مراسم جشن عروسی ، استان هرمزگان

مراسم عروسی مردم استان هرمزگان، علی‌رغم مشابهت‌های كلی با مراسم عروسی دیگر مردمان ایران، به لحاظ مراحل جشن و نحوه انجام آن، تفاوت‌هایی دارد. در زیر به عنوان نمونه، به چگونگی برگزاری این مراسم در جزیره قشم اشاره می‌شود.
یكی از مهم‌ترین مراحل عروسی در قشم، خواستگاری است. در ابتدا، خانواده داماد دختری را در نظر می‌گیرند. سپس مادر یا خواهر داماد به اتفاق یك یا دو زن از بستگان داماد، مثل عمه، خاله كه حتماً باید شوهر كرده باشند و دختر نباشند،‌ به خانه پدر دختر می‌روند و خواستگاری می‌كنند.
در قشم مانند سایر بنادر و جزایر خلیج‌ فارس، دخترها و پسرها بعد از سن بلوغ با هم تماس ندارند و معمولاً اطلاعات مورد نیاز به وسیله افراد فامیل و همسایه‌ها مبادله می‌شود. در جلسه اول، اگر مادر و پدر داماد، دختر را پسندیدند و شغل و كار و مسكن او را مناسب حال خویش تشخیص دادند، برای تحقیقات بیش‌تر و مشورت با دختر و سایر اقوام، قرار ملاقات‌های بعدی را می‌‌گذارند.
خانواده عروس معمولاً در همان جلسه اول جواب قبولی نمی‌دهند و موضوع را به چند روز بعد موكول می‌‌نمایند؛ ولی اگر داماد موردپسند دختر و خانواده قرار نگیرد،‌ بهانه‌ای آورده و جواب رد می‌دهند.
در قدیم، یعنی در سی یا چهل سال پیش، اتفاق می‌افتاد كه عروس و داماد یكدیگر را اصلاً ندیده بودند و نمی‌شناختند. اما دختر را برای مرد خواستگاری می‌كردند و پدر عروس اختیار كامل داشت كه دختر خود را به هر كسی كه دلش می‌خواست شوهر بدهد و دختر در انتخاب شوهر، كاره‌ای نبود. ولی امروزه وضع فرق كرده است و حتماً باید دختر راضی به ازدواج باشد و مشورت با دختر در این امر مهم، شرط اولیه و اساسی است. این مرحله «مشورت با دختر» نام دارد.
در صورتی كه طرفین راضی به ازدواج باشند، بعد از یك تا پنج روز، مادر پسر، چند نفر از بستگان و اطرافیان خود را دعوت می‌كند و به اتفاق ایشان یك گردن‌بند یا مدال طلا و یك حلقه انگشتری و یك دست خلعت (لباس) و مبلغی وجه نقد و مقداری كمپوت و میوه و شیرینی به عنوان دست‌قولی برمی‌دارند و به خانه دختر می‌روند و همه را به مادر عروس تحویل می‌دهند. مادر عروس نیز بعد از رفتن مهمان‌ها، هدیه‌ها را به عروس می‌دهد. این مراسم حتماً باید در شب انجام شود.
در خانه عروس، پس از صرف چای و شیرینی، روز برگزاری مراسم عروسی را تعیین می‌‌كنند. اگر مراسم عقد و عروسی با عید فطر یا عید قربان برخورد كند،‌ داماد باید مجدداً یك دست لباس نو برای عروس تهیه كند و به منزل او بفرستد.
پرداخت كلیه‌ مخارج سه شبانه‌روز عروسی در جزیره، به عهده داماد است. داماد وظیفه دارد مخارج عروسی را سه روز قبل از شروع مراسم،‌ به خانه عروس برساند. علاوه بر مخارج جشن عروسی،‌ تهیه تمام لباس‌های عروس نیز با داماد است. لباس عروس شامل سی تا چهل پیراهن خوصی (خوص‌دوزی) و زری یا ساده، بیست تا سی شلوار خوص‌دوزی و زری، ده تا پانزده روسری، ده جفت كفش؛ به اضافه تمام وسایل زنانه از صابون گرفته تا حوله و غیره، همه و همه، را می‌بایست خانواده‌ داماد تهیه كرده و در جعبه‌ بزرگی بگذارد و یك شب قبل از پایان عروسی به خانه عروس برساند.
پدر عروس، اگر وضع مالی خوبی داشته باشد، از پول خودش یا از مهریه‌ای كه دریافت كرده است، برای چند نفر از زنان بستگان و اطرافیانش كه از ابتدا تا انتهای مراسم عروسی،‌ كمك و همكاری كرده‌اند، خلعتی می‌خرد.
مخارج بستن حجله، به عهده‌ پدر عروس است. اكثر پدرهای كم‌بضاعت، مهریه دریافتی را در این راه خرج می‌كنند. احیاناً اگر مبلغی از مهریه باقی ماند، با آن مقداری طلا می‌خرند و به عروس هدیه می‌دهند.
اگر داماد از بستگان عروس باشد، یا عروس و داماد در یك محله زندگی نمایند و بالاخره دختر و پسر،‌ مورد‌پسند و دلخواه یكدیگر قرار بگیرند، مبلغ مهریه كم‌تر خواهد بود تا یك فرد غریبه كه ساكن محله دیگر شهر باشد و نسبتی هم با عروس و خانواده او نداشته باشد.
پدر عروس مبلغ مهریه را نقداً دریافت می‌‌‌دارد و تعداد سكه‌های طلا را در سند ازدواج ثبت می‌كنند. مهریه دختر زیبا، در روستاهای جزیره بیش‌تر از شهر است.
مهریه دختر یك خانواده‌ ثروتمند كه مقداری هم طلا از قبیل النگو، انگشتری‌، گوشواره، گردن‌بند و غیره همراه خود به خانه داماد می‌برد، به مراتب بیش‌تر است.
تهیه مسكن، فرش خانه و وسایل زندگی كلاً به عهده داماد است. در شهر قشم رسم نیست كه بستگان عروس و داماد به آن‌ها هدیه‌‌ای بدهند؛ ولی مرسوم است كه هفته ‌اول كه عروس و داماد از حجله بیرون می‌آیند و عروس را به خانه‌ پدر و خواهر داماد می‌برند، هر یك از آن‌ها به نوبه‌ خود یك حلقه انگشتری، یا خلعتی به عنوان هدیه به عروس می‌دهند.
عروس معمولاً سه شبانه‌روز جشن می‌گیرد و مجلس زنانه دارد و تمام زنان فامیل و دوستان و آشنایان و همسایگان را دعوت می‌كند و در یك روز و شب از این سه روز، مراسم حنابندان انجام می‌شود. در مراسم حنابندان، دست و پای عروس را حنا می‌بندند و با خط‌های زیبا و منظمی دست و پای عروس را نقش و نگار می‌اندازند.
داماد هم یك یا دو روز در منزل خود جشن می‌‌گیرد و مردم برای صرف ناهار به منزل او می‌روند. شبی كه داماد می‌خواهد به حجله برود، بعد از نماز عشاء مراسم «مولودی‌خوانی» برگزار می‌شود. در این مراسم، سرگذشت حضرت محمد (ص) بازگو می‌شود و از جانب حاضران در مجلس، مرتباً بر پیامبر و آل او صلوات نثار می‌شود. اگر عروس در شهر قشم باشد،‌ مردها داماد را پیاده به خانه می‌برند و دسته‌جمعی وارد خانه عروس شده و پس از صرف شیرینی آنجا را ترك می‌نمایند و بقیه مراسم به وسیله زنان انجام می‌شود.
در قشم، حجله را در خانه‌ عروس برپا می‌كنند. در اصطلاح محل، كارگر عروسی، زنی به اسم مشاطه است كه در تمام مدت در خانه عروس كار می‌كند و علاوه بر آرایش عروس، بستن حجله نیز با مسئولیت و زیر نظر او انجام می‌گیرد. دستمزد مشاطه، ده درصد كل مهریه و به عهده داماد است.
برای تزئین حجله در قشم، طلا‌آلات، پارچه‌های الوان، نوارهای رنگارنگ، آیینه‌های قد و نیم قد كوچك و بزرگ، گل‌های مصنوعی، گلدان‌های پرنقش و نگار بلورین و سایر وسایل تزئینی را از همسایگان و آشنایان دور و نزدیك به امانت می‌گیرند و پس از یك هفته كه داماد از حجله بیرون آمد، آن‌ها را به صاحبان‌شان برمی‌گردانند.
در گذشته، حجله را با وسایل قیمتی و جواهرات كمیاب زینت می‌دادند و در سال‌های اخیر، از وسایل الكتریكی و لامپ‌های كوچك الوان كه به طور خودكار، خاموش و روشن می‌شوند و نیز بلبل‌های چهچهه‌زن برقی، برای تزئین حجله‌ها سود می‌برند.
حجله عروس را در قشم به طرز زیبایی آیینه‌بندی و تزئین می‌كنند؛ به طوری كه عروس و داماد به هر طرف می‌نگرند، چهره‌های خود را در آیینه‌ها و در بین رنگ‌های زیبا و چشم‌نواز می‌بینند و لذت می‌برند.
زن‌هایی كه در خانه عروس هستند، داماد را به داخل حجله راهنمایی می‌كنند. داماد در حجله می‌نشیند و منتظر از راه رسیدن عروس می‌شود. سپس زنان با خواندن اشعار شادی‌بخش، عروس را آرام آرام به سوی حجله هدایت می‌‌كنند. وقتی عروس به درِ حجله رسید، داماد از جای برخاسته و جلو می‌رود و دست عروس را می‌گیرد و با او احوالپرسی می‌كند. سپس هر دو در روی تخت مخصوص حجله در كنار هم می‌نشینند. بعد از كمی استراحت، داماد دو ركعت نماز كه در محل، به نماز مراد معروف است به جای می‌آورد. سپس مشاطه، انگشتان شست پای عروس و داماد را روی هم قرار می‌دهد و آن‌ها را با گلاب شستشو می‌دهد. بعد، سر عروس و داماد را آرام به همدیگر می‌زند. در این موقع، زنان حجله را ترك كرده و عروس و داماد را با هم تنها می‌‌گذارند.
داماد، بر طبق یك رسم قدیمی، مجبور است یك هفته در حجله بماند و پس از طی این مدت می‌‌تواند از حجله و خانه خارج شود و برای كسب معاش و شروع زندگی مشترك تلاش نماید.
در گذشته، رسم بر این بود كه داماد قبل از رفتن به حجله چند گوسفند قربانی كرده و گوشت قربانی را بین همسایگان و آشنایان تقسیم كند. دریافت‌‌كنندگان گوشت، متقابلاً هر یك مقداری وجه یا لوازم خانه به داماد هدیه می‌دادند. این رسم در سال‌های اخیر منسوخ شده است؛ ولی حجله رفتن داماد به مدت یك هفته، مانند برگزاری هفت شبانه‌روز جشن در روستاها، هم‌چنان پابرجاست.