اقتصاد در جهان

در آیه ۸۷ سوره فرقان، به رعایت حد وسط و میانه در گستره مصرف با واژه «قوام» اشاره شده است. این مفهوم در آیه ذیل به گونه دیگری مطرح گردیده است:
«وَ یَسئَلُونَک مَاذا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ»
«و از تو میپرسند چه چیز انفاق کنند بگو: از مازاد نیازمندی خود.»
در اینجا به جای واژه «قوام» از «عفو» استفاده شده است.در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است که فرمود: العفو الوسط: منظور از عفو (در آیه فوق) حد وسط است.بنابراین، این آیه نیز که در باره «انفاق» یا همان مصرف می باشد، بر ویژگی اعتدال یا میانه روی تأکید نموده است.
در گستره توزیع نیز ویژگی «اعتدال» در آیات قرآنی مطرح شده است،البته در اینجا از واژگان دیگر استفاده شده است:
«وَ لا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلا بِالَّتی هِی أَحْسنُ حَتی یَبْلُغَ أَشدَّهُ وَ أَوْفُوا الْکیْلَ وَ الْمِیزَانَ بِالْقِسطِ لا نُکلِّف نَفْساً إِلا وُسعَهَا وَ إِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ کانَ ذَا قُرْبی وَ بِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذَلِکمْ وَصاکُم بِهِ لَعَلَّکمْ تَذَکَّرُونَ»(۱۱)
«و به مال یتیم، جز به بهترین صورت (و برای اصلاح)، نزدیک نشوید، تا به حد رشد خود برسد! و حق پیمانه و وزن را به عدالت ادا کنید! هیچ کس را، جز به مقدار تواناییش، تکلیف نمیکنیم و هنگامی که سخنی میگویید، عدالت را رعایت نمایید، حتی اگر در مورد نزدیکان (شما) بوده باشد و به پیمان خدا وفا کنید، این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش میکند، تا متذکّر شوید»
کلمه «کیل» به معنای مقیاسی است که متاع را از نظر حجم با آن میسنجند و وفا کردن به کیل به این معناست که آن را کم نگیرند «میزان» نیز که در اصل «موزان» بوده به معنای آن چیزی است که برای رعایت انصاف در هنگام ارزیابی و سنجش از آن استفاده می شود. بنابراین هر دو ابزاری برای اندازه گیری و سنجش اشیا می باشند؛ اما میزان در سنجش آنهایی بکار می رود که سنجش آنها متکی بر اندازه گیری وزن آنها است و کیل در مواردی استفاده می شود که ارزیابی آنها به اموری غیر از وزن مانند حجم آنها باشد.
ایفاء به قسط نیز عبارت است از عمل کردن به عدالت بدون اجحاف.
با بررسی واژگان مزبور می توان گفت این آیه به رعایت اعتدال در گستره توزیع پرداخته است؛ اما از آنجا که هر قدر انسان در پیمانه و وزن دقت کند باز ممکن است خطای کمی صورت گیرد که سنجش آن با پیمانهها و ترازوهای معمولی امکانپذیر نیست، به دنبال این جمله اضافه میکند: «لا نُکلِّف نَفْساً إِلا وُسعَهَا» «هیچ کس را، جز به مقدار تواناییش، تکلیف نمیکنیم».
چنانکه مشاهده می شود در انتهای آیه «ایفاء به قسط» یا «رعایت اعتدال در گستره توزیع» یکی از مصادیق «ایفاء به عهد الله» در نظر گرفته شده است،این امر نشان می دهد که چگونه مبانی خداشناسی در رفتار اقتصادی انسان ممکن است تأثیر گذارد.در واقع با اعتقاد به توحید و توجه به آن، میان انسان و خدا پیمان وعهدی برقرار می گردد که رعایت اعتدال در گستره توزیع، یکی از بندهای آن را تشکیل می دهد.

منابع در دفتر روزنامه موجود است.
[حجه الاسلام دکتر علی اصغر هادوی نیا ]

منبع : روزنامه ایران