ جهانی‌ و ایجاد اشتغال‌ مولد و پایدار در کشوردربردارد و ضرورت‌ دارد در این‌ زمینه‌ فعالیت‌های‌ عمده‌ای‌ صورت‌ پذیرد.
در خصوص‌ زمینه‌های‌ آبزی‌پروری‌ و صید و صیادی‌ در ایران‌، زمینه‌های‌مستعد برای‌ سرمایه‌گذاری‌ صادرات‌گرا در زیربخش‌ شیلات‌، مسایل‌ مربوطبه‌ آموزش‌، مطالعات‌ و تحقیقات‌ و...، خبرنگار نشریه‌ ,بررسی‌های‌ بازرگانی‌, بادکتر مهران‌ یاسمی‌ مدیر گروه‌ شیلات‌ مؤسسه‌ آموزش‌ عالی‌ علمی‌ -کاربردی‌ وزارت‌ جهاد سازندگی‌ و دبیر هسته‌ برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌ شیلات‌ایران‌، گفت‌وگوی‌ جذابی‌ دارد که‌ با هم‌ می‌خوانیم‌.
ریشه‌ لغوی‌ شیلات‌ و سابقه‌ آن‌در ایران‌ را به‌طور اختصار بیان‌فرمایید.
ریشه‌ لغوی‌ شیلات‌ از کلمه‌,شیل‌, است‌. ,شیل‌, ابزار صیدی‌ بود که‌جهت‌ صید ماهیان‌ سفید در شمال‌ کشوراستفاده‌ می‌شد و جمع‌ آن‌ شیلات‌ است‌.
در زمان‌ محمدشاه‌ قاجار، دولت‌ نیازمبرمی‌ به‌ پول‌ داشت‌، در نتیجه‌ امتیازبهره‌برداری‌ از ذخایر دریای‌ خزر درمقابل‌ ۶۵ هزار ریال‌ در سال‌ به‌ شخصی‌به‌ نام‌ ,عبدل‌, از اتباع‌ روسیه‌ واگذار شد.
در سال‌ ۱۲۵۵ شخصی‌ به‌ نام‌,لیانازوف‌, در قبال‌ پرداخت‌ سالانه‌ ۵۰۰هزار ریال‌ تا ۲۷ سال‌ بهره‌برداری‌ ازآب‌های‌ دریای‌ خزر را به‌عهده‌ گرفت‌.پس‌ از وی‌ این‌ قرارداد به‌ پسرش‌ منتقل‌شد.
پس‌ از وی‌ مدتی‌ نیز شخصی‌ به‌ نام‌,وانتسف‌, از حوزه‌ جنوبی‌ دریای‌ خزربهره‌برداری‌ کرد.
از سال‌ ۱۳۰۶ شرکت‌ مختلط ماهی‌ایران‌ و شوروی‌ برای‌ مدت‌ ۲۵ سال‌ ازذخایر آبزی‌ دریای‌ خزر بهره‌برداری‌کرد.
از سال‌ ۱۳۳۱ تا ۱۳۴۶ شرکت‌سهامی‌ شیلات‌ ایران‌ زیرنظر وزارت‌کشاورزی‌ و منابع‌ طبیعی‌ کار بهره‌برداری‌از دریای‌ خزر را عهده‌دار شد. قبلا این‌شرکت‌ تحت‌ پوشش‌ وزارت‌ دارایی‌ بود.با انحلال‌ این‌ وزارتخانه‌، شرکت‌ سهامی‌شیلات‌ ایران‌ زیر نظر وزارت‌ کشاورزی‌قرار گرفت‌، اما در سال‌ ۱۳۶۶ با پیام‌حضرت‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌) این‌ شرکت‌ به‌وزارت‌ جهاد سازندگی‌ الحاق‌ گردید و تاامروز نیز زیرنظر این‌ وزارتخانه‌ انجام‌وظیفه‌ می‌کند.
● محصولات‌ صادراتی‌ دریایی‌ایران‌ کدامند؟
صادرات‌ آبزیان‌ دریایی‌ ایران‌ دردو بخش‌ محوریت‌ پیدا می‌کند.
۱) آبزیان‌ دریای‌ خزر که‌ به‌طور عمده‌ شامل‌خاویار و گوشت‌ ماهیان‌ خاویاری‌ است‌.
۲) آبزیان‌ آب‌های‌ جنوبی‌ ایران‌ که‌به‌طور عمده‌ میگو است‌. از دریای‌ عمان‌و منطقه‌ چابهار نیز ,لابستر, و برخی‌ماهیان‌ دریایی‌ چون‌ ,حلواسفید, صید وصادر می‌شود. گوشت‌ ماهی‌ حلوا سفیددر کشورهای‌ عربی‌ خواستاران‌ زیادی‌دارد.
دوره‌های‌ آموزش‌ در بدنه‌شیلات‌ را اعلام‌ فرمایید.
آموزش‌ها در دو بخش‌ خلاصه‌می‌شود:
۱) آموزش‌های‌ کوتاه‌مدت‌ که‌شاغلین‌ زیر بخش‌ شیلات‌ طی‌ آن‌آموزش‌ می‌بینند.
۲) آموزش‌های‌ بلندمدت‌ که‌دانشجویان‌ در مقاطع‌ کاردانی‌ وکارشناسی‌ در سه‌ گرایش‌ به‌ این‌ شرح‌آموزش‌ می‌بینند.
الف‌) تکثیر و پرورش‌ آبزیان‌ دررشته‌های‌ میگو و ماهی‌
ب‌) عمل‌آوری‌ فرآورده‌های‌ شیلاتی‌
ج‌) فناوری‌ صید و بهره‌برداری‌
در بحث‌ کارشناسی‌ ارشد نیز تدوین‌و تصویب‌ دوره‌های‌ ارزیابی‌ وبهره‌برداری‌ از ذخایر آبزیان‌، مدیریت‌شیلاتی‌ با گرایش‌ توسعه‌ آبزی‌پروری‌ وتوسعه‌ ماهی‌گیری‌ در دستور کار هسته‌برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌ شرکت‌ شیلات‌ایران‌ قرار دارند.
▪ آیا آموزش‌های‌ انجام‌ شده‌ درارتقاء سطح‌ تولید و صادرات‌ آبزیان‌اثرات‌ ملموس‌ داشته‌ است‌؟
به‌ دلیل‌ آنکه‌ دانشجویان‌ هنگام‌آموزش‌ در مزارع‌ پرورش‌ ماهی‌ و میگوفعالیت‌ می‌کنند و آموزش‌ عملی‌ نیزمی‌بینند، رقم‌ تولید میگو که‌ قبل‌ ازآموزش‌ ۵۰۰ کیلوگرم‌ در هکتار بود،اینک‌ به‌ ۲ تا ۲,۵ تن‌ در هکتار افزایش‌یافته‌ است‌.
وارد شدن‌ این‌ افراد به‌ عرصه‌ کارحتی‌ در زمینه‌ پرورش‌ ماهی‌ نیز تولید راافزایش‌ داده‌ است‌. در ضمن‌ دانشجویانی‌که‌ در زمینه‌ کنترل‌ کیفی‌ اشتغال‌ به‌ کاردارند، سیستمهای‌ روز جهانی‌ را در کنترل‌کیفیت‌ به‌کار می‌برند.
امروزه‌ سیستم‌های‌ تحلیلی‌ کنترل‌بهداشتی‌ (HACCP) و تولیدات‌ خوب‌کارخانه‌ای‌ (GMP) در بسیاری‌ ازشرکت‌ها و صیدگاه‌های‌ پرورش‌ ماهی‌ ومیگو رعایت‌ می‌شوند.
این‌ سیستم‌های‌ کنترل‌کننده‌ مدت‌ دوسال‌ است‌ که‌ در صیدگاه‌های‌ دریای‌ خزربه‌کار رفته‌ و بهبود مرغوبیت‌ و افزایش‌قیمت‌ خاویار ایران‌ را به‌ دنبال‌ داشته‌است‌.
در زمینه‌ ارتقاء سطح‌ صادرات‌ نیزفناوری‌ صید در زمینه‌ میگو و ماهی‌ به‌کسانی‌ که‌ در امر صادرات‌ اشتغال‌ دارند،آموزش‌ داده‌ می‌شود. برای‌ آموزش‌های‌فناوری‌ صید، از اساتید خارجی‌ نیزاستفاده‌ می‌شود.
برای‌ مثال‌ در زمینه‌ پرورش‌ ماهیان‌سردابی‌، اساتیدی‌ از انگلیس‌ به‌ ایران‌آمدند و در یک‌ دوره‌ ۱۵ روزه‌ فراگیران‌را آموزش‌ دادند و نقاط کور تولید وصادرات‌ را برای‌ این‌ گروه‌ روشن‌ کردند.
در زمینه‌ بیماری‌های‌ میگو نیزدوره‌های‌ آموزشی‌ متعدد کوتاه‌مدت‌برگزار شد تا مبنای‌ افزایش‌ توان‌ تولید دراستخرهای‌ پرورشی‌ باشد. در این‌ زمینه‌نیز از اساتید خارجی‌ استفاده‌ شد.
به‌تازگی‌ نیز یک‌ استاد روسی‌ درزمینه‌ شیوه‌های‌ جدید صید و صیادی‌ درشمال‌ و جنوب‌ کشور و اصلاح‌ ساختارصید و صیادی‌ آموزش‌ داد. در این‌ دوره‌آموزشی‌ راه‌های‌ ارتقاء ارزش‌ افزوده‌ این‌بخش‌ با تأکید بر توسعه‌ پایدار وبه‌کارگیری‌ بهترین‌ روش‌ صید که‌ با محیطدریایی‌ ایران‌ سازگار باشد، آموزش‌ داده‌شد.
به‌ عبارتی‌ در این‌ دوره‌ به‌ فراگیران‌آموزش‌ داده‌ شد که‌ چگونه‌ می‌توان‌ صیدبیشتر، ارزش‌ افزوده‌ بیشتر و کیفیت‌بالاتری‌ را از محصولات‌ آبزی‌ به‌دست‌آورد.
در حال‌ حاضر نیز در کلیه‌ دوره‌های‌شیلاتی‌ دروس‌ اقتصاد و بازاریابی‌ آبزیان‌گنجانده‌ شده‌ است‌ که‌ در آنها اصول‌ وروش‌های‌ اقتصادی‌ و توجه‌ به‌ امربازاریابی‌ آموزش‌ داده‌ می‌شود.
در آینده‌ درنظر است‌ در دوره‌های‌علمی‌ - کاربردی‌، دوره‌ بازاریابی‌ آبزیان‌دایر شود.
▪ در کشورهای‌ صاحب‌نام‌ درصنعت‌ شیلات‌ چند نوع‌ غذا و فرآورده‌دریایی‌ قابل‌ تولید وجود دارد؟
در کشورهای‌ پیشرفته‌ در امرشیلات‌ بیش‌ از ۱۵۰ نوع‌ غذا و فرآورده‌دریایی‌ تولید می‌شود. در ایران‌ به‌ دلیل‌نوپا بودن‌ صنعت‌ شیلات‌ و سوق‌ نیافتن‌نیروهای‌ تخصصی‌ به‌ سمت‌ صنایع‌فرآوری‌ محصولات‌ شیلاتی‌، از تولیدبسیاری‌ از فرآورده‌های‌ شیلاتی‌ محروم‌هستیم‌. در ایران‌ فقط ماهی‌ سرخ‌ کرده‌ وکنسرو شده‌ جزو فرآورده‌های‌ دریایی‌شناخته‌ شده‌ است‌ و مورد مصرف‌ قرارمی‌گیرد. اما در کشورهای‌ صاحب‌ صنعت‌شیلات‌، انواع‌ کالباس‌، سوسیس‌،ژامبون‌، سالامی‌ و سورومی‌ از ماهی‌،انواع‌ کتلت‌ و گوشت‌های‌ چرخ‌ شده‌ ماهی‌و... تولید و عرضه‌ می‌شود.
اگر صنعتگران‌ ایرانی‌ به‌ بخش‌فرآوری‌ محصولات‌ دریایی‌ وارد شوند،به‌راحتی‌ می‌توان‌ سالانه‌ رقمی‌ حدود یک‌میلیارد دلار از صادرات‌ فرآورده‌های‌شیلات‌ به‌دست‌ آورد.
شایان‌ ذکر است‌ که‌ چون‌ فاصله‌ بین‌ایستگاه‌های‌ صید تا ایستگاه‌های‌ فرآوری‌در ایران‌ طولانی‌ است‌ و روش‌های‌نگهداری‌ و عمل‌آوری‌ مناسب‌ وجودندارد، بسیاری‌ از محصولات‌ دریایی‌ایران‌ وقتی‌ به‌ ساحل‌ می‌رسند، از لحاظاستاندارد جهانی‌ فاسد شده‌ محسوب‌می‌شوند و نمی‌توان‌ از آنها برای‌ فرآوری‌استفاده‌ کرد. این‌ گونه‌ محصولات‌ به‌اجبار به‌ آرد ماهی‌ و یا روغن‌ ماهی‌ تبدیل‌می‌شوند.
به‌ نظر می‌رسد باید با سرمایه‌گذاری‌روی‌ این‌ زیربخش‌ و به‌کارگیری‌متخصصان‌ آموزش‌ دیده‌، از این‌ معضل‌جلوگیری‌ کرد تا به‌ یک‌ ارزآوری‌ وسودآوری‌ عظیم‌ دست‌ یافت‌.
برای‌ مثال‌، تخم‌ ماهی‌های‌ خاویاری‌ایران‌ در دنیا خواهان‌ زیادی‌ دارد و تا هرکیلو ۱۲۰۰ دلار صادر می‌شود. اما اگربتوان‌ گوشت‌ این‌ نوع‌ ماهی‌ را در برودت‌زیر ۷۰ درجه‌ سانتیگراد نگهداری‌ کرد،کشور ژاپن‌ آن‌ را هر کیلو تا ۵۰ دلارخریداری‌ می‌کند.
باید دقت‌ داشت‌ که‌ انجماد جزوصنایع‌ فرآوری‌ محسوب‌ می‌شود ومی‌تواند صادرات‌ محصولات‌ غذایی‌دریایی‌ را گسترده‌تر سازد و ایران‌ از این‌صنعت‌ محروم‌ است‌.
اگر سیستم‌های‌ سنتی‌ عمل‌آوری‌فرآورده‌های‌ غذایی‌ دریایی‌ که‌ فعلا درایران‌ مرسوم‌ است‌ را با فن‌آوری‌ روزهماهنگ‌ کنیم‌، زمینه‌ سودآوری‌ وارزآوری‌ زیادی‌ برای‌ صادرکنندگان‌محصولات‌ دریایی‌ فراهم‌ خواهد شد.
▪ ارزآوری‌ حاصل‌ از فرآوری‌محصولات‌ دریایی‌ برای‌ صادرکنندگان‌ایرانی‌ چه‌ میزان‌ خواهد بود؟
همان‌طور که‌ اشاره‌ شد، بیش‌ از۱۵۰ نوع‌ غذای‌ دریایی‌ می‌توان‌ تولیدکرد که‌ تولید و صدور انواع‌ غذاهای‌دریایی‌ برای‌ ایران‌ ارزش‌ بالایی‌ رادربرخواهد داشت‌.
برای‌ مثال‌، ایران‌ سالانه‌ حدود ۶۰تن‌ خاویار صادر می‌کند. هر ماهی‌خاویاری‌ لااقل‌ باید ۳۵ کیلو وزن‌ داشته‌باشد که‌ بتوان‌ از آن‌ یک‌ کیلو خاویاراستحصال‌ کرد. در نتیجه‌ در کناراستحصال‌ این‌ میزان‌ خاویار، ۲ میلیون‌ ویکصدهزار کیلو گوشت‌ ماهی‌ خاویاربه‌دست‌ می‌آید. اگر میزان‌ گوشت‌ ماهی‌خاویاری‌ با انجماد زیر ۷۰ درجه‌سانتی‌گراد به‌ ژاپن‌ صادر شود، و هرکیلوی‌ آن‌ ۵۰ دلار ارزآوری‌ داشته‌ باشد،از صدور گوشت‌ ماهی‌ خاویاری‌ ۱۰۵میلیون‌ دلار عاید کشور می‌شود. این‌مربوط به‌ یک‌ قلم‌ صادرات‌ گوشت‌آبزیان‌ فرآوری‌ شده‌ است‌. مردم‌ ژاپن‌گوشت‌ ماهی‌های‌ خاویاری‌ در انجماد-۷۰ درجه‌ را به‌ صورت‌ خام‌ مصرف‌می‌کنند.
در ایران‌ می‌توان‌ ده‌ها نوع‌ غذا ازانواع‌ ماهی‌هایی‌ چون‌ کیلکا، تن‌ و... تولیدو صادر کرد.
صادرات‌ آبزیان‌ زنده‌ دریایی‌ مانندلابستر، ۲۰ برابر قیمت‌ آن‌ به‌ صورت‌منجمد شده‌ است‌. از جلبک‌های‌ دریایی‌که‌ در منطقه‌ چابهار به‌وفور یافت‌می‌شود، انواع‌ سوپ‌ها و مواد دارویی‌ رامی‌توان‌ تولید کرد.
کشورهای‌ چین‌ و ژاپن‌ از خواستاران‌جدی‌ انواع‌ جلبک‌ها هستند و ژاپنی‌ها درامتحانات‌ آزمایشگاهی‌ خود از نوعی‌ ازاین‌ جلبک‌ها که‌ در آب‌های‌ جنوبی‌ ایران‌است‌، به‌طور فراوان‌ استفاده‌ می‌کنند.
در کشور فرانسه‌ از اندام‌ زاید لابسترکه‌ همان‌ شاه‌میگو است‌، برای‌ تولیدوسایل‌ آرایشی‌ استفاده‌ می‌کنند
در ایران‌ چنین‌ محصولات‌ دریایی‌به‌وفور یافت‌ می‌شود، در نتیجه‌ فن‌آوری‌آن‌ را می‌توان‌ به‌راحتی‌ وارد کرد.
البته‌ در این‌ زمینه‌ها ضعف‌ نیروی‌انسانی‌ متخصص‌ وجود دارد که‌ چنانچه‌نیروی‌ انسانی‌ متخصص‌ ایرانی‌ به‌ این‌صنایع‌ پیوند بخورد، سود کلان‌ ارزی‌ به‌دنبال‌ خواهد داشت‌.
▪ آیا گیاهان‌ آبزی‌ در ایران‌ درموقعیت‌ صادرات‌ قرار دارند؟
از آب‌های‌ دریای‌ عمان‌ می‌توان‌ درسطح‌ گسترده‌ای‌ گیاهان‌ آبزی‌ برداشت‌کرد. در سال‌ ۱۳۷۴ یک‌ تیم‌ ژاپنی‌ درچابهار از نزدیک‌ با گیاهان‌ آبزی‌ این‌منطقه‌ آشنا شد و سرپرست‌ این‌ تیم‌ آرزوداشت‌ که‌ چابهار دست‌ آنها باشد تابتوانند از این‌ گیاهان‌ آبزی‌ استفاده‌صنعتی‌ کنند.
در ایران‌ علاوه‌ بر انواع‌ ماهی‌ها وخاویار که‌ جای‌ خود را در بازارهای‌جهانی‌ باز کرده‌ است‌، در مباحث‌تخصصی‌ مانند گیاهان‌ آبزی‌ می‌توان‌فعالیت‌ بین‌المللی‌ کرد و وارد بازارهای‌جهانی‌ شد.
آمار به‌دست‌ آمده‌ نشان‌ می‌دهد درسال‌ بیش‌ از ۴ میلیون‌ تن‌ از انواع‌ گیاهان‌آبزی‌ در سراسر جهان‌ کشت‌ و پرورش‌داده‌ می‌شود. در این‌ راستا جلبک‌های‌دریایی‌ ایران‌ که‌ به‌طور طبیعی‌ در چابهاریافت‌ می‌شود، جایگاه‌ ویژه‌ای‌ در صنایع‌پزشکی‌ و غذایی‌ در بازارهای‌ جهانی‌دارند.
یک‌ شاخه‌ کوچک‌ از یک‌ گیاه‌دریایی‌ در داخل‌ یک‌ آکواریوم‌ زینتی‌ درایران‌ بیش‌ از ۳۵ هزار تومان‌ خرید وفروش‌ می‌شود.
▪ آب‌های‌ ایران‌ از نظر ذخایرماهیان‌ زینتی‌ در چه‌ وضعیتی‌ قراردارد؟ این‌ نوع‌ ماهیان‌ صادر می‌شوندیا خیر؟
آب‌های‌ جنوبی‌ ایران‌ دارای‌ ذخایرغنی‌ ماهیان‌ زینتی‌ است‌، به‌طوری‌ که‌سواحل‌ جزیره‌ کیش‌ یک‌ آکواریوم‌طبیعی‌ نامیده‌ می‌شود.
در سواحل‌ زیبای‌ جزیره‌ کیش‌،نوعی‌ ماهی‌ سمی‌ به‌ نام‌ ,خروس‌ماهی‌,وجود دارد که‌ تا ۱۴۰ هزار تومان‌ خریدو فروش‌ می‌شود. تمام‌ صید این‌ ماهی‌صادر می‌شود.
در ایران‌ برای‌ نخستین‌ بار در زمینه‌پرورش‌ و صید زنده‌ ماهی‌های‌ زینتی‌برنامه‌ریزی‌ شده‌ است‌. برخی‌ از ماهیان‌زینتی‌ ایران‌ به‌ صورت‌ زنده‌ از جزیره‌کیش‌ به‌ ایتالیا صادر می‌شود.
این‌ ماهیان‌ در دوسوم‌ آب‌ و یک‌ سوم‌خلاء در کیسه‌های‌ پلاستیکی‌ به‌ صورت‌زنده‌ به‌ ایتالیا ارسال‌ می‌شود و در این‌کشور بورس‌ بسیار مطلوب‌ و قیمت‌بالایی‌ دارد.
سود ارزی‌ خوبی‌ که‌ از صدورماهی‌های‌ زینتی‌ عاید می‌شود،زیستگاه‌های‌ آموزشی‌ وزارت‌ جهادسازندگی‌ را تشویق‌ به‌ تربیت‌ دانشجو درزمینه‌ این‌ نوع‌ ماهی‌ها کرده‌ است‌.
اصولا ۲۵ درصد کل‌ ماهی‌های‌ جهان‌در صخره‌های‌ مرجانی‌ زندگی‌ می‌کنند وجزیره‌ کیش‌ نیز از صخره‌های‌ مرجانی‌تشکیل‌ شده‌ است‌.
برای‌ ماهی‌های‌ زینتی‌ سواحل‌جزیره‌ کیش‌ مأوای‌ بسیار خوبی‌ است‌.تمام‌ ماهی‌های‌ زینتی‌ این‌ ناحیه‌ صادرمی‌شوند و هر ماهی‌ حداقل‌ ۳۰ دلارارزش‌ دارد.
اسفنج‌ نیز نوعی‌ آبزی‌ است‌ که‌ درآب‌های‌ جنوبی‌ ایران‌ یافت‌ می‌شود.برای‌ تولید یک‌ تکه‌ اسفنج‌ چند صد سال‌وقت‌ لازم‌ است‌. این‌ آبزی‌ دریایی‌ درچهره‌آرایی‌ (گریم‌) کاربرد زیادی‌ دارد وصادرات‌ آن‌ ارزآوری‌ چشمگیری‌ را به‌همراه‌ دارد.
صخره‌های‌ مرجانی‌ نیز از دیگرزمینه‌های‌ محصولات‌ دریایی‌ است‌.ثروتمندان‌ جهان‌ برای‌ زینت‌ منازل‌ خودو دکور مغازه‌های‌ بزرگ‌ در سراسر جهان‌از صخره‌های‌ مرجانی‌ استفاده‌ می‌کنند.هر تکه‌ صخره‌ مرجان‌ بستگی‌ به‌ بزرگی‌ وکوچکی‌ آن‌ تا ۳۵۰ دلار ارزش‌ صادراتی‌دارد.
هر تکه‌ کوچک‌ اسفنج‌ نیز ۱۰ دلاردر بازارهای‌ جهانی‌ خرید و فروش‌می‌شود.
جزیره‌ کیش‌ مسکن‌ اصلی‌ صخره‌های‌مرجانی‌، اسفنج‌ و انواع‌ و اقسام‌ ماهی‌های‌زینتی‌ به‌خاطر وجود صخره‌های‌ مرجانی‌است‌.
بخش‌ خصوصی‌ به‌راحتی‌ می‌تواند باسرمایه‌گذاری‌ در این‌ منطقه‌ سالانه‌میلیون‌ها دلار آبزی‌ و گیاهان‌ دریایی‌زینتی‌ به‌ بازارهای‌ جهانی‌ صادر کند.
در بندر لنگه‌ صدف‌های‌ مرواریدسازوجود دارد که‌ اگر بخش‌ خصوصی‌ روی‌کشت‌ و پرورش‌ آن‌ به‌فعالیت‌ بپردازد،صادرات‌ چشمگیری‌ ایجاد خواهد شد.
گونه‌ مروارید ایران‌ از نظر کیفیت‌ واندازه‌ مرغوب‌ترین‌ مروارید جهان‌ است‌.در بندر لنگه‌ به‌ دلیل‌ آنکه‌ محیط برای‌پرورش‌ مروارید مهیا بوده‌ و مرواریدحاصل‌ شده‌ از بزرگترین‌ مرواریدهای‌مصنوعی‌ جهان‌ می‌باشد، قیمت‌ صادراتی‌آن‌ بسیار بالاتر از مرواریدهای‌ پرورش‌یافته‌ در کشورهایی‌ چون‌ چین‌ و ژاپن‌است‌. در سال‌ گذشته‌ ۱۵۰ کیلو مرواریددر بندر لنگه‌ کشت‌ و پرورش‌ داده‌ شد.
جهاد سازندگی‌ درصدد است‌ درمقاطع‌ کارشناسی‌ روی‌ زمینه‌های‌ زینتی‌،سخت‌پوستان‌، نرم‌تنان‌ و انواع‌ و اقسام‌صدف‌ها برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌ کند تاتولید را افزایش‌ دهد.
در شمال‌ کشور نیز می‌توان‌ تکثیر وپرورش‌ انواع‌ و اقسام‌ ماهیان‌ زینتی‌آب‌شیرین‌ را انجام‌ داد، چرا که‌ بیش‌ از۸۵ درصد گونه‌های‌ پرورشی‌ و تکثیری‌ماهیان‌ زینتی‌ در آب‌های‌ شیرین‌ انجام‌می‌شود.
جهاد سازندگی‌ در برنامه‌های‌آموزشی‌ آتی‌ خود آموزش‌ها را به‌ سمت‌پرورش‌ و تکثیر ماهیان‌ زینتی‌ سوق‌می‌دهد و دانشجویان‌ را در دوره‌های‌تخصصی‌ علمی‌، کاربردی‌ در مقاطع‌بالاتر از کاردانی‌ تعلیم‌ خواهد داد.
در جنگل‌های‌ حرا در جزیره‌ قشم‌ نیزماهیان‌ دریایی‌ و میگو زیست‌ می‌کنند.در این‌ جزیره‌ می‌توان‌ صنایع‌ جانبی‌مانند کارخانه‌های‌ تن‌، کنسرو، فیله‌ کردن‌ماهی‌ و آرد ماهی‌ ایجاد کرد. این‌ جزیره‌آمادگی‌ ایجاد کارخانه‌های‌ پفکی‌ کردن‌میگو را دارد. این‌ گونه‌ سرمایه‌گذاری‌هاصادرات‌ کلانی‌ را به‌دنبال‌ دارد.
▪ آیا آلودگی‌ آب‌های‌ ایران‌ به‌تولید و صادرات‌ آبزیان‌ زیان‌ واردنمی‌کند؟
طبق‌ اصل‌ ۵۰ قانون‌ اساسی‌،حفاظت‌ از محیط زیست‌ یک‌ وظیفه‌عمومی‌ تلقی‌ می‌شود، لذا فعالیت‌های‌اقتصادی‌ و غیره‌ که‌ با آلودگی‌ محیطزیست‌ و یا تخریب‌ غیرقابل‌ جبران‌همراه‌ باشد، ممنوع‌ است‌. بنابراین‌ توجه‌به‌ آلوده‌ نساختن‌ محیط زیست‌ مدنظراست‌. با این‌ وجود آلودگی‌ها و پساب‌های‌کشاورزی‌، صنعتی‌ شهری‌ و نیز برداشت‌شن‌ و ماسه‌ از رودخانه‌ها، ساخت‌ پل‌ وسدها در مسیر مهاجرت‌ ماهیان‌ دررودخانه‌ها، آلودگی‌های‌ نفتی‌، تخلیه‌نفتکش‌ها و سایر موارد، از معضلات‌بزرگ‌ در روند کاهش‌ ذخایر آبزیان‌محسوب‌ می‌شود.
در حال‌ حاضر سالانه‌ حدود یک‌میلیارد تن‌ انواع‌ آلاینده‌ها وارد دریای‌خزر می‌شود که‌ ۶۸۰ میلیون‌ تن‌ آن‌ ازرود ولگا سرازیر می‌شود. رود ولگا ۸۵درصد آب‌ دریای‌ خزر را تأمین‌ می‌کند و۶۰ شهر بزرگ‌ در کنار آن‌ قرار دارند.
این‌ رودخانه‌ مهمترین‌ رودخانه‌ محل‌تخم‌ریزی‌ ماهیان‌ به‌ویژه‌ ماهیان‌خاویاری‌ است‌. میزان‌ صید ماهیان‌خاویاری‌ در حدود ۴۰ سال‌ قبل‌ ۲۷هزار و ۴۰۰ تن‌ در سال‌ بود که‌ این‌ رقم‌ به‌۲۰۰۰ تن‌ در حال‌ حاضر کاهش‌ یافته‌است‌.
با احداث‌ سد ولگا حدود ۹۹ درصدمناطق‌ تخم‌ریزی‌ فیل‌ماهی‌ها از بین‌ رفته‌است‌. صید بی‌رویه‌ و قاچاق‌ نیز لطمات‌زیادی‌ به‌ استحصال‌ خاویار زده‌ است‌.
سهم‌ ایران‌ در آلودگی‌ خزر حدود ۳میلیون‌ تن‌ در سال‌ است‌ که‌ در مقایسه‌ بادیگر کشورهای‌ حاشیه‌ این‌ دریا، رقم‌پایینی‌ است‌.
هر قدر ایران‌ رعایت‌ این‌ مسأله‌ رابکند، سایرین‌ نیز باید به‌ این‌ امر توجه‌داشته‌ باشند که‌ آلوده‌ کردن‌ آب‌ها،گریبانگیر خودشان‌ نیز خواهد شد.
بنابراین‌ فعالیت‌های‌ مشترک‌ بین‌کشورهای‌ حاشیه‌ خزر، خلیج‌فارس‌ ودریای‌ عمان‌ باید بیش‌ از پیش‌ درنظرگرفته‌ شود و رژیم‌ حقوقی‌ مناسبی‌ تدوین‌گردد.
پس‌ از فروپاشی‌ شوروی‌ سابق‌،میزان‌ خاویار استحصالی‌ در آن‌ مناطق‌چندقطبی‌ شد و به‌ دلیل‌ اختلافات‌کشورهای‌ تازه‌ استقلال‌یافته‌ در آن‌ ناحیه‌،امروز ایران‌ خاویار بیشتری‌ نسبت‌ به‌تمامی‌ کشورهای‌ حاشیه‌ دریای‌ خزرصادر می‌کند.
آلودگی‌ آبزیان‌ به‌ انسان‌ نیز سرایت‌می‌کند. در نتیجه‌ باید از ورود هر گونه‌مواد آلاینده‌ به‌ آب‌های‌ خلیج‌ فارس‌ ودریای‌ خزر جلوگیری‌ شود، چرا که‌ موادآلوده‌ تولید و صادرات‌ آبزیان‌ را فلج‌می‌کند.
کیفیت‌ آب‌ در امر پرورش‌ ماهیان‌ ومیگو نیز تأثیر مستقیم‌ دارد و آب‌ بدون‌آلودگی‌، تولید را بهبود می‌بخشد.
اگر در رژیم‌ غذایی‌ ماهیان‌ و میگواختلال‌ ایجاد شود، پوکی‌ مغز آنان‌ را به‌همراه‌ خواهد داشت‌.
▪ مصرف‌ سرانه‌ آبزیان‌ در ایران‌طی‌ برنامه‌ بلندمدت‌ تا سال‌ ۱۴۰۰ چه‌میزان‌ درنظر گرفته‌ شده‌ است‌؟
هم‌اینک‌ مصرف‌ سرانه‌ آبزیان‌ درایران‌ ۵ کیلوگرم‌ است‌ که‌ در مقایسه‌ باکشورهایی‌ چون‌ ژاپن‌ که‌ ۷۰ کیلوگرم‌است‌، رقم‌ ناچیزی‌ محسوب‌ می‌شود.
با ورود به‌ صنعت‌ نوپای‌ تکثیر وپرورش‌ آبزیان‌ می‌توان‌ رقم‌ سرانه‌ را تا دوبرابر افزایش‌ داد. هم‌اینک‌ سالانه‌ ۷۰هزار تن‌ آبزی‌ پرورش‌ داده‌ می‌شود. بافعالیت‌ روی‌ پرورش‌ انواع‌ و اقسام‌نرم‌تنان‌، سخت‌پوستان‌ و حتی‌ انواع‌ماهیان‌ این‌ رقم‌ را تا سال‌ ۱۴۰۰ به‌ دوبرابر می‌توان‌ افزایش‌ داد.
مصرف‌ سرانه‌ گوشت‌ مرغ‌ و گوشت‌قرمز در ایران‌ با دنیا برابری‌ می‌کند. امادر زمینه‌ ماهی‌ و دیگر آبزیان‌ به‌ دلیل‌صنعت‌ ضعیف‌ فرآوری‌ و نبود نیروی‌متخصص‌، تولید پایین‌ است‌ و در نتیجه‌مصرف‌ سرانه‌ نیز با دیگر کشورهاهمخوانی‌ ندارد.
▪ چرا نقاط کور صنعت‌ فرآوری‌آبزیان‌ سنجیده‌ نمی‌شود و در رفع‌معضلات‌ آن‌ اقدامی‌ صورت‌ نمی‌گیرد؟
هدف‌ وزارت‌ جهاد سازندگی‌ دربرگزاری‌ دوره‌های‌ کارشناسی‌، پیدا کردن‌نقاط کور صنعت‌ فرآوری‌ است‌.
در این‌ زمینه‌ دوره‌هایی‌ چون‌ اقتصادو بازاریابی‌ محصولات‌ شیلاتی‌ و مبحث‌بازار جزو دروس‌ این‌ رشته‌ است‌ تا تولیدو صادرات‌ گسترده‌تر شود. در سطح‌جهان‌ تلفن‌ بانک‌هایی‌ وجود دارد که‌ ازطریق‌ اینترنت‌ می‌توان‌ به‌ آنها دسترسی‌پیدا کرد. این‌ تلفن‌بانک‌ها هر لحظه‌قیمت‌ انواع‌ آبزیان‌ را به‌ مشتری‌ اعلام‌می‌کند.
▪ پرورش‌ میگو با نگرش‌ صادراتی‌از چه‌ زمانی‌ در ایران‌ آغاز شد؟
در ده‌ سال‌ اخیر پرورش‌ میگو درایران‌ به‌طور جدی‌ آغاز شده‌ است‌. دراین‌ زمینه‌ اراضی‌ ساحلی‌ که‌ غیرقابل‌کشت‌ است‌، مورد توجه‌ قرار می‌گیرد.
در ایران‌ پرورش‌ میگو با روش‌نیمه‌متراکم‌ انجام‌ می‌گیرد. در این‌ روش‌استخرهای‌ پرورش‌ میگو شکل‌ و اندازه‌منظمی‌ دارند و لاروهای‌ میگو از مراکزتکثیر خریداری‌ می‌شوند و به‌ استخروارد می‌شوند.
تراکم‌ لارو در این‌ استخرها بین‌ ۱۰ تا۲۰ هزار لارو در هر هکتار است‌ و ازغذای‌ دستی‌ خشک‌ یا تر فرموله‌ شده‌علاوه‌ بر غذای‌ طبیعی‌ حاصل‌ از کوددهی‌استفاده‌ می‌گردد. میزان‌ تولید متوسط دراین‌ روش‌ ۲ تا ۳,۵ تن‌ در هکتار است‌.
در این‌ روش‌ میگوی‌ بزرگ‌آب‌شیرین‌ که‌ از جنوب‌ شرقی‌ آسیا واردشده‌ است‌، پرورش‌ داده‌ می‌شود و وزن‌آن‌ حداکثر ۵۰۰ گرم‌ است‌.
این‌ نوع‌ میگو در بازارهای‌ جهانی‌خواستاران‌ زیادی‌ دارد. البته‌ محصولات‌بومی‌ میگوی‌ ایران‌ نیز به‌ بازارهای‌جهانی‌ صادر می‌شود. این‌ نوع‌ میگو بهتراست‌ همراه‌ با ماهیان‌ کپور در شمال‌ ایران‌پرورش‌ داده‌ شود.
اگر برنامه‌ریزی‌ پرورش‌ کپورماهیان‌به‌ نحو مطلوب‌ باشد، در هر هکتارمی‌توان‌ تا ۸ تن‌ ماهی‌ کپور تولید کرد. امادر سال‌ جاری‌ به‌ دلیل‌ وجود مشکلات‌فنی‌ برداشت‌ این‌ نوع‌ ماهی‌ به‌ ۳ تن‌ درهکتار کاهش‌ یافت‌.
در سال‌ گذشته‌ در یک‌ استخرپرورش‌ ماهی‌ کپور، نوعی‌ ماهی‌ کپور به‌نام‌ کپور نقره‌ای‌ پرورش‌ داده‌ شد که‌اندازه‌های‌ ۹۰۰ گرمی‌ آن‌ به‌ آلمان‌ صادرشد.
ماهی‌ کپور در ایران‌ هر کیلو ۵۰۰۰ریال‌ است‌، اما این‌ ماهی‌ در اندازه‌ ۹۰۰گرمی‌ به‌ بهای‌ ۱۲ مارک‌ صادر شد.
در ایران‌ پرورش‌ ماهیان‌ سردابی‌هنوز به‌ نحو مطلوب‌ انجام‌ نمی‌گیرد، درصورتی‌ که‌ این‌ ماهی‌ها که‌ مهمترینشان‌قزل‌آلا است‌، در بازارهای‌ جهانی‌ جایگاه‌بسیار مطلوبی‌ دارند.
چشمه‌های‌ آب‌ ایران‌ به‌ دلیل‌ سردی‌آن‌، محیط مناسبی‌ برای‌ پرورش‌ ماهیان‌سردابی‌ است‌.
میگوی‌ آب‌ شور در آب‌های‌ جنوب‌نیز می‌تواند پرورش‌ یابد. انواع‌ این‌ میگوکه‌ بهترین‌ آن‌ میگوی‌ سفید هندی‌ نام‌دارد، در نواحی‌ خوزستان‌، بوشهر،هرمزگان‌ و سیستان‌ و بلوچستان‌ پرورش‌می‌یابد و تمامی‌ تولیدات‌ آن‌ به‌ خارج‌صادر می‌شود. زیستگاه‌ عمده‌ میگوی‌سفید هندی‌ در آب‌های‌ حوالی‌ بندرجاسک‌ است‌. در پرورش‌ میگو بخش‌خصوصی‌ به‌طور عمده‌ از کارشناسان‌کشورهای‌ هند، تایلند، فیلیپین‌ و مالزی‌استفاده‌ می‌کنند.
▪ غذای‌ میگوهای‌ پرورشی‌ درداخل‌ تولید می‌شود یا وارداتی‌ است‌؟
مهمترین‌ غذای‌ میگو در دوران‌لارو ,ارتمیا, است‌. این‌ موجود تنهاموجود زنده‌ای‌ است‌ که‌ در شورترین‌آب‌های‌ جهان‌ مانند دریاچه‌ ارومیه‌می‌تواند زندگی‌ کند.
بلژیکی‌ها خشک‌ شده‌ ,ارتمیا, که‌یک‌ نوع‌ سخت‌پوست‌ است‌ را از ایران‌هر کیلو یک‌ دلار خریداری‌ و فرآوری‌شده‌ آن‌ را به‌ قیمت‌ هر کیلو ۶۰ دلار به‌ایران‌ صادر می‌کردند.
در سال‌های‌ قبل‌ تکنیک‌ خشک‌ کردن‌و فرآوری‌ آن‌ در ایران‌ وجود نداشت‌. اماامروز کارشناسان‌ ایرانی‌ ,ارتمیا, را درایران‌ خشک‌ و فرآوری‌ می‌کنند و از ورودآن‌ بی‌نیاز هستیم‌.
بخش‌ عمده‌ غذای‌ میگو به‌ صورت‌خشک‌ است‌ و در پرورش‌ میگو هزینه‌غذای‌ نیمی‌ از قیمت‌ تمام‌ شده‌ آن‌ راتشکیل‌ می‌دهد.
▪ میگوی‌ پرورشی‌ ایران‌ به‌ کدام‌کشورها صادر می‌شود؟
قسمت‌ اعظم‌ میگوی‌ پرورشی‌ایران‌ به‌ کشورهای‌ عربی‌ حاشیه‌ جنوبی‌خلیج‌ فارس‌، اتحادیه‌ اروپا و ژاپن‌ صادرمی‌شود.
مشتریان‌ میگوی‌ ایران‌ دقت‌نظرخاصی‌ از نظر بهداشتی‌ بودن‌ میگو ورعایت‌ استاندارد در بسته‌بندی‌ و انجمادمیگو از خود نشان‌ می‌دهند.
برخی‌ کشورها مانند ژاپن‌ در موقع‌واردات‌ میگو، آنها را از نظر مصرف‌ مواددارویی‌ و آنتی‌بیوتیک‌ در دوران‌ پرورش‌مورد آزمایش‌ دقیق‌ قرار می‌دهند، چرا که‌میگوهای‌ پرورش‌ یافته‌ با داروهای‌غیرمجاز می‌تواند روی‌ انسان‌ اثرات‌ سوءبگذارد.
هر چه‌ زمان‌ صید میگو تا عمل‌آوری‌آن‌ کوتاه‌تر باشد، کیفیت‌ آن‌ بالاتر است‌ وصادرات‌ مطلوب‌تری‌ دارد.
شرکت‌های‌ فرانسوی‌ و اسپانیایی‌میگوهای‌ پرورشی‌ ایران‌ را پیش‌خریدمی‌کنند.
متأسفانه‌ صنعت‌ بسته‌بندی‌ در ایران‌ضعیف‌ است‌. این‌ ضعف‌ روی‌ بسته‌بندی‌آبزیان‌ نیز اثر گذاشته‌ است‌.

http://www.fisheryandfish.blogfa.com