تروداکتیولوس یا تروداکتیلوییدها (بال انگشتی ها)

● آناتومی:
تروداكتیلها(یا تروداكتیلوییدها) گروهی از خزندگان پرنده مانند بودند كه اندازه آنها متغیر بود و طول بالهایشان از چند اینچ(تروداکتیلهای اولیه) تا بیش از ۴۰فوت(تروداکتیلهای پیشرفته تر)در تغییر بود. آنها بدنی سبک وزن،استخوانهایی توخالی، گردنی بلند و خمیده، جمجمه ای طویل و بدنی کوچک داشتند. این جانوران مغزی بزرگ و قدرت بینایی بالایی داشتند. بعضی از تروداکتیلها، دم کوتاهی داشتند و بعضی دیگر فاقد دم بودند. روی سر بعضی از این جانوران تاج استخوانی سبکی قرار داشت و بعضی دیگر فاقد تاج بودند. این تاج به هنگام پرواز به عنوان رادار عمل می کرد یا احتمالا ویژگیها و کاربردهای جنسی داشته است. بدن بعضی از تروداکتیلوییدها پوشیده از خز بوده است.
بالهای تروداکتیلوییدها با پوستی چرمی پوشیده شده بود. این پوست نازک اما محکم در تمام بدن، بالای پاها و چهار انگشت بلندش کشیده شده بود و ساختار بال را تشکیل می داد. چنگالها، از انگشتان دیگر بیرون آمده بودند.
تروداكتیلوییدها، پرمی زدند و با قدرت پرواز می کردند. اما احتمالا بزرگترین تروداکتیلوییدها(مانند کوئتزالکواتلوس) به کمک جریانهای بالارونده(هوای گرم صعود کننده) و نسیم پرواز می کردند.
● بعضی از پروداکتیلوییدها عبارتند از:
تروداکتیلوس، تروداکتیلوییدکوچکی که طول بالهایش ۳۰-۲۰ اینچ بود. این جانور در ژوراسیک پسین، در سواحل دریاچه ها می زیست. تروداکتیلوس، در ابتدا در سال ۱۸۰۹، توسط کویر، تروداکتیل نامیده شد و سپس در سال ۱۸۱۵، توسط رافینسکو نام لاتین به آن داده شد.
زونگاریپتروس، تروداکتیلوییدی که پهنای بالهای چرمی اش، حدود ۱۰فوت(۳متر) بود. بر روی پوزه این جانور، تاج استخوانی غیرعادی ای وجود داشت و آرواره هایی بلند، باریک و خمیده و منقاری نوک تیز داشت. این جانور در دوره کرتاسه پیشین می زیست.
ترانودون، تروداکتیلوییدی که طول آن حدود ۶فوت(۸/۱متر) و طول بالهایش حدود ۲۵فوت(۸/۷متر)بود. این جانور در دوره کرتاسه پسین می زیست.
کوئتزالکواتلوس، تروداکتیلوییدی که طول بالهایش حدود۴۰فوت بود اما فقط۱۱۰پوند(۵۰کیلوگرم) وزن داشت. این جانور در دوره کرتاسه پسین می زیست.
● طبقه بندی:
تروداکتیلوییدها، خزنده بودند اما دایناسور نبودند. در تعریف، همه دایناسورها خزندگان دیاپسید با وضعیت ایستایی راست و ایستاده هستند. احتمالا وضعیت ایستایی پتروزارها نیمه راست بوده است و دایناسور نبوده اند. تعداد کمی از دیرینه شناسان معتقدند که وضعیت ایستایی پتروزارها راست بوده است و بنابراین باید پتروزارها را جزء دایناسورها قرار داد(از تروپودها مشتق شده اند). به هر حال، مطمئنا دایناسورها و پتروزارها بسیار به هم نزدیک هستند.
● تروداکتیلوییدها متعلقند به:
· قلمرو(جانوران)
· شاخه مهره داران(طناب داران)
· زیر شاخه طنابداران
· سوپر رده تتراپودا (جانوران چهار پا)
· رده رپتیلیا (خزندگان)یا
· زیر رده دیاپسیدها- این جانوران شامل تمامی خزندگان(به استثنای لاک پشتها) و پرندگان هستند. از ویژگیهای آنها داشتن دو سوراخ در بخش عقبی و بالایی جمجمه و دو سوراخ در پشت چشمهاست.
· آرکوزاروس- این گروه شامل دایناسورها، تمساحها، پتروزارها، پرندگان و غیره است.
· راسته پتروزاریا- (خزندگان پرنده). دو نوع پتروزار وجود دارد:
▪ زیر راسته رامفورینكوییدها(منقار دماغی ها)- پتروزارهای اولیه که در دوره تریاس ظهور كردند و در انتهای ژوراسیک از بین رفتند و دمی كوتاه، گردنی بلند و بالهایی بلند و باریک داشتند. آنها نخستین مهره داران پرنده بودند. نمونه های آن شامل دیمورفودون است.
▪ زیر راسته پتروداكتیلوایدا (بال انگشتی)- زادگان آنها در اواخر ژوراسیك ظهور كردند و در انقراض كرتاسه- ترشیاری، حدود ۶۵ میلیون سال قبل از بین رفتند و دم كوتاهی داشتند. نمونه های آن شامل پتروداكتیلوس، زونگاریپتروس، ترانودون و کوئتزالکوتالوس می باشند.
● زمان زیست:
تروداكتیلوییدها، از دوره ژوراسیك تا دوره کرتاسه پسین می زیستند. تروداکتیلها، در دوره کرتاسه، حدود ۶۵ میلیون سال قبل، در انقراض کرتاسه- ترشیاری از بین رفتند.
پرندگان در دوره ژوراسیک ظهور کردند و احتمالا رقیب تروداکتیلوییدها بوده اند.
● تغذیه:
تروداکتیلوییدها گوشتخوار بودند. بعضی از آنها دندانهای سیخی شکلی داشتند و برخی فاقد دندان بودند. تروداکتیلوییدها ماهیها(که از سطح اقیانوس می گرفتند)، حلزونها، خرچنگها، پلانکتونها(بعضی گونه ها)، حشرات و لاشه جانوران مرده خشکی را می خوردند.
● تحرک:
تروداکتیلوییدها، با استفاده از بالهای بزرگ و سبکشان، مسافتهای طولانی را می پیمودند.
● کشف فسیلها:
فسیلهای تروداکتیلویید در آمریکای شمالی، اروپا، آفریقا و استرالیا کشف شده اند. نخستین پتروزار(خزنده پرنده)در سال ۱۷۸۴،توسط طبیعی دان ایتالیایی، کاسمو آلساندرو کولینی، در آهک سولنهوفن(در باواریای آلمان) کشف شد. در ابتدا تصور می شد که این فسیل، جانوری دریایی باشد- اما بعدها معلوم شد که یک خزنده پرنده است و(در سال ۱۸۰۹، توسط جورجز) تروداکتیل نامیده شد.

منبع : پایگاه داده های علوم زمین کشور