مقایسه جایگاه شهرداری در ایران و جهان

در هیچ جای دنیا شهرداری ها بنگاه اقتصادی نیستند كه نگران دخل و خرج خود باشند و درآمد ثابت و مكفی دارند در حالی كه در شهرهای ایران به خصوص تهران منابع مالی محدود است و شهرها از مالیات بهره ای نمی برند و كمك های دولت در یك بوروكراسی پیچیده دیر به شهرها اختصاص می یابد و یا اصلا اختصاص نمی یابد.
دكتر نوید سعیدی رضوانی، استاد شهرسازی در گفت وگو با مهر با بیان اینكه دولت به علت حضور تمامی نهادهایش در تهران موظف است قسمتی از هزینه های شهر را تقبل كند گفت: شورای شهرها و شهرداری ها باید اختصاص مالیات های شهر به شهرداری را دنبال كنند در حالی كه شهروندان وقتی بدانند كه مالیات در شهر خودشان مصرف می شود راحت تر مالیات می پردازند.
عضو هیات علمی گروه های معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد با اشاره به اینكه در قانون شهرداری ها مصوب ۱۳۳۴ به این مسئله توجه شده بود كه فعالیت های خدماتی شهر بر عهده شهرداری و وظایف امنیتی و سیاسی بر عهده دولت است، افزود: خدمات محلی باید در اختیار شهرداری ها باشد كه در قانون ۳۴ گستره وسیعی داشت كه به تدریج با انتقال این وظایف به نهادهای دیگر از وظایف شهرداری ها و به تبع آن از اختیارات آنها كاسته شد.
وی با اشاره به اینكه ذات شهرداری مصوب در قانون ۳۴ تفاوت عمده ای با وظایف شهرداری ها در نقاط دیگر دنیا نداشت تاكید كرد: به دلیل افزایش درآمدهای نفتی و میل دولت به تمركز گرایی و آموزش ندیدن شهرداری ها و اشكالاتی كه در سیستم وجود داشت دولت این وظایف را از شهرداری ها به نهادهای مرتبط به خود منتقل كرد.
این پژوهشگر در مدیریت برنامه ریزی شهری در خصوص تفاوت نحوه اداره اقتصادی شهرهای دنیا با شهرهای ایران گفت: شهر باید منبع ثروت و تولید كننده فرصت اقتصادی باشد و نباید به شهر تنها نگاه كالبدی داشت؛ هر شهری می تواند كسب درآمد كند و برای خود هویت اقتصادی داشته باشد كه نمونه بارز آن شهرهای حاشیه جنوبی خلیج فارس است كه با استفاده از پتانسیل شهر به درآمد زایی می پردازند.
وی با اشاره به اینكه در شهرهایی مثل تهران كه شهرداری در اقتصاد شهر دخالت ندارد و شهرداری در مقابل عمل انجام شده قرار می گیرد، تاكید كرد: اگر شهرداری دارای اختیارات نباشد و در مراجع اصلی تصمیم گیری حضور نداشته باشد شهر دچار اختلال می شود و در صورت عدم تعادل اقتصادی در شهر باعث هجوم مردم به شهر و از كار افتادن عملكردهای شهر می شود.
سعیدی با بیان اینكه در تمام دنیا شهرداری پیمانكار دولت است و اكثر پروژه های عمرانی از جانب دولت تامین اعتبار می شود گفت: شهرداری های موفق دنیا از طریق مالیات عوارض و كمك های دولت نیازهای خود را تامین می كنند ولی در ایران كمك های دولت غالبا دیر اختصاص می یابد كه نمونه آن اختصاص نیافتن بودجه تبصره ۱۳ در موقع مقرر است.
وی در خصوص كاركردهای فرهنگی شهرداری با اشاره به اینكه شهرداری های دنیا ارتباط زیادی با شهروندان دارند و در مقابل ارتباط هایی كه باعث نارضایتی مردم می شود فعالیت های فرهنگی بسیاری برای شادی و سر زندگی آنها نیز دارند، تصریح كرد: در تمامی شهرهای دنیا فستیوال ها، جشنواره های مختلف و اجرای موسیقی های زنده برای پر كردن اوقات فراغت مردم و ایجاد انگیزه و تعلق خاطر به محل زندگی برگزار می شود كه از تامین بن غذای دانش آموزان تا تامین سرویس مدارس را در بر می گیرد.
عضو هیات علمی گروه های معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد با تاكید بر اینكه مهم ترین وظیفه شهرداری در امور فرهنگی بستر سازی برای فعالیت های فرهنگی است گفت: خارج كردن مناسبت های فرهنگی و هنری از فضای بسته و ایجاد امكان ارتباط با این فضاها در زندگی روزمره می تواند ارتباط شهرداری با مردم و ارتباط مردم با شهر را چند برابر كند.
وی جایگاه فعالیت های فرهنگی را در شهرداری دانست و افزود: شهرداری می تواند فعالیت های اجتماعی و فرهنگی بسیار گسترده ای داشته باشد كه شهر را به محلی مناسب برای زندگی تبدیل كند.
● ضرورت وجود مدیریت واحد شهری
معاون مدیر كل امور شوراهای وزارت كشور گفت: شوراها در ایران فقط بر شهرداری نظارت می كنند در حالی كه شهرداری همه مسئولیت های شهر را بر عهده ندارد و بسیاری از سازمان ها كه هنگام دریافت بودجه مدعی مسئولیت در شهر هستند در زمان پاسخگویی جوابگو نیستند به همین لحاظ در ایران یك مدیریت واحد شهری پاسخگو به مطالبات و حقوق شهروندی وجود ندارد.
دكتر اصغر مهاجری، با بیان اینكه عدم وجود مدیریت واحد شهری یكی از بزرگ ترین نقاط تمایز مدیریت شهری در ایران با كشورهای توسعه یافته است گفت: اگر مدیریت شهرداری و شوراها به سمت مدیریت واحد شهری برود این دو نهاد می توانند پاسخگوی بسیاری از مطالبات و مشكلات باشند و با وجود مدیریت واحد شهری، شهرداری و شوراها همان كاركردی را پیدا می كنند كه در كشورهای توسعه یافته دارند.
دكتر اصغر مهاجری، وجود دولت لاغر و چالاك را كه بیشتر وظیفه نظارتی دارد و امور محلی را به مدیریت محلی واگذار كرده است دیگر وجه تمایز مدیریت شهری كشورهای توسعه یافته با ایران دانست و افزود: در كشور ما دولت محور و مركز فعالیت هاست در حالی كه لازمه كارآمدی شوراها این است كه وظایف مربوط به شهروندان از دولت انتزاع و به مدیریت شهری واگذار شود تا هم مدیریت شهری شكل گیرد و هم شعار كاهش تصدی گرایی و تمركز زدایی تحقق یابد.
وی با توجه به وجود شوراهای منطقه ای در كشورهای توسعه یافته كه با تجمیع آنها پارلمان شهری شكل می گیرد تاكید كرد: یكی از نقطه نظرهای چالش برانگیزی كه در ایران مطرح است پاسخ به این پرسش است كه آیا شوراها همان پارلمان های محلی هستند و یا شوراها به عنوان مدیریت اجرایی وارد شهر می شوند.
مهاجری در پاسخ به این پرسش كه آیا شورای شهر و شوراهای فرادست می توانند مانند پارلمان های شهری با ایجاد ارتباط بین اعضای منطقه ای خود و شهروندان پاسخگوی نیاز آنان باشند گفت: در ایران یكی از برداشت هایی كه از شورای شهر می شود پارلمان های محلی است كه این مفهوم را می توانیم از طریق شوراهای فرادست پیگیری كنیم و با توجه به اینكه در ایران شورای پایه شورای شهر و روستا است شوراهای فرادست مانند شورای بخش ها، استان و شورای عالی استان ها می توانند نقش پارلمان های محلی را بازی كنند.
معاون مدیركل امور شوراهای وزارت كشور شوراها را از منظر جامعه شناسی توسعه بهترین تئوری برای توسعه جوامع محلی و منطقه ای دانست و تصریح كرد: قانون اساسی ایران مسیر توسعه ایران را بر اساس شیوه شورایی و مدیریت محلی بنا نهاده است از این جهت شورای شهرها و مدیریت های محلی پیام آوران توسعه محلی و منطقه ای هستند.
وی استفاده كشورهای توسعه یافته از مدیریت محلی را بسیار قابل توجه عنوان كرد و افزود: شورای شهر در ایران موفقیت های زیادی داشته است و در مقایسه با معادل های خود در جهان قابل تحسین است ولی در مجموع كشورهای توسعه یافته در این زمینه بسیار موفق تر هستند.
مهاجری، وجود شوراها را در مسیر توسعه ایران كه سال ها در مسیر فرهنگ ارباب و رعیتی حركت كرده است بسیار تاثیر گذار دانست و تاكید كرد: در ایران همواره سیستم مركز به پیرامون حكمفرما بوده است و مدیریت شهرها و روستاها به روش غیر دموكراتیك بوده است در حالی كه وجود شوراها در این ۸ سال باعث تغییر این رویكرد بوده است.

منبع : روزنامه جوان