کشورهای حوزه خلیج‌فارس بزرگترین عرضه‌کننده سوخت‌های معدنی به ژاپن

رابطه تجاری دو جانبه ژاپن با شش کشور حوزه خلیج‌فارس در یک سال گذشته با ۲۰ درصد افزایش ارزشی بیش از ۶/۶۳ میلیارد دلار آمریکا پیدا کرد. نرخ رشد صادرات تولیدات ژاپن به این منطقه ۷۲/۱۱ درصد و نرخ رشد واردات ۱۶/۲۳ درصد اعلام شد. به گزارش مرکز آماری جترو (JETRO) کل ارزش تجاری ژاپن و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در سال ۲۰۰۳، ۶/۵۲ میلیارد دلار آمریکا بوده است. در سال گذشته یعنی سال ۲۰۰۴ درآمد صادراتی ژاپن از فرستادن محصولاتش به کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۴/۱۱ میلیارد دلار و هزینه وارداتی‌اش معادل ۳/۵۲ میلیارد دلار بود. گفته می‌شود نرخ رشد مبادلات دوجانبه بین دو منطقه از جهان را می‌توان با نرخ رشد تجاری ژاپن با کل جهان مقایسه کرد. در سال گذشته ارزش تجاری ژاپن با کشورهای جهان برای اولین بار از مرز یک هزار میلیارد گذشت و رکوردی بی‌سابقه را در اقتصاد این کشور ثبت کرد. البته نرخ رشد تجارت ژاپن با جهان از نرخ رشد تجاری دو جانبه ژاپن و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در سال ۲۰۰۴ میلادی کمتر بوده است.
●پیشینه تجارت جهانی ژاپن
در سال ۲۰۰۴ ژاپن از نظر درآمد صادراتی و هزینه وارداتی رکورد تاز‌ه‌ای به دست آورد. در این سال، درآمد صادراتی ژاپن به دیگر کشورهای جهان با ۳/۲۰ درصد افزایش نسبت به سال گذشته به ۵۶۵ میلیارد دلار و هزینه وارداتی آن با ۲/۱۹ درصد افزایش به ۷/۴۵۴ میلیارد دلار رسید. کل ارزش تجاری این کشور در سال مورد بررسی ۸/۱۹ درصد نسبت به سال پیش از آن رشد کرد و ارزشی معادل ۷/۱۰۱۹ میلیارد دلار پیدا کرد. در این سال، مازاد تراز تجاری ژاپن با ۲۲ میلیارد دلار افزایش نسبت به سال ۲۰۰۳ به ۴/۱۱۰ میلیارد دلار رسید. گفته می‌شود، دلایل زیادی باعث رشد صادرات و پیشی گرفتن آن از هزینه وارداتی شد. ازجمله این دلایل، افزایش ارزش ین در مقابل دلار و رشد اقتصاد جهانی است که در کنار هم باعث تزلزل زیرساخت‌های اقتصادی این بخش از جهان شد. افزایش ارزش ین در برابر دلار در کنار رشد تقاضای داخلی باعث رشد واردات شد. البته افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی و رسیدن آن به بالاترین سطح در ۲۴ سال اخیر نیز بر فشارهای هزینه‌ای واردات افزود. در سال گذشته یعنی سال ۲۰۰۴ میانگین قیمت هر بشکه نفت خام در بازارهای جهانی با ۵/۲۴ درصد افزایش نسبت به سال پیش از آن به ۴/۳۶ دلار رسید و کل هزینه واردات نفت ژاپن را ۶/۲۲ درصد افزایش داد. در این سال، هزینه واردات نفت ژاپن ۱/۵۶ میلیارد دلار بوده است. در سال گذشته، صادرات ژاپن به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با ۷۲/۱۱ درصد افزایش به ۴/۱۱ میلیارد دلار رسید.
بزرگترین بازار محصولات صادراتی ژاپن، امارات متحده عربی است که ۵۶/۴۰ درصد از محصولات صادراتی ژاپن را جذب می‌کند. پس از امارات، عربستان سعودی و عمان قرار دارند که به ترتیب ۳۳/۳۲ درصد و ۲۲/۱۰ درصد از محصولات صادراتی ژاپن را مصرف می‌کنند. کویت با جذب ۲۳/۸ درصد، قطر با جذب ۲۲/۵ درصد و بحرین با جذب ۴۴/۳ درصد از کل محصولات صادراتی ژاپن در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در سال‌های گذشته، عربستان سعودی رتبه بالاتری در جذب این محصولات داشت. در آن سال‌ها، عربستان با جذب ۳۵/۳۶ درصد کل محصولات صادراتی ژاپن، بزرگترین بازار و امارات با جذب ۶۴/۳۵ درصد کل محصولات صادراتی دومین بازار این کشور محسوب می‌شد. اما در سال ۲۰۰۴ صادرات ژاپن به عربستان ۱۳/۱ درصد تنزل یافت و در مقابل نرخ صادرات تولیدات ژاپن به امارات ۱۴/۲۷ درصد ارتقا پیدا کرد. در سال ۲۰۰۴ صادرات تجهیزات حمل و نقل، اصلی‌ترین عامل رشد صادرات ژاپن محسوب می‌شد. در این سال، صادرات این تجهیزات به کشورهای حوزه خلیج‌فارس با ۳۱/۵ درصد افزایش به ۶ میلیارد دلار رسید. به طور کلی، صادرات ماشین‌آلات صنعتی ژاپن به کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۲۲ درصد و صادرات ماشین‌آلات الکتریکی ۴۷ درصد ارتقا یافت و به ترتیب ارزشی برابر با ۶/۱ میلیارد دلار و ۳/۱ میلیارد دلار به دست آورد. در این سال، صادرات کالاهای شیمیایی، محصولات معدنی غیرمتالیک، فلزات فراوری شده، فراورده‌های غذایی و مواد اولیه تولیدات صنعتی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس نیز افزایش چشمگیری پیدا کرد.
●واردات ژاپن از منطقه حوزه خلیج‌فارس
در سال ۲۰۰۴ واردات ژاپن از حوزه خلیج‌‌فارس با ۱۶/۲۳ درصد افزایش به ۳/۵۲ میلیارد دلار رسید در حالی که در سال ۲۰۰۳ کل هزینه وارداتی ژاپن از این منطقه برابر با ۵/۴۲ میلیارد دلار بود. سوخت‌های معدنی ۵/۹۸ درصد از کل واردات ژاپن را تشکیل می‌دادند و میزان سوخت‌های وارد شده از کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۸۰/۵۱ درصد کل سوخت‌های معدنی وارد شده به ژاپن از کل کشورهای جهان بود. این منطقه از جهان بزرگترین عرضه‌کننده نفت خام به ژاپن محسوب می‌شوند. کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۴/۷۱ درصد از کل نفت خام ژاپن را در سال ۲۰۰۴ تامین کردند. این کشورها ۹۵/۱۰۹۹ میلیون بشکه نفت خام به ژاپن فرستادند که ارزشی معادل ۹/۳۹ میلیارد دلار داشت. در این سال، میانگین قیمت هر بشکه نفت وارداتی به ژاپن برابر با ۳۲/۳۶ دلار برآورد شد در حالی که در سال پیش از آن با وارد شدن ۱۱۰۷ میلیون بشکه نفت خام، میانگین قیمت هر بشکه ۲۹ دلار بود. این اعداد نشان می‌دهد با وجود کاهش ۶۷/۰ درصدی واردات نفت خام به بازار ژاپن قیمت هر بشکه و به دنبال آن هزینه واردات نفت ژاپن از منطقه خلیج‌فارس ۲۴/۲۵ درصد افزایش داشته است.
در سال گذشته، واردات نفت سبک به ژاپن ۷۳/۴۱ درصد رشد کرد و هزینه‌ای معادل ۹/۳ میلیارد دلار را به اقتصاد این کشور تحمیل کرد در حالی که کل هزینه وارداتی در سال پیش از آن یعنی سال ۲۰۰۳ برابر با ۷/۲ میلیارد دلار بود. در سال ۲۰۰۴ واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از کشورهای حوزه خلیج‌فارس، با ۵۱/۴ درصد افزایش به ۴/۳ میلیارد دلار رسید. واردات نفت سبک کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۸/۴۵ درصد کل واردات نفت سبک ژاپن و واردات گاز طبیعی مایع این منطقه ۴/۲۲ درصد کل واردات LNG ژاپن را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۰۴ واردات گاز پروپان مایع حوزه خلیج‌فارس به ژاپن ۶/۱۶ درصد و گاز بوتان مایع ۵۶/۲۳ درصد رشد کرد و به ترتیب، ارزشی برابر با ۱/۳ میلیارد دلار و ۱/۱ میلیارد دلار پیدا کرد. کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۳/۸۵ درصد از کل گاز پروپان مایع ژاپن و ۷/۶۷ درصد از گاز بوتان مایع ژاپن را تامین می‌کنند. ازجمله دیگر محصولات صادراتی کشورهای حوزه خلیج‌فارس به ژاپن محصولات شیمیایی و فراورده‌های فلزی هستند. عربستان سعودی ۸۶ درصد از کل محصولات شیمیایی موردنیاز ژاپن را تامین می‌کند و بزرگترین عرضه‌کننده این محصولات است. پس از عربستان، کشورهای امارات متحده عربی و عمان قرار دارند. در سال ۲۰۰۴ ارزش محصولات شیمیایی وارداتی کشورهای منطقه ۵/۳۷۴ میلیون دلار بود. واردات فراورده‌های فلزی کشورهای حوزه خلیج‌فارس برابر با ۱/۲۵۲ میلیون دلار بود که ۷۰ درصد آن از امارات و مابقی از بحرین تامین شد.
مونا مشهدی رجبی

منبع : مجله گسترش صنعت