جنگ ها: گذشته و آینده - امپریالیسم آبی

موقعیت آب بعنوان منبعی مطمئن و پُر طرفدار برای قرن بیست و یکم، درست به مانند موقعیت نفت برای قرن بیستم است و اگر نفت سبب جنگ های ظالمانه بوده و همچنان هست، آب تنها عنصر قابل قبول برای جایگزینی نفت خواهد بود، عنصری که آغازگر مصایب و بدگمانی نوع بشر در هزاره جدید خواهد شد
جنگ ها در تاریخ همواره بیشترین نمود خشونت جمعی و مانعی بر سر راه توسعه بشریت بوده اند. همه جنگ ها یک دلیل مشترک دارند: حرص و طمع. در تاریخ ثبت است که در سال ۲۳۰۰ ق. م. ثروت و مکنت مردم بین النهرین طمع و آز کشورهای همسایه را برانگیخته بود. از اینرو اولین جرقه های جنگ های سازماندهی شده ، تا جائیکه تاریخ به ما می گوید، از همان زمان آغاز شده اند.
آنچنان که از گورهای جمعی بقایای صدها انسان که در نواحی تالهایم Talheim آلمان یافت شده اند، بر می آید در اواخر دوره ماقبل پارینه سنگی، مردم کمابیش در نزاع های سازماندهی شده به شکل جنگ ها کشته می شدند. تاریخ جنگ های بیشماری را ثبت نموده است: ۱۶۵۲ ق.م جنگ میان مصر و قبطی ها . سال ۱۲۰۰ ق.م. جنگ تروا مابین یونانی ها و اهالی تروا . همچنین در همین سال ۱۲۰۰ ق.م. ، یهودی ها سرزمین فلسطین را اشغال نمودند و از آن تاریخ مناقشاتی مابین آنها پدید آمده که تا به امروز ادامه دارد. در سال ۴۹۰ ق.م، جنگ ماراتون میان یونانی ها و ایرانی ها ، در سال ۴۸۰ ق.م ، جنگ سالامی ها میان ایرانی ها و یونانی ها ، در سال ۴۳۱ و ۴۰۴ ق.م. جنگ های پلوپونزی میان اهالی آتن و اسپارت، در ۲۶۴ ق.م ، جنگ های فینیقی مابین روم و کارتاژ، در ۲۱۸ و ۲۰۱ ق.م دومین جنگ بزرگ فینیقی، در ۱۴۹ و ۱۴۶ ق.م سومین جنگ فنیقی که کاملا باعث نابودی کارتاژها گردید، را در تاریخ شاهدیم. در نهم فوریه ۱۹۰۴، جنگ میان روسیه و ژاپن بر سر مالکیت منچوری درگرفت. پس از آن دو جنگ جهانی و تا به امروز که آخرین جنگ در ناحیه باستانی بین النهرین ]عراق امروزی[، ما را به مداری بسته رسانیده است.
جنگ های معاصر، همچنان انگیزه های یکسان با انواع دیگرشان در گذشته دارند:
ـ طمعکاری و اشتیاق و شهوت دزدیدن مال و منال مردم دیگر. امروزه اما اشکال آزمندی و طمعکاری تغییر یافته است. اگر قبلا ثروت عامل تصرف قلمروها و سرزمین های دیگران بود، امروزه نفت [منابع طبیعی] ریشه در بسیاری از مناقشات داشته است، چنانچه جنگ عراق در وهله نخست برای در اختیار گرفتن این منبع طبیعی صورت گرفت. در آینده نزدیک اما، این کمبود آب است که انتظار می رود سبب بروز جنگ های بزرگ شود و اکولوژی و بوم شناسی و بقای آب فاکتور اصلی خواهد شد برای جنگهایی که نسل های آینده به آن متوسل خواهند شد.
مشکلی که در رابطه با آب وجود دارد، می رود که بطور فزاینده به یک معضل بزرگ تبدیل شود. کمبود فراگیر آب از زوایای مختلفی می تواند مطرح باشد. ۶/۲۵ میلیارد جمعیت کره زمین در سیاره ای زندگی می کنند که در حال حاضر با کمبودی بالغ بر ۲۰ درصد بر آنچه حجم کنونی آب بر کره زمین است، مواجه است. در همین لحظه، ۱/۱ میلیارد نفر از جمعیت جهان به آب آشامیدنی دسترسی ندارند و ۲/۶ میلیارد نفر بدلیل فقدان و کمبود آب، به وسایل و تاسیسات بهداشتی مناسب دسترسی ندارند. ۱/۴ میلیون نفر، که عمدتا کودکان آنرا تشکیل می دهند، هر ساله به جهت عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و فقدان تاسیسات بهداشتی، در اثر بیماری های ناشی از آلودگی ها می میرند. و مسئله فقط فقدان آب آشامیدنی نیست، بلکه عدم کفایت و ناکارائی در توزیع و پخش آب در اکثر مناطق نیز مطرح است. بیشترین مقادیر آب شیرین ، یعنی در حدود ۶۰ درصد منابع آب شیرین، برای آبیاری مزارع کشاورزی، آنهم از طریق سیستم های ناکارآمد و با بازدهی بسیار کم، مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی موارد، اینگونه استفاده از آب در کشاورزی، سبب پیدایش مشکلات جدی در زمینه سلامت انسانها می شود. برای مثال، در جنوب آسیا، سیلاب های جاری در مزارع ، مسبب افزایش احتمالی مالاریا می باشند.
از سوی دیگر، نیمی از آب آشامیدنی کشورهای توسعه یافته بدلیل نشت آب از سیستم های لوله کشی کهنه وتعمیر نشده، موارد غیرقانونی برداشت آب و یا خرابکاری هدر می رود. برخی رودخانه ها در حال خشک شدن می باشند، برای نمونه، رودخانه کلرادو در ایالات متحده آمریکا، هوانگ هو و «رودخانه زرد» در چین، دریاچه آرال در آسیای مرکزی، که در حال حاضر نیمی از مجاری وارده به این دریاچه از بین رفته اند، و دریاچه چاد، که ۹۰ درصد از سطح آب خود را از دست داده است.
در سال ۲۰۰۰، نشست ۱۶۰ دولت در لاهه هلند، آب را بعنوان یک احتیاج برای انسان ها، و نه حق انسانی برای آنها توصیف نمود، و همین عاملی رسمی برای کالایی شدن آب گردید. در نوامبر سال ۲۰۰۱، «سازمان تجارت جهانی» WTO ، آب را بعنوان یک «کالا» و «متاع» شروع به توصیف نمود، تا بعدا قادر باشد که برنامه ریزی شده و هدفمند آب و خدمات آب را، «آزاد سازی» نماید. منظور همین بود. آب می بایست که بعنوان متاع در بازار و برای تجارت آزاد باشد، بعوض آنکه دولت ها مسئول تنظیم و اداره آن باشند.
تخمین زده می شود که در آینده نزدیک، کمپانی های خصوصی کنترل ۷۵ درصد از آب کره زمین را در دست گیرند و تمام این کمپانی ها نیز در دستان کمپانی های غول آسایی همچون کمپانی های فرانسوی Vivendi و Suez ، کمپانی آلمانی RWE می باشند، سه کمپانی که در میان ۱۰۰ کورپوریشن عظیم و مهم جهان قرار دارند. گفتنی است ، منجمله از دلایل حمله و اشغال عراق، علاوه بر نفت، کنترل منابع آبی دجله و فرات ، دو رودخانه بزرگ این کشور که محل تولد « بین النهرین» و تمدن معاصر نیز می باشد، بوده است.
جای تعجب نیست که آمریکائیان به کنترل سیاسی کشور کلمبیا نیز تا به این اندازه علاقمندند و از دولت آن بنحو گسترده حمایت مالی و سیاسی بعمل می آورند، چرا که کلمبیا از نظر مقادیر «آب شیرین» در جهان مقام سوم و از نظر وجود احشام و دام مقام دوم جهانی را داراست.
جای هیچگونه شگفتی نیست که فرماندهی کماندویی جنوبی ارتش ایالات متحده آمریکا در سه سوی مناطق مرزی برزیل، پاراگوئه و آرژانتین تحت عنوان “جستجو برای تروریست” حضور فعال دارد. حقیقت اینستکه Guaraní، منطقه مرزی میان سه کشور فوق، نقطه اصلی پُر شدن سیستم طبیعی مخزن آب و یک اقیانوس زیرزمینی مملو از جریان آب آشامیدنی می باشد. بنابراین این منقطه برای آنها آنچنان حائز اهمیت است که ایالات متحده آمریکا ، بانک جهانی و « سازمان کشورهای آمریکایی» OAS – را متصدی پروژه ای در دست اقدام نموده است که بر اساس آن بر روی منابع و میزان آبهای این مخزن عظیم طبیعی، چگونگی استفاده و تداوم یافتن استفاده از آن، چگونگی جلوگیری از آلودگی مخزن، و خلاصه اینکه چگونه می بایستی کنترل دائمی این منطقه را در دست داشت، مطالعات لازم صورت دهند.
تنها برای اینکه بدانید چه اندازه می توان از این پروژه صاحب درآمد شد، کافیست که نگاهی سطحی به یک روند ظاهرا کم اهمیت و بی ضرر داشته باشیم:
ـ درآمد مالی کارخانجات محصولات کالایی بطری های آب ، بسیار بیشتر از درآمد صنایع دارویی است.
میان سال های ۱۹۷۰ و ۲۰۰۰، فروش بطری های آب، ۸۰ مرتبه بیشتر شده است. در سال ۱۹۷۰، یک میلیارد لیتر آب به این شکل – بطری- فروخته شده است، که این رقم در سال ۲۰۰۰ به ۸۴ میلیارد لیتر افزایش یافته است که معادل ۲/۲ میلیارد دلار درآمد از این راه کسب شده است.
مجله Fortune اخیرا نوشته بود:” موقعیت آب بعنوان منبعی مطمئن و پُر طرفدار برای قرن بیست و یکم، درست به مانند موقعیت نفت برای قرن بیستم است و اگر نفت سبب جنگ های ظالمانه بوده و همچنان هست، آب تنها عنصر قابل قبول برای جایگزینی نفت خواهد بود، عنصری که آغازگر مصایب و بدگمانی نوع بشر در هزاره جدید خواهد شد.”

نویسنده کوبائی: امیلیو کوماس پارِت
برگردان المیرا مرادی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه