نگاهی به جایگاه «پدر» در سریال‌ها به نام کدام پدر؟

سریال های نمایشی در کشور ما از کاربردی ترین برنامه های تلویزیونی به شمار می آیند. سریال ها که به صورت چند قسمتی تولید و پخش می شوند در درازمدت تاثیرات مختلفی بر بیننده می گذارند. این دست از برنامه های تلویزیون به صورت ادامه دار در هر قسمت بخشی از داستان را تعریف می کنند. این بخش از داستان می تواند تاثیرات مثبت یا منفی بر مخاطب داشته باشد، تاثیری که غیرمستقیم روی ناخودآگاه مخاطب اثر می گذارد و در درازمدت در رفتارهای او جلوه گر می شود. ذهن مخاطب سریال های داستانی که به صورت هر شب یا هفتگی پخش می شوند منتظر نمی ماند تا سریال به پایان برسد و او از کلیت سریال نتیجه گیری منطقی بگیرد، مخاطب از هر قسمت سریال متاثر می شود و بازتاب های این تاثیر در درازمدت یا کوتاه مدت در رفتار او بروز می کند. اگر سریالی پرمخاطب می شود نشان دهنده این است که مردم زیادی به تماشای آن می نشینند و داستان سریال آن قدر برای آنها جذابیت دارد که در شبهای متوالی و یا هفته های پی درپی آن را پیگیری می کنند تا از ماجراهای آن سر در بیاورند و دریابند سرنوشت شخصیتها به کجا می انجامد. تحقیقات نشان می دهد که طبقه متوسط که از سواد عمومی برخوردارند بیشترین مخاطبان سریال های داستانی تلویزیون هستند.
این طبقه به دلیل همذات پنداری با شخصیت های سریال، خیلی زود از داستان و شخصیت ها تاثیر می گیرد و اگر به سریالی علاقه مند شوند سعی می کنند در قالب شخصیت مورد علاقه خود فرو روند و رفتارهای او را تکرار کند. از آنجا که ذهن انسان موقعیت های منفی را به سرعت جذب می کند و برای ثبت آن ها نیاز به تلاش ندارد در نگاه کلی شخصیت های منفی بیشتر از شخصیت های مثبت روی بیننده تاثیر می گذارند. چون رفتار آنها به تجزیه و تحلیل ذهنی نیازی ندارد و ذهن آدمی ناخودآگاه به تقلید رفتار آنها تمایل بیشتری دارد.
با این مقدمه نگاهی داریم به شخصیت پدر در فیلم ها و سریال های تلویزیونی و بازتاب این شخصیت ها در مخاطب. از آنجا که سریال های خانوادگی از پرطرفدارترین برنامه های تلویزیونی هستند در زمان نوشتن فیلمنامه و زمان ساخت حتی در زمان انتخاب بازیگران باید روی شخصیت پدر و مادر توجه خاصی شود. تلویزیون در کشور ما نمی تواند فقط جنبه سرگرمی داشته باشد و مدیران فرهنگی باید تلاش کنند در تمام برنامه های رسانه ملی جنبه فرهنگی مثبت را لحاظ کنند. چرا که، سریال های نمایشی به صورت غیرمستقیم روی مخاطب تاثیر می گذارند و در درازمدت رفتارهای اجتماعی و شخصی او را متحول می کنند سریال ها بهترین آثاری هستند که می توانند احترام و اعتماد متقابل بین اعضای خانواده را تقویت کنند تلویزیون در آثار خود باید برای اثبات بخشیدن به ذهن آنها این رفتارهای درست را تقویب کند. به خصوص جوان ها که بحران های زیادی را پشت سر می گذارند همه رسانه ها و دستگاه های فرهنگی باید برای ثبات بخشیدن به ذهن وارد عمل شوند، اما واقعیت این است با نگاهی به بیشتر سریال های تلویزیونی متوجه می شویم که پدران آدم بد سریال یا فیلم هستند و به عنوان یک ضدقهرمان عمل می کنند. اگر کمی به عقب برگردیم سریال ساعت شنی را یک نمونه می بینیم در این سریال پدران آدم بدهای سریال بودند.
پدر مهشید باعث بدبختی فرزندان خود شده بود و ماهرخ هرچه بدبختی می کشید از دست پدرش بود. در سریال «پیامک از دیار باقی»، پدر، شخصیت بد سریال بود و به فرزندان خود کلاهبرداری را آموزش می داد. در سریال سه در چهار پدران هم سطح فرزندان شده بودند و هیچ استقلال فکری و کاری نداشتند و بیشتر از آنکه فرزندان از پدر الگو بگیرند، پدران رهرو فرزندان خام و جوان خود بودند. در سریال «ترانه مادری» هم یکی از پدران (پدر پویا)، همیشه غایب بود و پدر دیگر هم (پدر بهرام) به پسر خود آموزش انواع کلاهبرداری و دروغگویی را می داد. یک پدر دیگر این کار سردمدار کلاهبرداران بود سریال های تلویزیونی در قسمت های مختلف تولید می شوند و رسم است که در آخر سریال شخصیت های منفی متحول می شوند و می گویند که اشتباه کرده اند، اما مسلما تاثیر اکثر قسمت های سریال خیلی بیشتر از یک قسمت است. در سریال هایی که برای نمونه نام آنها ذکر شد، در قسمت های متوالی شخصیت پدر تخریب می شود و در یکی دو قسمت پایانی پدر مغموم در برابر خانواده می گوید که اشتباه کرده آیا این پدر مفلوک که نزد خانواده خوار و خفیف شده می تواند دوباره به عصر طلایی پدر قهرمان و الگو برگردد. درام پردازی لازمه سریال سازی است. اما آیا واقعا لازم است نهاد خانواده فدای درام پردازی شود؟

افشین کوزه گر

منبع : روزنامه کیهان