کودکان بیش‌فعال

بیش‌فعالی اختلالی است كه در آن كودك دارای علایمی همچون پرتحركی، پر فعالیتی، انجام حركات و عملكرد ناگهانی، كمبود توجه و یا تمركز است. ۶ درصد دانش‌آموزان مقطع ابتدایی تهران دارای اختلال بیش‌فعالی هستند.
معمولا علایم این اختلال بعد از ۳ سالگی آغاز و معمولا تا قبل از ۷ سالگی تشخیص داده می‌شود، اظهار كرد: اختلال بیش‌فعالی از ۱۲ سالگی به بعد تا ۲۰ سالگی رو به بهبود می‌رود و درصد كمی از علایم اختلال در بعضی از این كودكان و نوجوانان تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌كند.
● بیش‌فعالی در پسران شایع‌تر از دختران است
وی با بیان اینكه اختلال بیش‌فعالی در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود، خاطرنشان كرد: این اختلال در پسران ۳ تا ۵ برابر شایعتر از دختران است.
اختلال بیش‌فعالی با سه نوع مختلف در كودكان بروز می‌كند، توضیح داد: در نخستین نوع از این اختلال، علاوه بر بیش‌فعالی، عملكرد تكانی (انجام كارهای ناگهانی) در كودك دیده می‌شود.
دومین و شایع‌ترین اختلال بیش‌فعالی نوعی است كه در آن بیش‌فعالی و پر تحركی مشاهده نمی‌شود و كودك فقط دارای علایم مربوط به كمبود توجه و تمركز است كه معمولا این نوع اختلال دیرتر و در سنین مدرسه تشخیص داده می‌شود.
در نوع سوم اختلال بیش‌فعالی، كودك هم دارای علایم بیش‌فعالی، عملكردهای ناگهانی و هم كمبود توجه و تمركز است.
● كودك بیش‌فعال آرام و قرار ندارد
در خصوص علایم بالینی اختلال بیش‌فعالی نوع سوم باید خاطرنشان كرد: این كودكان به طور مرتب در حال جنب و جوش هستند و معمولا آرام و قرار ندارند حتی اگر برای تماشای تلویزیون نشسته‌اند مرتبا با دستهای خود بازی می‌كنند. این كودكان در مدرسه به دلیل این كه مرتب در حال حركت هستند غالبا نظم كلاس را بر هم می‌ریزند.
● كودكان بیش‌فعال حادثه می‌آفرینند
این كودكان اغلب به جای راه رفتن می‌دوند؛ بسیار جسور هستند و دست به كارهای خطرناكی مانند پریدن از روی بلندی، دست زدن به گاز، چاقو، كبریت و ... می‌زنند و بعد از انجام اعمال خطرناك هم عبرت نمی‌گیرند و مرتبا همان اعمال خطرناك را تكرار می‌كنند.
● این كودكان موجب آزار دوستان خود می‌شوند
این كودكان بدون هیچ فكر قبلی، دست والدین را در خیابان رها كرده و وسط خیابان می‌پرند بدون آنكه عواقب عملشان را فكر كرده باشند و یا مرتبا موجب آزار دوستان و زدن آنها به صورت یكی نمادهای پرخاشگری می‌شوند.
● كودكان بیش‌فعال از انجام تكالیف درسی اجتناب می‌كنند
این كودكان همیشه قادر به پیگیری دستورات نیستند كارهای خود را نیمه كاره رها می‌كنند و به دلیل مشكل تمركز، فراموش كار هستند و از انجام اعمالی مانند تكلیف درسی كه نیاز به تمركز دارد پرهیز و اجتناب می‌كنند.
این كودكان به دلیل علایم كم توجهی، وسایل مهد كودك و یا مدرسه خود را مرتب گم می‌كنند و در خانه جای وسایل شخصی خود را فراموش می‌كنند و در مدرسه به دلیل مشكل توجه و تمركز بیشترین مسئله را در دروس «دیكته» و «ریاضی» دارند.
اشتباهات و غلط های این كودكان در دروس ریاضی و دیكته كاملا ناشی از بی‌دقتی آنهاست، ‌غلط‌های املایی شایع در این كودكان شامل نگذاشتن نقطه، تشدید و دندانه و سركش است و یا یك كلمه را در یك قسمت دیكته درست می‌نویسند و همان كلمه را ممكن است در جای دیگر اشتباه بنویسند.
غلط‌های ریاضی این كودكان هم ناشی از بی‌توجهی است، تاكید كرد: این كودكان علایم ریاضی مانند جمع و تفریق را با هم اشتباه می‌كنند و یا ممكن است راه حلی را درست بنویسند ولی در زمان نوشتن اشتباه منتقل كنند؛ در هر حال این كودكان از نظر معلمان، بی انضباط و مداخله گر در صحبت‌های آنان هستند؛ حتی ممكن است این كودكان در طی ساعت مدرسه چندین بار محل كلاس را ترك كنند.
● تشخیص زودرس و درمان به موقع مانع از برچسب زدن به این كودكان می‌شود
تشخیص زودرس و درمان به موقع مانع برچسب زدن به این كودكان تحت عنوان كودكان شرور، پرخاشگر، فضول، بی‌توجه و بی انضباط می‌شود.
‌دارو درمانی، رفتار درمانی برای كودك یا نوجوان بیش‌فعال و آموزشهای رفتاری به والدین از جمله روشهای درمانی این اختلال است.
درمان دارویی در كنترل علایم این اختلال بسیار مؤثرست، این داروها هم علایم پرتحركی و هم علایم مربوط به بی‌دقتی و كم تمركزی را كنترل می‌كند.
‌● داروهای بیش‌فعالی در دو نوبت به كودك داده ‌شود
معمولا كودكان دو نوبت در روز باید از این داروها استفاده كنند؛ یك نوبت برای حضور در مدرسه و یك نوبت بعدازظهر در منزل برای كنترل رفتارهای مربوط به پرتحركی و نیز برای افزایش تمركز و انجام تكلیف درسی به كودك داده می‌شود.
تشخیص و درمان به موقع از بسیاری عواقب احتمالی اختلال بیش فعالی در آینده جلوگیری می‌كند.
از اختلالات همراه با بیش‌فعالی می‌توان به اضطراب، افسردگی و كاهش اعتماد به نفس در این كودكان و نیز اختلالات یادگیری در دیكته‌نویسی، روخوانی و ریاضی اشاره كرد.

منبع: پایگاه جامع اطلاع رسانی پزشكان ایران
مصاحبه با دكتر كتایون خوشابی فوق‌تخصص روانپزشكی كودكان و نوجوانان

منبع : مجله اینترنتی صبح بخیر ایران