هند در شروع یک بحران مشروعیت

تلاش دولت هند به رهبری " مانموهان سینگ " نخست وزیر این کشور به همراه دولت آمریکا برای تصویب معاهده مشترک هسته ای بین دو کشور به لحاظ ساخت درونی و بیرونی چالش برانگیز تلقی شده است. هفته گذشته با تهدید احزاب کمونیست در پارلمان هند که از ۵۹ کرسی برخوردارند، مبنی بر اینکه چنانچه نخست وزیر این معاهده را امضاء کند از حمایت ائتلاف حاکم به رهبری حزب کنگره دست می کشند، مشروعیت دولت آقای سینگ را با مشکل روبرو کرده است.
از سوی دیگر در واشینگتن نیز اکثریت کنگره تحت رهبری حزب دمکرات با درک این نکته که اصرار جورج بوش جهت امضای این معاهده قبل از پایان دوره ریاست جمهوری و بدون تصویب کنگره را یک اقدام تبلیغاتی می دانند، یک مشکل حقوقی را در این زمینه بوجود آورده است. اما به دلیل نوع ساختار سیاسی در هند و تکثر موجود در ائتلاف حاکم، این وضعیت برای رهبران دهلی بسیار جدی تر از همتایان خود در واشینگتن بوده است. البته اصرار نخست وزیر برای تصویب این پیمان هسته ای با ایالات متحده هر چند که با مخالفت احزاب چپ در ائتلاف حاکم روبرو شده است اما به جهت حمایت بعضی از احزاب اپوزیسیون، احزاب کوچک محلی و عناصر منفردی از حزب مخالف " بهاریتا جاناتا " خطر چندانی برای شکست سینگ در تصویب معاهده فوق در پارلمان را به همراه نمی آورد. یکی از احزاب مخالف در پارلمان که اعلام کرده است در خصوص تصویب معاهده هسته ای با آمریکا از مواضع دولت حمایت می کند حزب " ساما جوادی " با ۳۹ نماینده می باشد که در منطقه شمال کشور فعال می باشد. این حزب به طور سنتی همواره از مخالفین سرسخت حزب کنگره بوده است که تنها به جهت همسوئی با آقای سینگ در خصوص این معاهده به حمایت از دولت کنونی برخاسته است. خطر کنونی برای ائتلاف حاکم و دولت نخست وزیر در تصویب این معاهده چندان جدی نیست و به همین لحاظ با تمام مخالفتی که احزاب کمونیست انجام داده اند هیچ خللی در اراده سینگ ایجاد نشده است. با توجه به اینکه قبل از نهائی شدن این معاهده می بایست قراردادهای جداگانه ای با آژانس بین المللی انرژی اتمی وگروه تامین کننده مواد هسته ای به امضاء برساند، روز چهارشنبه ۹ ژوئیه دولت هند پیش نویس معاهده مذکور را برای آژانس ارسال کرد.
بعد از دو سال که از چالش های حول معاهده هسته ای بین دهلی و واشینگتن می گذرد، با هشدار " دانا پرینو " سخنگوی کاخ سفید در ۱۸ آوریل مبنی بر اینکه زمان تصویب این معاهده به جهت نزدیک شدن به پایان دوران ریاست جمهوری بوش رو به اتمام است، وارد مرحله تازه ای شد. فشار کاخ سفید بر دولت دهلی برای نهائی کردن این معاهده و همچنین مخالفت احزاب چپ در هند و بسیاری از نمایندگان کنگره در آمریکا، نشان دهنده تاثیر این موضوع بر نزدیکی و گردش به راست هند به سمت واشینگتن در جامعه سیاسی هند و منطقه و همچنین ابعاد تبلیغاتی آن و نقض قوانین آژانس به جهت عدم عضویت هند در این نهاد بین المللی برای نیروهای حاضر در عرصه سیاسی آمریکا بوده است. احزاب کمونیست و فراکسیون چپ در درون حزب کنگره به سبب مواضع سنتی خود همواره از نزدیکی این کشور به سوی واشینگتن مخالفت می کرده اند و هم اینک در قبال این مسئله، مخدوش شدن هویت خود را مشاهده می کنند. مخالفت احزاب کمونیست بیش از آنچه که مربوط به خود معاهده هسته ای باشد به تاثیر این موضوع به عنوان بزرگترین گام جهت تغییر جایگاه ژئوپلتیکی هند در محیط بین المللی ارتباط دارد. از طرف دیگر نمایندگان دمکرات کنگره نیز قبل از آنکه مخالف ذات این معاهده باشند از تاثیر تبلیغاتی این مسئله در انتخابات ریاست جمهوری آتی ناخرسند می باشند، هر چند که گروه محدودی از نمایندگان از هر دو حزب نیز به لحاظ اصولی امضای این معاهده را نقض اصول آژانس، ان پی تی و همچنین معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی می دانند.
با توجه به شرایط موجود امضای معاهده هسته ای بین هند و آمریکا به مرحله عینی تر و به احتمال زیاد نهائی شدن رسیده است و مخالفت های درونی در هر دو ساختار پتانسیل بازدارندگی از آن را نخواهند داشت. اما از یک جهت این پیمان می تواند تاثیر بزرگی را در بافت سیاسی – اجتماعی هند گذاشته و جایگاه بعضی از احزاب را در چینش های سنتی سیاسی موجود تغییر دهد. مطمئنا احزاب کمونیست چنانچه به این نتیجه برسند که تاثیر این معاهده می تواند موقعیت مستقل و جایگاه ژئوپلتیک کنونی کشور را دگرگون کند به حمایت از ائتلاف حاکم پایان داده و از دولت خارج می شوند. البته به جهت پلورالیسم موجود در هند و تنوع احزاب دارای کرسی در پارلمان این کشور جستن متحدین تازه برای دولت مانموهان سینگ چندان مشکل نخواهد بود. اما این چنین جابجائی در ساخت ائتلافی در آینده می تواند تاثیر بزرگی در ذات احزاب حاکم و به خصوص حزب کنگره بگذارد. همچنین این تغییرات تاثیر منطقه ای نیز داشته و موقعیت هند به عنوان یک کشور مستقل را مخدوش کرده و ناخرسندی چین و روسیه را به عنوان دو همسایه بزرگ این کشور برمی انگیزد. هر چند که نزدیکی به آمریکا می تواند موجب دستیابی به امتیازات بزرگی چون تشویق سرمایه گذاری خارجی، ورود تکنولوژی برتر، رسمیت بخشیدن به موقعیت هسته ای کنونی و تقویت این کشور در رقابت مثلثی با دو قطب بزرگ منطقه ای شود ولی به جهت اخلال در توازن منطقه ای می تواند خطرات پیش بینی نشده ای را برای دهلی به ارمعان بیاورد. تا به امروز هویت، جایگاه و مشروعیت واقعی هند بواسطه همین استقلال در چینش های ژئوپلتیکی بوده است که کلید ورود و نزدیکی به باشگاه های رقیب را برای دهلی فراهم می کرده است. چنانچه این اصل در حاشیه معاهده هسته با آمریکا و نزدیکی به این کشور به هم بخورد بدون شک چنین موقعیت منحصر به فردی را بزرگترین دمکراسی جهان از دست می دهد. این امر به خصوص از آنجا که می تواند برای چین به عنوان بزرگترین غول اقتصادی در حال رشد و موتور محرکه اقتصاد جهانی و همچنین روسیه در حال بازیابی قدرت یک نوع زیان و هزینه ژئوپلتیکی تلقی شود، در آینده دهلی را در منطقه از موقعیت همکار به موفعیت رقیب سوق خواهد داد. چنین تغییری در بافت ژئوپلتیکی منطقه دقیقا برخلاف بافت مورد نظر منطقه ای برای همکاری استراتژیک مثلث اوراسیائی بین سه قدرت روسیه، چین و هند بوده و در مراحل تشدید رقابت های بین المللی برای رهبران دهلی حامل تهدید و هزینه خواهد بود. اصولا یکی از اهداف ایالات متحده برای تصویب معاهده اتمی با هند نیز به همین مسئله مربوط می باشد و رهبران واشینگتن برای جلوگیری از توان بیش از اندازه چین در عرصه اقتصاد و روسیه در حوزه سیاسی – نظامی، ساپورت و توانمندسازی هند را در بازی رقابت های منطقه ای مدنظر قرار داده اند. به هر حال معاهده هسته ای بین هند و آمریکا به مراحل نهائی خود نزدیک شده است و مخالفت احزاب کمونیست نیز هر چند که بحران مشروعیت را برای ائتلاف حاکم بوجود آورده است، قادر به جلوگیری از تصویب این معاهده نمی باشد.
در چنین شرایطی احزاب ناراضی کمونیست یا با آقائی سینگ در این خصوص مصالحه می کنند یا اینکه در تدوام اعلام سرسختی خود حمایت از ائتلاف حاکم را پایان می بخشند که در هر دو صورت خطر آنی برای موقعیت دولت به رهبری کنگره نخواهد داشت. اما نوع دمکراسی هند و تکثر سیاسی موجود در این کشور نقش بازدارنده و اساسی در مورد سمت گیری های اخلالگرانه و برخلاف ساختار نهادینه شده کنونی این کشور خواهد داشت.

اردشیر زارعی قنواتی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه