سینمای سیاست زده؟

با هجوم فیلم های سیاسی به سینماهای جهان و حضور آنها در بین فیلم های اسكار امسال (سیریانا، شب به خیر و موفق باشید) سیاست به یكی از مهمترین سوژه ها بدل شد و فیلمسازان و تماشاگران قصد دارند به بهترین شكل به حقایق مسائل آمریكا و جهان دست یابند. تا قبل از این میزگردهای سیاسی تلویزیون و صفحه اول روزنامه های پرتیراژ وظیفه این اطلاع رسانی را برعهده داشتند اما پس از موفقیت فیلم فارنهایت ۹‎/۱۱ مایكل مور در گیشه، موج جدیدی از فیلم های سیاسی سینماهای جهان را فراگرفت كه از آن جمله می توان به نمایش محدود فیلم اتاق كنترل - درباره فعالیت شبكه قطری الجزیره، در خلال جنگ عراق و دوران پس از آن - و همچنین مستند fog of war ساخته ارول موریس - برنده جایزه اسكار ۲۰۰۴ - اشاره كرد. چند مستند سیاسی دیگر از جمله «پیش بینی ناپذیر: انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۰» و «روپر مرداك با ژورنالیسم» در چند ماه اخیر درآمدی باورنكردنی از فروش D.V.D داشتند.
دلیل این استقبال ناگهانی چه می تواند باشد؟ مایكل مور پس از اینكه فروش فیلم آخرش از یكصدمیلیون دلار گذشت، اظهار داشت: جماعت رأی دهنده اكنون فعال شده اند. آنها اكنون اشتیاق بسیاری برای بحث درباره مسائل سیاسی دارند و تصور می كنم از ۱۱ سپتامبر به بعد، آمریكاییان برای آگاهی از حقایق و وقایع جاری جهان اشتیاق یافته اند و فیلمسازان و توزیع كنندگان فیلم هم به تبع آن علاقه زیادی به این قضیه نشان می دهند.
در ماه گذشته به دنبال رشد این روند، تعداد فیلم های تازه بر روی پرده سینماها و D.V.D افزایش یافت و مردم آمریكا شاهد عناوینی چون «تبلیغات و ابهامات» (براساس بیوگرافی جورج بوش نوشته جی اچ هتفیلد «جنگ طولانی جان كری»، «برادران متحد» (درباره سابقه اعتراض جان كری به جنگ ویتنام) «شكار رئیس جمهور» (درباره تلاش مخالفان بیل كلینتون برای بی اعتبار كردن او) و «اتاق جنگ» (مستند درباره تبلیغات انتخاباتی بیل كلینتون) بودند. استیو روزلنا باوم مستندسازی كه فیلم درون حباب (پیرامون تبلیغات انتخاباتی جان كری) را كارگردانی كرده در مورد این موج تازه می گوید: فكر می كنم از لحاظ كمی اكنون دوره اوج فیلمسازان سیاسی تلقی شود ولی قطعاً این پایان كار نخواهد بود. در زمان ریاست جمهوری كلینتون ما هشت سال را با اقتصاد عالی و شگفت انگیز پشت سر گذاشتیم و همه فكر می كردند روزی میلیونر می شوند ولی حالا این دوران طلایی به پایان رسیده است و مردم از خواب بیدار شده اند و می پرسند: سودان كجای نقشه است؟ نوار غزه در كدام قاره است و یا اینكه ما در افغانستان چه می كنیم؟ و البته در شرایط فعلی فقط افراد باهوش نیستندكه چنین سؤالاتی در ذهنشان نقش می بندد.
مستندسازان سیاسی در آمریكا در طول دهه اخیر همواره به چپ متمایل بوده اند و از این رو كثرت فیلمهای سیاسی از جهت گیری جامعه به سوی چپ حكایت دارد اما قطعاً باید فیلم های سفارشی هم از سوی جناح محافظه كار برای مقابله با افكار و آرای لیبرال عرضه می شد كه از بین آنها می توان به «مغز متفكر بوش» (مستندی درباره كارل راو مشاور ارشد بوش) و «جرج بوش: اعتقاد در كاخ سفید» اشاره كرد. تهیه كنندگان هشیار هالیوود هم كه همیشه برج های جدید را درسلیقه تماشاگران ایجاد می كنند و یا به سرعت با موج های تازه همراه می شوند، در فیلم های غیرمستند و بعضاً پرخرج خود از این قضیه غافل نبودند. استیون گیگن كه برای فیلمنامه فیلم قاچاق در سال ۲۰۰۰ جایزه اسكار دریافت كرده بود، فیلمی افشاگرانه تحت عنوان سیریانا را سال گذشته در سینماها داشت كه به روابط پیچیده نفتی - سیاسی در خاورمیانه و نقش شركت ها و افراد پرنفوذ آمریكایی در آنجا می پرداخت. جورج كلونی هم كه برای بازی در همین فیلم اسكار بهترین هنرپیشه نقش مكمل را دریافت كرد، فیلم دیگری تحت عنوان شب به خیر موفق باشید را پیرامون دوران مك كارتیسم در دهه ۱۹۵۰ ساخت كه مورد توجه اكثر منتقدان قرار گرفت و موجب جنجال مطبوعاتی شد. كلونی معتقد است علاقه فزاینده فیلمسازان به امور سیاسی منعكس كننده دغدغه ذهنی فراوان مردم آمریكاست او می افزاید: ماجرای فیلمسازان سیاسی شبیه قضیه افرادی است كه یك دعوای خیابانی را می بینند و بعد به سراغ ماشین تحریرهایشان می روند و قصد دارند با چاپ ماجرا مردم را از موضوع باخبركنند. وقایع دنیای امروز هم حكم همان دعوای خیابانی را پیدا كرده است.
گیگن نیز در مورد این موج تازه ولی پرطرفدار می گوید: یادم می آید روزی مشغول تماشای یك برنامه خبری درباره جنگ عراق بودم. این جنگ از نظر من شبیه یك مونولوگ بود و گرچه برنامه خبری جان استوارت (از شبكه بی بی سی) مستند بود ولی بیشتر به سریالهای جنگی شبكه HBC شبیه بود و با وجود حضور خبرنگاران «همراه» با سربازان آمریكایی همه چیز مصنوعی به نظر می رسید و هیچ چشم انداز، تحلیل و یا حتی واقعیتی در مورد جنگ عراق وجود نداشت و گویی ما اجبار داشتیم وارد این مونولوگ یك طرفه شویم.
لس آنجلس تایمز، ۲۶ مارس ۲۰۰۶

منبع : روزنامه همشهری