رایانه، جایگزین قصه های کودکانه

چشم های خواب آلودش را به زور باز می كند و صورت پف كرده اش را روبه روی مانیتور قرار می دهد و چنان سرگرم بازی می شود كه متوجه فریادهای مادر نشده و حتی گذشتن چند ساعت از جمع شدن سفره صبحانه را نمی فهمد. با آماده شدن نهار، سر و صدای مادر او را به خود می آورد، این بار بی اشتها و فقط برای فرار از غر و لند مادر، چند لقمه ای را به زور جرعه ای آب قورت می دهد و دوباره پای كامپیوتر می نشیند و مادر نگران این كه با شروع سال تحصیلی، چگونه باید رابطه او و رایانه را منطقی و متوازن كند.
كارشناسان معتقدند: تلویزیون و نوارهای ویدئویی كه كودكان تماشا می كنند بر سلامت روان آن ها تأثیر می گذارد. این مساله در سالهای اخیر از سوی متخصصین كودك و همچنین جامعه شناسان مورد تاكید قرار گرفته و بر تأثیر منفی تلویزیون و فیلم بر رفتار كودكان صحه گذارده است. از سوی دیگر، مروری بر گذشته نیز توجه بزرگان به این مسئله را روشن می كند، تا جایی كه افلاطون در كتاب جمهوری می گوید: آیا ما باید اجازه بدهیم فرزندان مان شنونده هر قصه ای باشند و به این ترتیب شاهد عقاید متضاد فرزندان مان باشیم با آنچه ما در بزرگ سالی آن ها انتظار داشته ایم؟
بدون شك، رایانه و تلویزیون، تقریبا در همه شئون زندگی انسان راه یافته و همچون دیگر ساخته های دست بشر، دو روی سكه را می ماند، یك رو استفاده صحیح و تسریع در انجام امور زندگی و دیگری جنبه های سرگرمی و در مواردی نیز غلط.
براساس نظریه كاهش تمركز، تلویزیون به خاطر سرعت زیاد تصاویر، قدرت تمركز كودكان را كاهش می دهد، حتی به اعتقاد برخی متخصصین، این تأثیر در تفكر آنی و كاهش توجه سا ل های بعد و همچنین در ادامه تحصیل نیز دیده می شود. این حالت، وقتی تشدید شود، مدرسه گریزی كودكان را نیز رقم می زند، چرا كه مدرسه نمی تواند با میزان و نوع سرگرم كنندگی تلویزیون برابری كند.
تماشای خشونت تلویزیونی در كودكان نیز بسیار مضر است زیرا نمی توانند تفاوت بین واقعیت و خیال را تشخیص دهند، از نظر آنها هر چه در تلویزیون می بینند بسیار واقعی و باوركردنی است، این موضوع سبب پدید آمدن رفتار خشونت بار در این گروه از كودكان می شود.
آنچه نگرانی كارشناسان را بیشتر می كند، پیشرفت كیفیت بازیهای رایانه ای است كه در ایران نیز رواج یافته و بازار اسباب بازی و لوازم دیداری و شنیداری را به تسخیر خود درآورده است. تصاویر سه بعدی، موسیقی جذاب متن و قیمت مناسب از یك سو و از سوی دیگر، اینكه كودك خود را در بطن اجرای بازی می بیند موجب جذابیت بیشتر اینگونه بازی ها برای كودك می شود.
بازیهای رایانه ای، با استفاده از تصاویر پرتحرك و صداگذاری مهیج، دنیایی از هیجان را به كودكان تشنه جنب وجوش ارزانی می دارد و همین جذابیت، روح و جسم آنها را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد كه خود را قهرمان و محور اصلی ماجرا می پندارد.
به اعتقاد كارشناسان، مهمترین مشخصه بارز بازی های رایانه ای، حالت جنگی آنهاست كه فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد، همین مساله كارشناسان رشد كودك را نگران می كند، زیرا به اعتقاد آنها، این نوع بازیها كودك را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد. خشونت مهمترین محركه ای است كه در طراحی جدیدترین و جذاب ترین بازیهای كامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود تا جایی كه چهره های معروف هالیود كه در فرهنگ ما ضدارزش تلقی می شوند، در این بازیها بصورت قهرمانانی شكست ناپذیر جلوه نمایی می كنند.كودكانی كه به طور مداوم با این بازی ها درگیرند، در جامعه منزوی بوده و برای برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوانند. روحیه انزواطلبی باعث می شود كودك از گروه همسالان خود جدا شده و همین مسئله، سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است. مادری می گوید: فرزندم به بازیهای رایانه ای معتاد شده، هر روز خود را به صفحه مانیتور می رساند و از دنیای بیرون به كلی بی خبر است، حتی متوجه رفت و آمد مهمانان نیست و همیشه بعد از دست كشیدن از این برنامه ها، با سردرد و كسالت مواجه می شود. مادر دیگری اشاره می كند: سال گذشته پسرم بهترین نمرات را داشت، اما از وقتی رایانه برایش خریده ام، روزی ۲ تا ۳ ساعت وقت خود را صرف آن می كند و از لحاظ تحصیلی نیز افت كرده است.
حسین پاكدامن رئیس انجمن علوم اعصاب ایران نیز معتقد است: تاثیر خشونت موجود در كارتون ها بر كودكان قطعی است و به شخصیت آنها تبدیل می شود. كارتون هایی كه در محتوای آنها خشونت غالب باشد، می تواند تاثیرات منفی بر ذهن كودكان بگذارد .

علی نقی دلدار

منبع : روزنامه همشهری