توسعه انسانی هدف توسعه هزاره

در دسامبر سال ،۲۰۰۰ رهبران جهان اعلامیه هزاره سازمان ملل را تصویب کرده و متعهد شدند تا خود و ملت هایشان، فعالیت های جهانی گسترده ای را در راستای کاهش فقر، بهبود بهداشت و ارتقای صلح، حفظ حقوق بشر و حفاظت از محیط زیست انجام دهند. اهداف توسعه هزاره - که از بیانیه هزاره سازمان ملل استخراج می شود - اهدافی مشخص و قابل اندازه گیری می باشند که هدف کلی از طرح آنها کاهش فقر مطلق (که هم اکنون گریبانگیر حداقل یک میلیارد نفر است) بر روی کره زمین تا سال ۲۰۱۵ می باشد. این اهداف و تعهدات همه کشورها برای دستیابی به آنها، در کنفرانس های بعدی سازمان ملل مورد تأیید مجدد قرار گرفت. بیانیه هزاره که توسط ۱۸۹ کشور جهان به تصویب رسید بیشتر شامل تعهدات کلی کشورها برای کاهش فقر در جامعه جهانی است.
براساس این پیمان، کشورهای فقیر می توانند بر روی دریافت کمک های بیشتر و دسترسی بهتر به بازار از سوی کشورهای ثروتمند پافشاری کنند. فقرا می توانند سیاستمداران خود را برای دستیابی به اهداف کاهش فقر، در دوره زمانی مشخص، وادار به پاسخگویی کنند. در مقابل کشورهای ثروتمند می توانند روی مدیریت بهتر در کشورهای فقیر و پاسخگویی بیشتر در مورد چگونگی استفاده از کمک های خارجی پافشاری کنند.
اهداف توسعه هزاره،کشورها را موظف می کند تا در مقابل درآمدهای ناکافی، گرسنگی گسترده، نابرابری های جنسیتی، تخریب محیط زیست، کمبود آموزش، نبود بهداشت وعدم دسترسی به آب سالم بشدت مبارزه کنند. همچنین فعالیت هایی در جهت کاهش بدهی ها، افزایش کمک ها و مبادلات و انتقال تکنولوژی انجام دهند. اهداف توسعه هزاره شامل ۷ هدف اصلی و ۱۸ هدف فرعی است. اهداف اصلی این بیانیه عبارتند از:
۱) ریشه کنی فقر و گرسنگی مطلق (تا سال ۲۰۱۵ تعداد افرادی که درآمدشان کمتر از یک دلار در روز است به نصف کاهش یابد)
۲) دستیابی به آموزش ابتدایی همگانی (حصول اطمینان از این که تا سال ۲۰۱۵ کودکان در همه جای دنیا بتوانند دوره ابتدایی را به طور کامل سپری کنند)
۳) ارتقای برابری و اختیارات زنان (خدمات برابر برای زنان و مردان در آموزش ابتدایی و راهنمایی تمام سطوح آموزشی تا سال ۲۰۱۵)
۴) کاهش مرگ و میر کودکان (کاهش نرخ مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال تا دو سوم تا سال۲۰۱۵)
۵) بهبود بهداشت مادران (کاهش نسبت مرگ و میر مادران تا سه چهارم تا سال۲۰۱۵)
۶) مبارزه با ایدز، مالاریا و سایر بیماری ها (متوقف کردن گسترش بیماری های خطرناک و واگیردار اصلی و آغاز بهبود شرایط آنها تا سال ۲۰۱۵)
۷) ایجاد محیط زیست پایدار (تجمیع اصول توسعه پایدار و برنامه های کشوری در یکجا به منظور حفظ منابع طبیعی، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و...)
دستیابی به اهداف فوق تنها زمانی میسر خواهد بود که با همکاری و در جهت منافع میلیاردها انسانی باشد که این اهداف برای آنها مطرح شده است.این اهداف می بایست به واقعیت های ملی تبدیل شوند. بدین معنی که صاحبان اصلی منافع ناشی از آن (ملت ها) آنها را بپذیرند. اهداف فوق مجموعه ای از معیارها هستند که به مردم کمک می کنند تا در جهت برقراری سیاست ها و فعالیت هایی مبارزه کنند تا به ایجاد شغل شایسته، بهبود دسترسی به آموزش و ریشه کنی فساد می انجامد. در حقیقت این اهداف تعهدات رهبران کشورها بوده و می بایست در مقابل رأی دهندگان نسبت به آنها پاسخگو باشند. به همین دلیل دسترسی به این اهداف نیازمند دولت های لایق و کارآمد است تا بتوانند به این تعهدات عمل نمایند. علاوه بر این اهداف توسعه نیازمند بسیج ملی برای پیگیری خواسته های سیاسی است که دستیابی به این اهداف را تسهیل می کند. این بسیج ملی مستلزم فرهنگ سیاسی بالا و مشارکت مردمی است.
تجربیات جدید نیز نشان می دهد که تحولات اجتماعی چگونه می تواند به تصمیم گیری مشارکتی بیشتر بینجامد. نظیر این پدیده را می توان در کنترل عمومی بودجه های محلی در کشور برزیل، عنوان کرد که بهبود قابل توجهی در ارائه خدمات پدید آورده است. دسترسی به آب آشامیدنی سالم بیشتر شده است. ثبت نام در دبستان تقریباً دو برابر شده است. رعایت اهداف فوق در طی سه سال گذشته نیز، بهبودهای قابل ملاحظه ای را در سطح جهان فراهم آورده است. امید به زندگی ۱۰ سال افزایش یافته، بی سوادی تقریباً نصف شده و تنها در آسیای شرقی، تعداد افرادی که با درآمد کمتر از یک دلار در روز زندگی می کنند، ۵۰ درصد کاهش یافته است.
با این وجود، توسعه انسانی بسیار کند پیش می رود. برای بسیاری از کشورها، دهه ،۱۹۹۰ دهه یأس و ناامیدی بود. ۵۸ کشور در حال حاضر فقیرتر از سال۱۹۹۰ هستند. در ۲۰ کشور، نسبت بیشتری از مردم در گرسنگی به سر می برند. در ۱۲ کشور، نرخ ثبت نام در دبستان کاهش یافته است. چنین پسرفت هایی در زندگی نسبت به گذشته بی سابقه بوده است. علامت دیگر بحران توسعه، کاهش شاخص توسعه انسانی در ۱۹ کشور است (این شاخص، معیار خلاصه ای از سه بعد توسعه انسانی است؛ یعنی، زندگی طولانی و توأم با سلامتی، زندگی با تحصیلات و آموزش و داشتن استانداردهای مناسب زندگی.) اگر پیشرفت جهانی، با همان سرعت دهه ۱۹۹۰ ادامه یابد، تنها اهداف توسعه هزاره مرتبط با نصف شدن فقر درآمدی و نصف شدن نسبت افراد برای دسترسی به آب سالم، شانس واقعی برای تحقق دارند.
در این موارد، سهم قابل توجهی به کشورهای چین و هندوستان اختصاص دارد. اگر منطقه زیر صحرای آفریقا، با همین سرعت رشد یابد، اهداف مرتبط با فقر، تا سال ۲۱۴۷ و مرگ و میر کودکان تا سال ،۲۱۶۵ تحقق نخواهد یافت. به این ترتیب بسیاری از کشورهای جهان تا سال ۲۰۱۵ از اهداف توسعه هزاره فاصله خواهند گرفت. این امر ضرورت تغییر مسیر کشورها را نشان می دهد. براساس اهداف هزاره، دو گروه از کشورها نیازمند تغییرات ضروری در مسیر حرکت خود هستند. نخست، کشورهایی که با ترکیب توسعه انسانی پائین و عملکرد ضعیف، در جهت اهداف توسعه حرکت می کنند (کشورهای با اولویت فوق العاده بالا) دوم، کشورهایی که با پیشرفت مناسب در جهت اهداف توسعه حرکت می کنند، اما شمار افراد فقیر در این کشورها رقم بالایی است. براساس این بیانیه، ۵۹ کشور با اولویت فوق العاده بالا وجود دارد که پیشرفت در آنها با شکست مواجه شده است و بسیاری از معیارهای توسعه انسانی در سطوح بسیار پائین قرار دارد و دستیابی به اهداف توسعه در این کشورها بسیار دشوار است. توجه و منابع جهانی، حتماً باید بر روی این گونه کشورها تمرکز یابد.
کشورهایی که غالباً کمتر در افکار عمومی هستند، پیشرفت خوبی دارند، اما گروه ها یا مناطق خاصی در آنها، از قافله پیشرفت عقب مانده اند. تمام کشورها باید نابرابری های قابل ملاحظه، بین گروه های مختلف را در نظر بگیرند. به همین دلیل باید میانگین های کشورها را در نظر گرفت. با این حال، بسیاری از کشورهایی که میانگین های ملی آنها نشانگر پیشرفت مناسب به سمت اهداف توسعه است، هنوز دارای فقر عمیق و گسترده ای هستند. موفقیت چشمگیر چین در زمینه خارج کردن ۱۵۰ میلیون نفر از فقر درآمدی در دهه ،۱۹۹۰ به دلیل تمرکز بر روی مناطق ساحلی بوده است. در سایر مناطق، فقر عمیق، همچنان وجود دارد. در برخی از کشورها نیز، اهداف توسعه می تواند، با راحتی بیشتری و صرفاً از طریق بهبود شرایط آسوده تر زندگی مردم تحقق یابد. شواهد نشان می دهد که این امر در زمینه بهداشت، در حال وقوع است.
به طور کلی، برای رسیدن به اهداف توسعه هزاره و دستیابی به رشد پایدار، کشورها باید در چند حوزه اصلی به آستانه های پایداری دست یابند. حاکمیت، بهداشت، آموزش، زیربناها و دستیابی به بازارها. اگر هر کشوری در هر یک از این حوزه ها در سطحی پائین تر از حد آستانه باشد، این کشور می تواند در دام فقر گرفتار شود. بیشتر کشورهای با اولویت فوق العاده بالا در تلاشند به این آستانه های پایه ای دست یابند. با این حال، آنها با موانع ساختاری عمیقی مواجهند که خود به تنهایی نمی توانند بر آنها غلبه کنند. این موانع شامل، محدودیت بازارهای بین المللی و سطوح بالای بدهی ها و فقدان ظرفیت های صادراتی می شود. بدین ترتیب، اگر کشورها برنامه های جامع تری برای توسعه طراحی نکنند، به توسعه پایدار نیز دست نخواهند یافت. در اینجا، پیمان توسعه هزاره معتقد است که اصول جدیدی باید به کار گرفته شود. هر کشوری باید به طور منظم و منسجم تشخیص دهد که برای دستیابی به اهداف توسعه چه کار باید انجام دهد. این تشخیص، باید شامل فعالیت هایی شود که دولت های کشورهای فقیر، می توانند انجام دهند.
فعالیت هایی همچون، بسیج منابع داخلی، تخصیص مجدد مخارج به طرف خدمات پایه ای، فراهم آوردن منابع مالی خصوصی و به کارگیری اصلاحات برای مدیریت اقتصادی. با تمام این کارها باز هم شکاف گسترده منابع مالی باقی خواهد ماند، که دولت باید آن را تعیین کند. پر کردن این شکاف نیازمندمنابع مالی اضافی و همکاری تکنولوژیکی کشورهای ثروتمند خواهد بود که شامل تأمین مالی هزینه های جاری، تسهیلات گسترده تر در خصوص بدهی ها، دسترسی بهتر به بازار و افزایش انتقال تکنولوژی می شود.
در هر حال اهداف توسعه هزاره، گامی اساسی به طرف ایجاد مشارکت واقعی برای توسعه است و تعریف واقعی مشارکت را نمایان می سازد.
بدین ترتیب، دنیا باید تحلیل روشنی از تداوم فقر جهانی داشته باشد و از چگونگی موانع بزرگ در برابر رفع این مشکل و همچنین، فعالیت های لازم برای مقابله با این معضل آگاه باشد. هر کشور نیز باید، استراتژی متناسب با شرایط خاص خود را دارا باشد. این استراتژی ها باید چگونگی دستیابی به اهداف توسعه هزاره را تعیین کند. اولویت مطرح شده نیز باید براساس تحلیل واقعی چالش های بزرگ و موانع اصلی تعیین شوند و شواهد مربوط به فعالیت های ضروری و ایده های جدید را نیز در جهت شتاب دادن به پیشرفت در نظر بگیرند.

علی صادقین ‎
بهروز احمدی حدید

منبع : روزنامه ایران