چالش های قدرت در سومالی

«شیخ شریف شیخ احمد» پس از ۲۰ سال در هفته های اخیر به عنوان رئیس جمهور جدید سومالی سوگند یاد کرد تا به درگیری های داخلی این کشور آفریقایی پایان دهد.
این رهبر اسلامی که به عنوان رئیس جمهور در یک رأ ی گیری مخفی در پارلمان سومالی برگزیده شد، به سهولت در مقابل رقیب خود، نور حسن حسین نخست وزیر سابق به مسند قدرت رسید.
انتخاب رئیس جمهور جدید پس از آن صورت گرفت، که «عبدالله یوسف احمد» رئیس جمهور سابق سومالی پس از کش و قوس های فراوان با نخست وزیر و برکناری وی، خود نیز، قدرت را به شیخ شریف شیخ احمد وانهاد.
شیخ شریف شیخ احمد در سخنانی که رویتر به نقل از وی مخابره کرد گفت: صلح و امنیت را در منطقه شاخ آفریقا برقرار خواهد کرد.
رئیس جمهور فعلی سومالی که خود رهبری محاکم اسلامی را در گذشته در این کشور به عهده داشت، در سال ۲۰۰۶ به وسیله نیروهای اتیوپیایی از قدرت برکنار شد.
● سوابق رئیس جمهور سومالی
شیخ شریف شیخ احمد در ۲۵ ژوئیه سال ۱۹۶۴ در یکی از روستاهای منطقه «مهدای علی» در ۱۲۰ کیلومتری شمال شرقی موگادیشو در یک خانواده ای که تصوف بر آنها غالب بود، به دنیا آمد.
وی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه ای در منطقه «جوهر» در ۹۰ کیلومتری شمال موگادیشو پشت سر گذراند و دروس متوسطه خود را در مدرسه دولتی «صوفی» که زیر نظر دانشگاه الازهر و به زبان عربی بود، پشت سر گذاشت.
شیخ شریف پس از اخذ دیپلم، سومالی را به مقصد سودان ترک کرد و وارد دانشگاه «کردفان» در شهر «دلنج» شد و به مدت دو سال در آنجا اقامت گزید.
وی به این بسنده نکرد و به منظور ادامه تحصیلات دانشگاهی به شهر طرابلس در لیبی رفت و از آنجا با مدرک، وکالت و قضاوت در سال ۱۹۹۸ فارغ التحصیل شد، شریف در سال ۲۰۰۲ دوباره به نزد خانواده خود در منطقه جوهر که در آن زمان تحت سیطره «عبدی قاسم صلاد حسن» بود مراجعه کرد و با «محمد دیری» یکی از پیکارجویان قبیله خود که سعی در تسلط بر منطقه را داشت همکاری کرد و به عنوان رئیس دادگاه منطقه ای منصوب شد. اما این همکاری زیاد دوام نیاورد و شیخ شریف، منطقه جوهر را به مقصد موگادیشو ترک کرد و به عنوان آموزگار کار خود را در مدرسه «جبه» آغاز کرد و در کنار آن به تجارت پرداخت.
اتفاق مهمی که در زندگی شیخ شریف افتاد، ربوده شدن یکی از دانش آموزان وی در سال ۲۰۰۳ بود که ربایندگان در مقابل آزادیش خواستار دریافت مبلغ کلانی شده بودند که این موضوع باعث شد وی به مقابله با آنها برخیزد.
تأسیس یک دادگاه و ایجاد بازوی نظامی برای برقراری امنیت در منطقه محل سکونت، باعث محبوبیت و حمایت مردمی از شیخ شریف شده و پس از آن دادگاه ها یکی پس از دیگری به شکار جنایتکاران جنگی در سومالی مبادرت کردند و در پی آن امنیت و آرامش در منطقه افزایش یافت. اما موضوع مهمی که هنوز باقیمانده بود، متحد کردن این دادگاه ها در سومالی بود که پس از انتخاب شیخ شریف به ریاست آنها، این امر محقق شد.
پس از به قدرت رسیدن شیخ شریف موضع آمریکا در قبال سومالی تغییر کرده است.
صاحبنظران مسائل افریقا علت این تغییر موضع آمریکا را در تغییرات جدید سیاست خارجی کاخ سفید می دانند.
در واقع به گفته این صاحبنظران، دولت «اوباما» به علت پیچیدگی های سیاسی در این کشور شاخ آفریقا مجبور شده موضع خود را تغییر دهد.
از دیدگاه آمریکا، یک رهبر معتدل بهتر از یک گروه متعصب که ممکن است، منافع کاخ سفید، اتیوپی و حتی اسرائیل را در منطقه استراتژیک مسلط بر خلیج عدن و اقیانوس هند به خطر اندازد، برای همکاری بهتر است. به خاطر همین تغییر موضوع بود که با به قدرت رسیدن شیخ شریف ۴۴ ساله آمریکا به او تبریک گفت.
این ابراز خشنودی بی سابقه آمریکا باعث شد که دشمنان شیخ شریف وی را متهم به همکاری پنهانی و بستن قراردادهای نهان با اتیوپی و واشنگتن برای تأمین مصالحش در سومالی کند. در حالی که پیش از این در مقاطع مختلفی از تاریخ معاصر این کشور، نظریه حمایت آمریکا از سیاستمداران بلندپایه جای خود را مستحکم و استوار کرده بود.
صاحبنظران مسائل سومالی این سؤال را مطرح می کنند که آیا شیخ شریف در سومالی به موفقیت دست خواهد یافت یا اینکه سرنوشتی همانند رئیس جمهور قبلی که مجبور به کنار رفتن از قدرت شد، خواهد داشت؟
در مقابل نقطه نظرات مختلفی وجود دارد که برخی معتقدند باتوجه به اینکه شیخ شریف از حمایت پارلمان و گروه های اسلامگرا برخوردار است، یک فرصت تاریخی را در مقابل خود دارد تا به رویای وحدت در سومالی جامه عمل بپوشاند و این کشور آفریقایی را از چند دستگی و اختلافات داخلی نجات دهد و وجهه قابل قبولی از آن نزد غرب به نمایش بگذارد. حتی برخی از این فراتر رفته و موقعیت او را همانند موقعیت حزب عدالت و توسعه در ترکیه تشبیه کرده اند که به عنوان یک حزب معتدل اسلامی موفق به کسب پیروزی های زیادی شده است.
طرفداران رئیس جمهور جدید سومالی با استناد به سخنان وی، شیخ شریف را تنها شخصیت مناسب برای تحقق وحدت ملی و استقرار امنیت در این کشور آفریقایی که پس از سقوط رژیم زیادباره در سال ۱۹۹۱ دچار آشفتگی های سیاسی شده است، می دانند. در واقع آنها معتقدند که زندگی سیاسی گذشته شیخ شریف و همکاری نکردن وی با پیکارجویان و استقلال عمل در ایجاد دادگاه های اسلامی، مدعایی بر صحت گفته های آنان است.
در مقابل، گروه «الشباب مجاهدین» (بازوی نظامی سابق دادگاه های اسلامی) در مقابل رئیس جمهور جدید به مخالفت برخاسته و متعهد شدند تا برقراری شریعت اسلامی در سومالی به مبارزه مسلحانه خود علیه او ادامه دهند. علاوه بر این گروه، سازمان اتحاد برای آزادی سومالی به «رهبری حسن طاهراویس» و چند گروه کوچکتر نیز با رئیس جمهور جدید به مخالفت برخاسته اند.
● موانع داخلی و خارجی
شیخ شریف نیز در جبهه خارجی با موانعی از سوی همسایگان خود روبرو است و اریتره، انتخاب وی را به سمت ریاست جمهوری، نشان دهنده نفوذ آمریکا و اتیوپی در منطقه می داند.
در سایه این تحلیل ها و بررسی موانع موجود، بسیاری معتقدند که دوران حکومت رئیس جمهور جدید سومالی طولانی مدت نخواهد بود، مگر اینکه اتحادیه عرب و اتحادیه آفریقا، گام های موثری برداشته و در جهت آشتی ملی گروه های مسلح در این کشور شاخ افریقا، گام های اساسی بردارند.
به هر حال موانع مختلفی در مقابل رئیس جمهور جدید سومالی قرار گرفته است، او با مسائل مالکیت زمین ها که دست به دست شده و اختلاف های زیادی را در این کشور به وجود آورده روبرو است.
وی همچنین با نسلی مواجه است که تعریف مشخصی از دولت ندارد و این نسل جوان که در طول ۲۰ سال گذشته با هرج و مرج و اسلحه بزرگ شده، قانون را برنمی تابد و ممکن است معضل بزرگی برای سومالی در آینده باشد.
تنوع قومیت ها و قبیله ای بودن کشور سومالی، یکی دیگر از معضلات پیش روی شیخ شریف است. مخالفان رئیس جمهور او را به حمایت از قبیله «الهویه» که از آن برخاسته است، متهم می کنند و می گویند، بیشتر کسانی که اکنون در رأس امور قرار دارند و دارای مال و منالی هستند متعلق به این قبیله هستند.
مسئله آوارگان سومالی از دیگر معضلات پیش روی دولت شیخ شریف است که اکنون پس از سال ها اقامت در کشورهای همجوار به دنبال این فرصت هستند که به موطن اصلی خود باز گردند.
اما به نظر بیشتر صاحبنظران مسائل سومالی، مهم ترین اقدام دولت جدید، بایستی بر تشکیل یک ارتش قوی مبتنی باشد تا بتواند از کشتارهای وحشتناک در خیابان های این کشور آفریقایی جلوگیری کند.
اما مهمترین نکته در تغییر و تحولات درونی سومالی، انتقال حکومت از یک فرمانده نظامی (عبدالله یوسف رئیس جمهور سابق) به یک مربی تربیتی است.
با وجود این، مشکلات و موانع در سومالی به اشکال مختلف خود را نشان می دهد، پیکار جویان مسلح، راهزنان دریایی و... که زمین و دریا را در سیطره خود دارند، از این دست هستند.
علاوه بر این شیخ شریف هنوز گروه الشباب مجاهدین که بر شهر «بیدوا» مقر پارلمانی دولت سومالی و بندر مهم «کیسمائو» تسلط دارند، را در پیش روی خود دارد یا این که با آنها سازش و قدرت را تقسیم کند یا این که آنها را که روزگاری در کنار او می جنگیدند، نابود کند.
تاسیس گروه الشباب به روایتی در سال ۲۰۰۴ انجام شد ولی در سال ۲۰۰۷ برای نخستین بار نام آن بر سر زبان ها افتاد.
این گروه در ابتدا خود را بخش نظامی دادگاههای سومالی اعلام کرد، که بر بیشتر خاک سومالی در سال ۲۰۰۶ مسلط شده بود و با چیره شدن بر بندر کیسمائو موقعیت خود را مستحکم کرد.
با وجود این که زمان شکل گیری این گروه به درستی مشخص نیست، اما در سال ۲۰۰۷ نام رهبر جدید خود را «ابوزبیر مختار عبدالرحمن» که جانشین اسماعیل عرالی (زندانی گوانتانامو) بود، اعلام کرد.
به گفته «مارک شرودر» تحلیلگر مسایل آفریقا در شرکت اطلاعاتی بین المللی «استراتفور»، به دلیل وجود اختلافات فراوان در بین پیکارجویان الشباب احتمال اضمحلال این گروه وجود دارد.
این تحلیلگر، پرداخت نشدن حقوق افراد مسلح و همچنین نیروهای جوان آن را یکی از نقاط ضعف گروه الشباب می داند که دولت سومالی می تواند به نحو احسن از آن استفاده کند.
این در حالی است که دولت شیخ شریف بتواند در کنار این موضوع، عشایر سومالی را به حمایت از دولت و یاری نرساندن به گروه الشباب قانع کند و این موضوع عملی نخواهد شد مگر این که دولت گستره سیاسی خود را وسیع تر و رهبران عشایر را به پذیرفتن مسئولیت های دولتی وادار کند.
در کنار این مسائل، رسیدگی به زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی سومالی، می تواند عامل بالقوه ای برای پیروزی دولت وحدت ملی شیخ شریف در سومالی باشد.
دولت سومالی طی ۲۰ سال جنگ داخلی و نبود دولت مرکزی، بسیاری از تعریف های رایج برای یک دولت را از دست داده است. همچنین سیطره دولت جدید بر نواحی مختلف کشور، بدون حمایت کشورهای همجوار اسلامی و عربی به سهولت میسر نخواهد بود.
پایان سخن این خواهد بود که اگر واقعاً غرب و آمریکا فقط به موقعیت سوق الجیشی سومالی توجه نداشته باشند و نه از هوا بلکه از روی زمین تحولات این کشور را دنبال کنند، شیخ شریف بدون دخالت بیگانگان ممکن است موقعیت از دست رفته این کشور را دوباره در آفریقا احیا کند.

ترجمه : محمد معرفی
منبع : خبرگزاری ها

منبع : روزنامه کیهان