در حسرت ماورایی باور پذیر

«روز حسرت» سریال ویژه شبکه اول سیما در ماه مبارک رمضان، به کارگردانی سیروس مقدم در مسیر آثار معناگرا و ماورایی خلق شد. این اثر همچنین مایه هایی از ژانر وحشت را نیز در برداشت.
مقدم، کارگردان روز حسرت، سال هاست که برای تلویزیون سریال می سازد. او پرکارترین فرد رسانه ملی در زمینه تولید سریال است. وی همچنین سال گذشته ساخت یک مجموعه مناسبتی در قالب دینی- ماورایی را تجربه کرده بود. با این حساب، «روز حسرت» با پشتوانه کارگردانی با کوله باری از تجربه و گروهی کار بلد- چه در پشت صحنه و چه جلوی صحنه- مخاطبان خود را متوقع ساخته بود. از خالق «اغما» که پارسال پربیننده ترین سریال شد، انتظار بالا بود. اما در نهایت آنچه عرضه شد، کمتر از اثر سال گذشته مقدم بود. هر چند این کارگردان، در «روز حسرت» نیز صاحب سبک بودن خود را نشان داد و با دکوپاژهای منحصر به فردش، تصاویری خوش دست و شسته و رفته را به نمایش گذاشت، اما همین ویژگی های مثبت، در «اغما» بیشتر دیده می شدند. به خصوص حرکات دوربین آن کار از سطحی بالاتر برخوردار بود.
از نظر نوع پرداخت به معنویات، «روز حسرت» الگو گرفته از آثار مشابه ماورایی غربی هاست. تصاویری که از بهشت و برزخ نمایش داده شد، شباهت بسیار به آثار ماورایی خارجی که در تلویزیون خودمان نیز بسیار پخش شده اند داشت. همچنین آنچه به عنوان عالم معنا در این سریال ترسیم شده اگر چه بر اساس مشاوره های افراد مختلفی که نامشان تحت عنوان مشاور مذهبی آمده یا از آن ها در تیتراژ پایانی تشکر شده است، خلق شده اند، اما ماحصلش تصوری است که کارگردان از آن عالم دارد. کمترین ایرادی که می توان از این کار گرفت این است که نمایش استعاری عوالم معنوی و ماورایی، همچون بهشت، برزخ، دوزخ و... در فیلم ها و سریال ها، به محدود شدن خیال مخاطبان از آن مقوله ها می انجامد. ضمن این که یک کارگردان و به طور کلی هنرمند، تا خودش عارف نباشد و تجربه سیر و سلوک معنوی نداشته باشد، صرف اتکا به تجهیزات فنی و تکنیکی سینمایی نمی تواند به طور احسن، عالم معنا را ترسیم کند. آنچنان که در «روز حسرت» گر چه صحنه های بازآفرینی بهشت و برزخ از نظر بصری و جلوه های ویژه تماشایی بودند، اما قطعاً مطلوب تماشاگران مسلمان جویای معنویت واقع نشدند.نکته مهم در مورد بسیاری از کارهای هنری و سینمایی- تلویزیونی دینی کشورمان این است که برخی از مفاهیم را سعی می کنند در قالب خطابه و سخنرانی تبیین کنند. در «روز حسرت» نیز سعی شد تا با خلق یک شخصیت جذاب روحانی، که «نرجس» برای کسب راهنمایی نزد او می رفت، مسائل عرفانی و معنوی بیان شود. این کار برای تماشاگرانی که ایمان محکمی دارند و از چنین خطابه هایی مستفیض می شوند خوب است، اما یک اثر هنری دینی باید زبانی جهان شمول داشته باشد و بتواند مخاطبان خود با دیدگاه ها و ایدئولوژی های گوناگون را همراه کند. بنابراین به جای سخنرانی و پند و اندرز از سوی شخصیت ها، باید مفاهیم مورد نظر فیلم تا جای ممکن دراماتیزه شوند و در خلال روایت و تصاویر، مخاطب را به درکی اخلاقی و معنوی برسانند .
علی تربتی

منبع : روزنامه کیهان