لزوم تاسیس اتحادیه کشورهای صادرکننده پتروشیمی پیشگامی ایران

چشم انداز مثبت حرکت در جهت هماهنگی و یکپارچگی کشورهای صادرکننده گاز این نکته را یادآور می شود که با توجه به وجود ذخائر غنی نفت و گاز کشور، توسعه شگفت انگیز صنایع پتروشیمی در ایران و توانمندی های موجود در متخصصان این صنعت در داخل، ایران می تواند بنیان «اتحادیه کشورهای صادرکننده پتروشیمی» (مانند اوپک نفتی) پایه گذاری نماید.
بررسی برنامه کشورهای منطقه خاورمیانه در ارتباط با سرمایه گذاری برای احداث واحدهای جدید و توسعه پتروشیمی توسط آنان تماما حکایت از این دارد که ارزش افزوده تولیدات و محصولات نهائی این صنعت در مقایسه با دیگر مشتقات نفتی به ویژه فروش نفت و گاز اصلا قابل مقایسه نیست و کشورهای منطقه با حمایت و پشتیبانی دولت های خود سرمایه گذاری های هنگفتی را در بخش پتروشیمی دارند.
● چشم انداز افق ۲۰ ساله پتروشیمی در ایران:
صنایع پتروشیمی در ایران افق بسیار روشنی را پیش روی خود گسترده است. براساس برنامه های اعلام شده، در سال ۱۳۸۷ با سرمایه ای حدود ۴ میلیارد و ۷۹۳ میلیون دلار و اجرای ۱۲ طرح جدید پتروشیمی بالغ بر ۸ میلیون و ۵۶۵ هزار تن به ظرفیت کل تولیدات پتروشیمی کشور افزوده خواهد شد و ظرفیت کلی ایران در تولید این محصولات به رقم ۴۷ میلیون تن در سال رسیده و کشور قادر خواهد بود از محل فروش و صادرات محصولات پتروشیمی در این سال به رقم بسیار ارزشمند۱۲.۲ میلیارد دلار درآمد دست پیدا کند که ۷.۱ میلیارد دلار آن از محل صادرات خواهد بود.
هم چنین طبق برنامه های کلی اعلام شده ایران در پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی کشور (سال ۱۳۹۳) با سرمایه گذاری ۱۲ میلیارد و ۵۳۰ میلیون دلار برای اجرای ۲۴ طرح پتروشیمی حدود ۱۳ میلیون و ۳۷۰ هزارتن به ظرفیت تولیدات پتروشیمی خود افزوده و با سرمایه گذاری ۱۲ میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلار در برنامه پنجم توسعه برای اجرای ۳۳ طرح دیگر حدود ۳۲ میلیون و ۴۸۰ هزار تن دیگر نیز بر مجموع ظرفیت تولید این صنعت در کشور خواهد افزود.
این شرکت در پایان برنامه افق ۲۰ ساله و اجرای تمامی طرح ها، با سرمایه گذاری بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار، میزان تولید محصولات عمده پتروشیمی را به ۱۲۶ میلیون تن در سال خواهد رساند که ارزش محصولات نهائی در پایان برنامه به حدود ۵۲ میلیارد دلار خواهد رسید.
● چشم انداز تشکیل اتحادیه صادرکنندگان مواد پتروشیمی در پایان برنامه ۲۰ ساله
پتروشیمی ایران در پایان برنامه ۲۰ ساله با رسیدن به رقم ۱۲۶ میلیون تن ظرفیت تولید ۳۴ درصد از سهم تولید محصولات این صنعت در خاورمیانه را از آن خود خواهد کرد و این در شرایطی است که عربستان بزرگ ترین تولیدکننده حال حاضر منطقه و جدی ترین رقیب ایران سهمی معادل ۳۳ درصد را خواهد داشت. یکی از دلایل مهم در پیش بینی تحقق این هدف و چشم انداز مثبت آن ذخائر گازی بسیار غنی ایران می باشد که کشور عربستان فاقد آن است. براین اساس در افق ۱۴۰۰ می تواند در شرایطی به سوی تشکیل اتحاد صادرکنندگان مواد پتروشیمی گام بردارد که قدرت اول پتروشیمی منطقه را از آن خود کرده، هدایت و رهبری چنین تشکیلاتی را به نحو مطلوبی اعمال نماید. این مهم نیازمند فراهم شدن چند اصل مهم است:
● حمایت مجلس و دولت در تأمین سرمایه مورد نیاز:
بزرگترین مزیت تمامی کشورهای خاورمیانه برای توسعه پتروشیمی برخورداری از امکان جذب آسان و مطلوب سرمایه گذاران خارجی و مهم ترین مشکل آنان نداشتن نیروی انسانی متخصص و کارآمد بومی برای مدیریت کلان پروژه ها می باشد. شرایطی که برای ایران کاملا برعکس است. درحال حاضر مهم ترین محدودیتی که ممکن است پیش روی صنایع پتروشیمی برای تحقق برنامه های ۲۰ ساله قرار گیرد در رابطه با جذب سرمایه گذاری خارجی بر اثر تحریم های جهانی اعمال شده می باشد. اگرچه اعتبار و ریسک مثبت پتروشیمی ایران در جذب سرمایه گذاری موثر می باشد ولی تحریم ها می توانند آهنگ توسعه پتروشیمی را کند نمایند اما در سوی دیگر قضیه پتروشیمی ایران درحال حاضر از نظر برخورداری از متخصصین و کارشناسان خبره و کارآمد بومی سرآمد کل منطقه خاورمیانه است. نیروی انسانی کارآمد و متخصص بزرگ ترین ثروت هر کشور می باشد و مدبرانه ترین کار این است که به جای توجه به ابزارها و منابع در اختیار، این سرمایه های ارزشمند انسانی را مورد توجه و مراقبت جدی قرار دهیم. نقش نیروهای انسانی زبده و متخصص که با تحمل مرارت فراوان و کسب تجارب قابلیت مدیریت های کلان را پیدا می کنند در توسعه همه جانبه جامعه به اندازه ای حائزاهمیت است که برخی از دانشمندان علم اقتصاد به درستی آن را بزرگترین دارائی و سرمایه یک جامعه محسوب می کنند.
کشورهای رقیب ایران در منطقه اگرچه قادر می باشند سرمایه و نیروی مورد نیاز برای توسعه پتروشیمی در کشورشان را فراهم کنند ولی هرگز قادر نخواهند بود در میان نسل فعلی و نسل های آینده خود نیروهایی تربیت کنند که بتوانند مانند ایران از بابت داشتن متخصصان فعلی پتروشیمی و جوانانی که در آینده مدیریت توسعه و راهبری پتروشیمی ایران را برعهده خواهند گرفت بر خود ببالند.
بنابراین اگر هدف عالی کشور رسیدن به این توفیق و جایگاه در منطقه و تداوم آن می باشد باید همه ارکان نظام جمهوری اسلامی به ویژه دولت و مجلس در پی تحقق آن بکوشند و در تأمین منابع مالی مورد نیاز پتروشیمی برای اجرای طرح های برنامه های چهارم و پنجم توسعه این شرکت را یاری نمایند. این کمک به ویژه با اختصاص بخشی از درآمدهای موجود در صندوق ذخیره ارزی قابل انجام است.
● پیش بینی تسهیلات خاص برای پتروشیمی:
در کل جهان، عالی ترین شکل بهره برداری از نفت و مواد هیدروکربوری را توسعه پتروشیمی می دانند و از طرف دیگر صنعت پتروشیمی در ایران خود اتکاءترین صنعت کشور پس از انقلاب است. بر این اساس اگر می پذیریم که پتروشیمی در جهان و در ایران یک استثناست لازم است استثناهائی را نیز برای آن قائل شویم. تسهیلاتی در بهره گیری از ذخائر ارزی، قوانین جذب سرمایه گذاری و آنچه که بدون عدول از ارزش ها و تخطی از مقررات عمومی کشور می توان انجام داد.
همدلی، همراهی وحمایت از مسئولین این صنعت برای رفع چنین دغدغه هایی حداقل ترین و در عین حال ارزشمندترین چیزی است که می تواند آنها را دلگرم و توسعه پتروشیمی را تضمین نماید.
بسیار مهم است. یادآوری شود تشکیل و راهبری اتحادیه کشورهای صادرکننده پتروشیمی چشم اندازی بسیار مهم بوده که اگر نظر مدیران ارشد کشور نیل به آن باشد می بایست بدون فوت وقت برنامه ریزی و تلاش برای فراهم ساختن امکانات تحقق آن آغاز شود. با برنامه ریزی مناسب می توان از اکنون در قالب برنامه ای مدون شرایط لازم برای هماهنگ نمودن کشورهایی که ایران با آنها تعامل و ارتباطات مثبتی در سازمان اوپک نفتی دارد را به وجود آورده، زمینه تشکیل اتحادیه کشورهای تولیدکننده و صادرکننده پتروشیمی در منطقه خاورمیانه و اضافه شدن سایر کشورها در چشم اندازی که ایران تولیدکننده اول منطقه شده است را فراهم ساخت.

عبدالرسول دشتی

منبع : روزنامه کیهان