صد و بیست سالگی تان مبارک

انسان ها تا چه سنی می توانند زنده بمانند و به زندگی خود ادامه دهند؟ در بیشتر كشورهای توسعه یافته، امید به زندگی در دهه های گذشته به طور پایدار و پیوسته رشد یافته و میانگین آن به ۷۵ سال رسیده است.با وجود افزایش قابل توجه امید به زندگی كه به سبب تغییر شرایط زندگی بشر همچون بهبود وضعیت بهداشتی، بویژه در جوامع توسعه یافته رخ نموده است، دانشمندان همچنان یكی از آرزوهای دیرینه خود را با تلاش و پشتكار فراوان دنبال می كنند و این آرزوی بزرگ، افزایش هرچه بیشتر میانگین طول عمر انسان ها به ۱۲۰ سال و حتی فراتر از آن است؛ آرزویی كه هم اكنون كمی باور نكردنی به نظر می رسد.
نكته مهم در این زمینه، حفظ كیفیت فیزیكی و روانی انسان است. به گفته دانشمندان با اتكا به دستاوردهای جدید در آینده و نیز از میان برداشتن موانع موجود، افزایش طول عمر انسان محتمل خواهد بود، اما باید به این نكته توجه داشت كه افزایش طول عمر نباید با افزایش درد و رنج ناشی از بالارفتن سن همراه باشد، بلكه باید به گونه ای باشد كه انسان ها در قرن های آینده بتوانند با جسم و ذهنی سالم ۱۲۰سالگی خود را جشن بگیرند.
چشم اندازهای ژنتیكی
نتایج حاصل از چندین تحقیق علمی به روشنی نشانگر آن است كه می توان طول عمر را فراتر از محدودیت های كنونی افزایش داد.سینتیا كنیون ، پروفسور دانشگاه كالیفرنیا در سانفرانسیسكو در پی آزمایش های خود موفق شده است طول عمر كرم های حلقوی را تا دو برابر افزایش دهد. وی این كار را با تغییر عملكرد ژن ویژه ای موسوم به "af-۲" انجام داده است؛ به طوری كه كرم های تغییریافته كه به طور طبیعی دو هفته عمر می كنند، تا یك ماه دوام آورده و به زندگی خود ادامه داده اند.به گفته پروفسور كنیون ، كرم های دارای ژن تغییریافته، حتی تا آخرین دقایق زندگی خود نیز از وضعیت بهتری نسبت به كرم های طبیعی با نصف سن آنها برخوردارند. این كرم ها تا لحظه مرگ، نرم و فربه باقی می مانند و همچون كرم های بسیار جوان تر از خود، بخوبی در محیط اطراف خویش می لولند. كنیون می گوید: بسیار عجیب است كه آنها تا به این اندازه سالم و سرحال باقی می مانند .ژن "daf-۲" در سلول بدن پستانداران، دارای دو نسخه متفاوت است كه هر دو نسخه در جریان تكامل این موجودات زنده، باقی مانده و حفظ شده اند. یكی از نسخه های این ژن به عنوان گیرنده انسولین عمل می كند و كنترل سطح قند خون را به عهده دارد. دانشمندان با غیرفعال كردن این گیرنده در سلول های چربی موش ها، موفق شده اند طول عمر این جوندگان را تا ۱۸ درصد افزایش دهند. به همین ترتیب، با تغییردادن نسخه دیگر این ژن در سلول های پستانداران كه فاكتور رشد شبه انسولین به نام فاكتور "IGF-۱" را در بدن تولید می كند، حتی می توان طول عمر بیشتری را برای این جانوران به ارمغان آورد. دانشمندان تاكنون با ایجاد تغییراتی در این نسخه ژنی و با كاهش میزان فعالیت آن در بدن موش ها، موفق شده اند عمر آنها را تا ۳۳ درصد بیش از میانگین طبیعی بالا ببرند. اما به راستی چرا و چگونه این اتفاق رخ می دهد؟ شواهد و مدارك اولیه به دست آمده از آزمایش های اخیر نشان می دهد موش های تغییر ژنتیك یافته در مقایسه با همتایان طبیعی خود، كمتر از فرآیند تخریب سلول ها و اندام ها در اثر واكنش اكسیدان های ویرانگر رنج می برند و این امر، نقش مهمی در افزایش طول عمر آنان ایفا می كند. افزون بر این، این جانوران كمتر از سایرین مستعد ابتلا به بیماری های مرتبط با افزایش سن همچون انواع سرطان ها هستند. پروفسور كنیون تصریح می كند: این قبیل جانوران تغییریافته دارای نیروی جوانی بیشتری هستند و از این رو، به طور طبیعی نسبت به اینگونه بیماری ها مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند .
رژیم غذایی و پیری
این روش كه بر پایه تغییر سیستم انسولینی بدن استوار شده، دارای رابطه تنگاتنگی با روشی معروف برای افزایش طول عمر است كه از گذشته شناخته شده بود و به آن، محدودسازی كالریك می گویند.دانشمندان بیش از ۷۰ سال است كه به اهمیت و نقش كاهش مصرف كالری در افزایش نسبی طول عمر جانوران پی برده اند. تحقیقات اخیر نیز این موضوع را بخوبی به اثبات رسانده؛ به طوری كه كاهش ۴۰ درصدی مصرف كالری در موش های آزمایشگاهی، موجب افزایش ۴۰ درصدی میانگین طول عمر این موش ها نسبت به نمونه هایی شده است كه به طور طبیعی و با رژیم غذایی نرمال تغذیه می كنند. افزون بر این، موش های تحت رژیم غذایی ویژه كه كالری كمتری مصرف می كنند، در مقاطع مختلف سنی نیز بهتر از افراد همسن خود در گروه دیگر به نظر می رسند. در واقع با تكیه بر نتایج به دست آمده، می توان گفت كه كیفیت وكمیت زندگی آنها هر دو تحت تاثیر این عامل مهم قرار می گیرد.میزان كالری كه در قالب مواد غذایی گوناگون بلعیده و به درون سیستم گوارشی وارد می شود، ماشه ترشح و رهاسازی انسولین را در بدن می كشد و سبب تحریك مسیر شیمیایی IGF-۱ می شود. دانشمندان بر این باورند كه تحریك این مسیر شیمیایی و راه اندازی سلسله واكنش هایی كه به ترشح هر چه بیشتر هورمون انسولین در بدن منجر می شود، می تواند فرآیند پیری سلول ها را تسریع كند و در مجموع، پیری را زودتر برای جانور مورد نظر به همراه آورد.پیتر دی استفانو ، رئیس مركز علوم شركت "Elixir" (به معنای اكسیر یا كیمیا) كه یك شركت داروسازی در ماساچوست آمریكاست، تاكید می كند كه كاهش فاكتور "IGF-۱" و محدودسازی دریافت كالری ممكن است هر یك با روشی متفاوت بر فرآیند پیری موجود زنده تاثیر بگذارد. وی می افزاید با وجود این، هر دو رویكرد دست كم در آزمایش های انجام شده روی جوندگان، افزایش طول عمر را برای این جانوران به ارمغان آورده است.
معما باقی است
آیا این امكان وجود دارد كه بتوان با بهره گیری از همین روش ساده، طول عمر انسان را نیز به طور قابل توجهی افزایش داد؟ دانشمندان نمی دانند یا به عبارت بهتر، هنوز پاسخ مطمئن و دقیقی برای این پرسش ندارند.جان فلن ، زیست شناس تكاملی دانشگاه كالیفرنیا بر این باور است كه كاهش كالریك می تواند طول عمر انسان را افزایش دهد، اما این افزایش، مهم و قابل توجه نیست. به گفته وی، رژیم غذایی كم كالری موجب افزایش عمر موش ها و دیگر جانوران آزمایشگاهی شده و این امر، بویژه به سبب كاهش میزان فعالیت جنسی، در آنان به وقوع پیوسته است.فلن می گوید موش ها انرژی عظیمی را صرف تولیدمثل می كنند و به هنگام بهره گیری از رژیم كم كالری، دریافت انرژی كم تر نسبت به حالت طبیعی، سبب می شود كه این جانوران فعالیت تولیدمثلی خود را افزایش داده و بیشتر عمر كنند. از سوی دیگر، انسان ها انرژی كمتری را صرف فرآیند تولیدمثل می كنند و از این رو، ممكن است فواید كمتری از این رژیم غذایی در ارتباط با افزایش طول عمر نصیب بشر شود. دانشمندانی كه روی افزایش طول عمر جانوران، سرگرم آزمایش وتحقیق هستند، درباره كارایی بهره گیری از روش رژیم غذایی كم كالری در ارتباط با انسان به نتیجه قطعی نرسیده اند. آنها بر این باورند كه برای رسیدن به اطمینان، افزون بر آزمایش های انجام شده روی جانوران كوچك ، بویژه جوندگان، دیتا و اطلاعات بیشتری درباره جانوران بزرگ جثه مورد نیاز است تا بر اساس آنها بتوان قضاوت واقع بینانه تری در این زمینه انجام داد. دونالد اینگرام ، رئیس اجرایی آزمایشگاه پیری شناسی تجربی در موسسه ملی پیری ایالات متحده آمریكا، باهمكاران خود سرگرم بررسی آثار كاهش ۳۰ درصدی كالری دریافتی از رژیم غذایی روی میمون هاست. به گفته وی، از آنجایی كه این جانوران دارای شباهت های متابولیك فراوانی با انسان هستند، نتایج به دست آمده از این آزمایش ها می تواند چشم انداز روشن تری را درباره به كارگیری این روش در میان انسان ها نمایان سازد. این بررسی ها از سال ۱۹۸۷ آغاز شده و به گفته دست اندركاران آن، هنوز بسیار زود است كه بتوان درباره افزایش طول عمر میمون های مورد آزمایش، قضاوت دقیقی كرد. با وجود این، شاخص های اولیه نشان از كاهش بیماری های مرتبط با افزایش سن در میان این جانوران دارد كه می تواند حاكی از آثار مثبت این روش روی سلامتی و طول عمر میمون ها باشد.به گفته دانشمندان، برای یافتن پاسخی مناسب و مطمئن در این زمینه و نیز یافتن روشی كارا و موثر برای بالابردن طول عمر انسان باید درانتظار انجام آزمایش ها و تحقیقات گسترده بعدی ماند، اما نكته نوید بخش در این میان، امیدواری و خوشبینی دانشمندان است.
آرزوی بزرگ
زندگی جاودانه و گریز از مرگ، یكی از آرزوهای دیرینه بشر بوده و این آرزوی بزرگ هومو اپینس به عنوان متفكرترین گونه زنده زمین كه همواره عجیب ترین آرزوها را در سر خویش پرورانده و برای تحقق آنها تلاش وافر كرده است، در هر دوره در قالب اساطیر گوناگون و به اشكال مختلف نمایان شده و ظهور یافته است. بشر امروز كه برفراز كوهی از دستاوردهای علمی و فنی ایستاده و بینش و درك عظیمی در مقایسه با نسل های دور خود یافته است، دیگر در پی یافتن اكسیر حیات و غلبه بر مرگ نیست. در واقع، نسل امروز را شاید بتوان اندكی واقع بین تر از گذشتگانش دانست؛ موجودی كه گرچه به جاودانگی دست نیافته است، همچنان تلاش می كند تا با بهره گیری از كشفیات جدید و دستاوردهای نو، طول عمر خویش را تا آنجا كه ممكن است افزایش دهد.
ترجمه: فرهاد رضائی

منبع : روزنامه همشهری