گسترش جنبش مکتبی

هفتمین پیشوای شیعیان جهان در ۷ صفر سال ۱۲۸ هجری قمری در روستای ابواء ( واقع در بین مکه و مدینه) به دنیا آمد.
پدرش پیشوای هدایت امام جعفر صادق(ع) و مادرش حمیده که از مردم اندلس و یا از مردم مغرب بود. لقب این زن بزرگوار حمیده مصفا بود. حمیده یکی از زنان با فضیلت به شمار می‌آ‌مد. القاب آن حضرت کاظم ، صابر، صالح و امین بود.
تقیه و مبارزه مخفیانه در زمان امام موسی کاظم (ع) به اوج خود رسیده بود و چه بسا ملقب ساختن ایشان به لقب کاظم به شیوه حیات آن حضرت به صورت تقیه و فرو خوردن خشم و غیظ در برابر دردها و فشار می‌باشد. کنیه آن حضرت ابوالحسن و ابوابراهیم بود . دوران خلافت آن حضرت مصادف بود با خلافت منصور و همچنین تمام مدت خلافت مهدی (۱۰ سال ) و خلافت هادی( یک سال) و زمانی طولانی از خلافت هارون الرشید(۲۴‌سال . ) آن حضرت در این عصر سال‌ها در زندان‌های متعدد به سر برد. حکومت بنی‌عباس در این زمان دوران شکوه و عظمت خود را طی می‌کرد تا آ‌نجا که دوران حکومت هارون‌الرشید را عصر طلایی نام نهاده بود.
شوکت و اقتدار کشور اسلامی در این دوره با دوران‌های پیشین قابل مقایسه نبود. در همین زمان که امام کاظم(ع) منصب امامت و پیشوایی را عهده‌دار شده بود جنبش مکتبی نیز تا حدودی نیرو یافته و این امر به آن حضرت اجازه می‌داد که دست اندرکار ایجاد انقلابی گسترده و فراگیر شود.
در دوران حکومت هارون‌الرشید مبارزه میان دستگاه عباسی و جنبش مکتبی به اوج خود رسیده بود زیرا شمار هواخواهان ویاوران جنبش مکتبی نه تنها در میان مردم رو به افزایش بود بلکه به بزرگان دولت نیز رسیده بود و از روشن‌ترین دلایل قدرت جنبش مکتبی در روزگار امام گسترش نفوذ عناصر این جنبش در دستگاه حکومت و برخی از نهادهای رسمی آن بوده است . این دوران برای خاندان علوی دوره‌ بس دشوار و توان‌فرسایی بود زیرا آنان در برابر جو اختناق و ارعاب نظام حاکم سر تسلیم فرود نمی‌آوردند و در مقابل روانه زندان‌های مخوف بنی‌عباس می‌شدند و مورد شکنجه‌های گوناگون قرار می‌گرفتند. بدین سان حاکمان بنی‌عباس بسیاری از علویان را به شهادت رساندند. این امر نشانه‌ای است از نیرو و شوکت مبارزان مکتبی و دلیلی است بر تهدید نظام حاکم از سوی ایشان.
این اوضاع دشوار ،سختی‌ها و شکنجه‌ها شامل دانشمندان بزرگ و هواخواه اهل بیت نیز بود اما چون آنان شیعه آل محمد (ص) بودند در بلایا وسختی‌ها ائمه (ع) را مقتدای خویش قرار می‌دادند. یکی از دانشمندان این دوره که دچار سخت‌ترین بلایا شد محمد بن ابوعمیر ازدی بود که در عین حال دانشمندی گرانقدر به شمار می‌آمد . متاسفانه تاریخ تنها اندکی از سیره ائمه (ع) را برای ما نقل کرده است زیرا آنان همیشه از سوی حکومت‌های ستمگر در محاصره تبلیغاتی قرار داشتند تا آنجا که حتی نقل فضیلت آنان در برخی از دوران راوی را با خطر مواجه می‌ساخت. با وجود این روایاتی که درباره فضایل آنان به ما رسیده در حد خود دوره‌ای تربیتی و کامل از مکارم اخلاقی به شمار می‌روند. از آنجا که آن حضرت در یکی از سخت‌ترین دوران‌های مبارزه و دشوارترین اوقات تقیه و پنهان کاری می‌زیسته است ثبت ماجراها و داستان‌های زندگی ایشان و گذر از حصار ممنوعیت‌های رژیم حاکم و رسیدن به نسل‌های بعدی در حد خود یک معجزه به حساب می‌آید. آن حضرت در ۲۵ رجب سال ۱۸۳هـ - ق در زندان هارون‌الرشید در بغداد در سن ۵۵ سالگی به دستور هارون مسموم شد و به شهادت رسید و در میان اندوه و تاسف مردم در کاظمین به خاک سپرده شد و مرقد مطهرش هم اکنون زیارتگاه شیعیان جهان است.

فرنگیس صادقی مهر

منبع : روزنامه رسالت