چگونه فرزندان خلاق تربیت کنیم؟

در مورد خلاقیت ،دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. عده ای معتقدند، محصول نهایی فرآیند خلاقیت باید عینی و ملموس باشد و عده ای معتقدند، بیان یک اندیشه خلاق نیز رفتاری خلاق است.
یکی از راههای پرورش خلاقیت، استفاده منطقی و درست از ایده های دیگران است البته همراه با تغییرات موجود؛ منظور این است که با ایجاد تغییرات، ایده های جدیدتر، بهتر و با کاربرد بیشتر ارایه دهیم.
پس می توانید با توجه به تمام یا قسمتی از یک ایده به ایده ای نو برسید. به این روش اقتباس می گویند. در ارتباط با هر ماده و پدیده کاربردهای دیگر آن را باید بررسی کرد و بایستی قدرت تصور را با سؤال کردن بمباران کنید تا مسأله با هر بار سؤال کردن جزئی شود.
باید به فرد خلاق آموزش داد که به محدود سازی و کوچک سازی دست بزند تا بتواند به پدیده ای جدید برسد. همچنین با تغییر دادن ترتیب در یک بازی یا یک پدیده و یا یک مفهوم می توانید به خلاقیتهای جدیدی برسید و این نظم و ترتیب باید در فرد خلاق به صورت عادت درآید و در هر حرکت، احساس و رفتار و تغییرات مختلف را بررسی کرده و بهترین نوع تغییر را اعمال کنید.
روش وارونه کردن و یا بالا و پایین کردن پدیده ها و یا مثبت را منفی و منفی را مثبت کردن که به اصل جابجایی معروف است نیز روش بسیار جالبی برای پرورش خلاقیت است. یک فرد خلاق باید بتواند ایده ها را جا به جا و ترکیب کند و عمل سنتز یا مخلوط کردن را انجام دهد. مثلاً ترکیب روشها، هدفها و محلولها با هم یکی از ثمربخش ترین روشهای خلاقیت است و هرچه بیشتر تجزیه و تحلیل کنیم می توانیم به ترکیبات بهتری دست پیدا کنیم.
ذهن فرد خلاق باید عادت کند که درباره یک موضوع به خلق ایده های زیادی بپردازد و در مقابل سؤالات انعطاف پذیر ی فکری داشته باشد؛ به این معنی که در پاسخ سؤال به یک جواب خاص اکتفا نکرده و حالتهای گوناگون را در نظر بگیرد.
یکی دیگر از روشهای پرورش خلاقیت همخوانی اندیشه است به این معنی که یک مفهوم، مفاهیم دیگر را برای انسان تداعی کند. این مفاهیم می توانند مشابه یا متضاد باشند مثلاً با دیدن شیئی به یاد شییء دیگر افتاده یا چشیدن مزه ای، مزه ای دیگر را به یاد آورد. مبنای تمام اینها تداعی است که به چند دسته تقسیم می شود.
«تضاد»، «مجاورت»، «مشابهت» (جزء و کل) و این مهارتها به تفکر واگرا موسوم اند. یعنی تفکری که فرد را قادر سازد از طریق حل یک مسأله به راه حلهای گوناگون دست یابد. در مقابل تفکر واگرا نوعی تفکر به نام تفکر همگرا وجود دارد که در نوع اخیر، فرد به یک یا دو راه حل می اندیشد.
در پرورش خلاقیت باید قوه تصور و تصویر را به کار گرفت و پرورش داد. امروزه روان شناسان به این نتیجه رسیده اند که بهترین راه برای داشتن حافظه ای خوب، تصویرسازی داده هاست .با این کار، حافظه هم در به خاطرسپاری هم در نگهداری و هم در به یادآوری فعالتر عمل می کند.
متأسفانه در نظام آموزشی ما بیشتر بر نیمکره چپ مغز تکیه شده است درحالی که وظیفه تصور و تصویر برعهده نیمکره راست مغز می باشد.
مطالعه و تفکر باعث قوی شدن قدرت تصور و تصویر می شود. البته به شرطی که مطالعه هدفدار و طولی باشد و باید سعی کرد برای پرورش خلاقیت کتابهایی که در سطح جهانی مطرح هستند به صورت طولی مطالعه شود و کتابهایی که قدرت تصور را به تحرک وا می دارد به عنوان مثال داستانهای ژول ورن، دیکنز، دوما و نمایشنامه های شکسپیر و زندگینامه افراد سرشناسی چون ابوعلی سینا، فارابی، خوارزمی؛ و این بسیار عادت پسندیده ای است که در هنگام مطالعه یادداشت برداری کنید و این کار باعث سازمان یافتن اطلاعات شما خواهد شد.
همچنین برای هر ماه کتابهایی از یک نویسنده در نظر گرفته شود. سپس احساسات و نظرات خود را در حین مطالعه ثبت کرده و سعی کنید روحیه انتقاد سالم را در خود پرورش دهید، سپس سعی کنید آثاری را که مطالعه یک کتاب بر شما گذاشته است یادداشت کنید.
این کار خود روانکاوی است. در مورد هر کتاب نظرات افراد با صلاحیت و صاحب نظر را جویا شوید و پیش داوریهای منفی را نادیده انگارید. تاجایی که توان دارید سطح اطلاعات عمومی خود را در زمینه های گوناگون افزایش دهید.
برای پرورش خلاقیت دانش به تنهایی کافی نیست بایستی دانش را با تجربه درآمیخت در این صورت است که به درکی جدید از مفهوم مورد نظر رسیده و قادر به خلق ایده ای تازه خواهند بود. بسیاری از افراد به خود شکوفایی نمی رسند تنها به این دلیل که به خود جرأت و جسارت تجربه کردن را نمی دهند که این تجربه را می توان از راههای مختلف کسب نمود، از جمله تماس با افراد موفق به شما تجربه های فراوانی می دهد و منشأ و موجب آفرینش ایده های جدید در شما خواهد شد.
روش دیگر پرورش فکری یا بارش مغزی است. این روش راهی است برای رسیدن به بهترین ایده درحل یک مسأله. در این روش گروهی که تعدادشان بین ۶ تا ۸ نفر است دور هم جمع می شوند تا انگیزه هایی برای پرورش تفکر خلاق ایجاد کنند و ایده هایی تازه ارایه دهند.

منیژه اسماعیلی

منبع : روزنامه قدس