پس از تحولات اخیر، ایران و عراق از هم فاصله می گیرند؟

به نظر می­رسد دولتمردان عراقی درصددند در برابر ایران سیاست تازه­ای اتخاذ کرده و تعریفی جدید از روابط خود با ایران ارائه دهند. البته این بدان معنا نیست که عراقی­ها به دنبال جدایی از ایران هستند، زیرا بخوبی واقفند در موقعیت فعلی که اعراب چشم دیدنشان را هم ندارند، ایران بهترین حامی آنها است. اما به هر حال به نظر می­آید، به دلیل وقایع اخیر عراق و برخی سیاست­های تازه تلاش دارند در شیوه روابط خود با ایران عدل و جرح­هایی اعمال کنند.
در همین رابطه نوری مالکی، نخست­وزیر عراق، دستور داده است، گروهی برای جمع­آوری دلایل کافی مبنی بر دخالت ایران در امور داخلی عراق تشکیل شود با این هدف که مستندات جمع­آوری شده را به دولت ایران تحویل دهد.
علی دباغ، سخنگوی دولت عراق، با شرکت در یک مصاحبه مطبوعاتی در این باره گفت:« مالکی دستور به تشکیل این گروه داده تا دخالت ایران در امور داخلی عراق ثابت شود. قرار است دولت این مستندات را به ایرانی­ها داده تا در نهایت به یک تصمیم واحد برسیم.»
وی در ادامه افزود:« عراق نمی­خواهد با همسایه­اش رو در رو شود و تنها قصد دارد آن را با حقایق رو به رو کند.»
دباغ همچنین تاکید کرد، این اسناد مبتنی بر حدس و گمان نخواهد بود بلکه مستنداتی واقعی و ملموس است. ما در جریان مبارزه­های اخیرمان با شبه نظامیان در شهر بصره بمب­های ساخت ایران کشف کردیم. ما می­خواهیم بدانیم این بمب­ها چگونه به عراق وارد شده و از کجا آمده­اند.
در همین حال دباغ در گفت و گو با روزنامه البیان تاکید کرد:« ایران کشوری تاثیرگذار در خاورمیانه است و می‌خواهیم روابط عراق با ایران برتر از روابط این کشور با هر کشور عربی در منطقه باشد.»
وی در پاسخ به این سئوال که آیا این صحیح است که می­گویند عراق بازوی نظامی ایران در منطقه است، گفت:« این حرف غیرمنطقی است. ایران کشور مهمی در منطقه است و با عراق مرزهای مشترک طولانی دارد. عراق به دنبال داشتن روابط و مناسبات خوب با ایران است چون منافع خود را در گسترش این مناسبات می‌داند. روابط بغداد با تهران باید رو به رشد و برتر از روابط با کشورهای عربی در خاورمیانه باشد.»
سخنگوی دولت عراق تاکید کرد، ایران تاثیر بسزایی در عراق دارد و این تاثیر گذاری به شیوه‌ای که اعراب درباره آن با ایران در تعامل هستند، نیست پس باید به شیوه‌ای نو و مناسب با تهران رابطه برقرار کرد.
علی الدباغ تصریح کرد، از سوی دیگر کشورهای همسایه باید به حاکمیت عراق احترام بگذارند و بدانند عراق خود درباره روابطش تصمیم می‌گیرد و بغداد رویکردی سیاسی خاصی با توجه به منافعش دارا است که با رویکرد سیاسی دیگر کشورها از جمله ایران متفاوت است.
وی درباره اینکه آیا حضور ایران در کنفرانس کشورهای همسایه مفید فایده بوده است، گفت:« ایران نقش فعالی در کنفرانس کویت و بحرین داشته و در هر دوی آنها در سطح وزیر امور خارجه مشارکت داشته است.»
الدباغ در پاسخ به اینکه عملیات نظامی آمریکا و عراق علیه جریان صدر چه موقع پایان می‌یابد اظهار داشت، ما علیه جریان صدر عملیات نظامی انجام نمی‌دهیم بلکه با گروه‌هایی که به اسم هواداران صدر امنیت هموطنان عراقی را تهدید می‌کنند مقابله می‌کنیم. مقتدا صدر رهبر جریان صدری اعلام کرده است سلاح به دست‌ها در عراق که علیه نهادها و مؤسسات کشور قیام می‌کنند از جریان صدر نیستند.
سخنگوی دولت نوری مالکی تاکید کرد، عراق تلاش خود برای ایجاد امنیت و انحلال شبه‌نظامیان و خارج کردن سلاح از دست مردم را ادامه می‌دهد و در این تصمیم خود تحت هیچ فشار داخلی و خارجی قرار نمی‌گیرد. وی آمادگی کشورش برای گفت و گو با همه طرف‌های سیاسی مشروط به کنار گذاشتن سلاح را بار دیگر تکرار کرد.
از سوی دیگر جلال طالبانی، رئیس جمهوری عراق، دیروز با نوری مالکی، نخست وزیر آن کشور، در مقر اقامتش در بغداد دیدار و گفت‌وگو کرد.
در این دیدار دو طرف درباره مسائل سیاسی، امنیتی و اقتصادی کشور بحث و تبادل نظر کردند.
طالبانی و مالکی در این دیدار همچنین بر ضرورت اعمال نظم و قانون و بازگرداندن اعتبار دوباره دولت مرکزی در سراسر مناطق عراق تاکید کردند و مشترکا اعلام کردند، تعقیب قانون‌شکنان باید ادامه یابد و سلاح نیز باید تنها در اختیار دولت مرکزی باشد.
در همین حال وزیر دفاع عراق که برای برقراری نظم در بصره به سر می­برد، در گفت و گو با خبرنگاران گفت:« ما در بصره انبارهای تسلیحاتی تازه­ای کشف کردیم که در آنها سلاح­های سنگین از جمله بمب­های بزرگ کشف شد. بمب­هایی که در بازار سیاه وجود ندارد و نمی­توان آنها را به غیر از دسترسی به مناسبات بین­المللی و دولتی بدست آورد.»
از سوی دیگر غفران ساعدی، یکی از نمایندگان جریان صدری در پارلمان عراق، در گفت‌ و ‌گو با روزنامه الشرق‌الاوسط گفت:« گزارشی که آمریکا درباره آموزش نظامی نیروهای وابسته به جریان صدر توسط حزب‌الله لبنان در ایران منتشر کرده‌ به هیچ وجه صحت ندارد.»
وی افزود:« مقتدا صدر که رهبری جریان صدر را به‌عهده دارد، به ایران و هیچ جریان بیگانه‌ای اجازه نمی‌دهد تا در مسائل داخلی این جریان دخالت کنند.»
غفران ساعدی تصریح کرد، گزارش آمریکا براساس اطلاعاتی است که از زندانیان وابسته به جریان صدر تهیه شده‌ است. بنابراین، نمی‌توان به این گزارش استناد کرد چرا که این اطلاعات ممکن است از طریق شکنجه زندانیان به دست آمده باشد.
وی در پایان تاکید کرد، ارتش المهدی هیچ کمک مالی و غیر مالی از ایران دریافت نکرده ‌است و نیروهای این ارتش جز سلاح شخصی هیچ سلاح دیگری ندارند.
روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در گزارش دیروز خود به نقل از گزارش بازجویی مقام­های آمریکایی در عراق مدعی شده بود، عناصر حزب‌الله افراد مسلح عراقی را در اردوگاهی نزدیک تهران آموزش می‌دهند.
● اخبار ضد و نقیض درباره سفر مالکی به ایران
از سوی دیگر در حالی که به نظر می­رسد برخی از مقام­های ارشد عراقی گزینه فاصله گرفتن از ایران را برگزیده­اند، برخی خبرها حکایت از سفر مالکی به ایران در آینده­ای نزدیک دارد.
روزنامه عربستانی عکاظ در شماره روز سه شنبه ششم می به نقل از منابع آگاه ایرانی نوشت:« هیأتی عراقی شامل مسؤولانی از شورای امنیت ملی و وزارت امور خارجه هفته آینده به ایران می‌آیند تا مقدمات لازم برای سفر آتی نوری مالکی نخست‌وزیر عراق به تهران را فراهم کنند.»
سید محمدعلی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، هفته گذشته در این باره گفته بود:« نخست وزیر عراق این سفر را در برنامه خود دارد اما هنوز زمانی برای انجام این سفر مشخص و قطعی نشده است.»
اما سید محسن حکیم، فرزند سید عبدالعزیز حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق و رهبر فراکسیون ائتلاف یکپارچه عراق، در گفت و گو با خبرنگار دیپلماسی ایرانی این خبر را رد کرد و گفت:« وی فعلا برنامه­ای برای سفر به ایران ندارد.»
علی دباغ نیز در گفت و گو با روزنامه عکاظ تاکید کرد، نوری مالکی در نشست همسایگان عراق تمایل خود را برای سفر به ایران اعلام کرد اما اطلاعاتی درباره سفر قریب‌الوقوع وی به تهران برای بررسی ادعاهای آمریکا مبنی بر دخالت ایران در کمک به شبه‌نظامیان عراق اعلام نکرده است.
هفته گذشته هیأتی از پارلمان عراق به ریاست خالد العطیه، معاون اول رئیس پارلمان عراق، برای دیدار و گفت‌ و گو با مقام­های ایرانی به تهران آمده بود. هادی العامری، رئیس سازمان بدر و علی الادیب، یکی از اعضای کادر رهبری حزب دعوت اسلامی، عطیه را در این سفر همراهی می‌کردند.
العطیه، رئیس هیأت پارلمانی عراق، پس از پایان سفر به ایران گفت‌وگوهای خود را با برخی از مسؤولان ایرانی سازنده توصیف کرده و گفته بود:« مقام­های ایرانی بر حمایت خود از دولت عراق برای برقراری امنیت و مقابله با شورشیان تأکید کردند.»
● سفیر ایران: انحلال شبه‌نظامیان بدون راه حل نظامی
از سوی دیگر سید حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در عراق، با تاکید بر اینکه ایران از اقدامات دولت نوری المالکی، نخست وزیر عراق، در کنترل امنیت آن کشور و خلع سلاح شبه‌نظامیان حمایت‌ می‌کند، گفت:« مسئله شبه‌نظامیان را نمی‌توان از طریق شیوه‌های نظامی حل و فصل کرد.»
حسن کاظمی قمی در گفت‌ و گو با روزنامه الشرق الاوسط چاپ لندن گفت:« ایران خواهان درگیری شیعیان در عراق نیست و تهران از اقدامات دولت نوری المالکی، نخست وزیر عراق، برای کنترل امنیتی و خلع سلاح شبه‌نظامیان در این کشور حمایت می‌کند. اما خواهان آن نیست که این کار از طریق توسل به نیروی نظامی حل شود بلکه خواهان حل این مسئله از طریق گفت‌ و گو است.»
سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق تاکید کرد:« مسئله شبه‌نظامیان را نمی‌توان با شیوه و راهکارهای نظامی حل و فصل کرد.»
قمی با اشاره به حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران از دولت عراق افزود:« نقش ایران پیوسته حمایت از دولت عراق و نهادهای بر آمده از اراده و خواست مردم این کشور بوده است و این رویکرد یکی از اولویت‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.»
سفیر ایران در عراق تصریح کرد، ایران از هیچ تلاشی برای کمک به برقراری امنیت و ثبات در عراق دریغ نمی­کند و ما بسیار خوشحالیم که مرزهای جمهوری اسلامی ایران و کشور همسایه عراق امن‌ترین و باثبات‌ترین مرزهاست.
وی درباره پایان دادن به فعالیت شبه نظامیان در عراق همچنین گفت:« جمهوری اسلامی ایران از تلاش‌های دولت عراق در برخورد قاطع با گروههای مسلح و قانون‌شکنان حمایت می‌کند اما در عین حال به آنها توصیه می‌کنیم که پایان دادن به مسئله شبه‌نظامیان باید در چارچوب تضمین آشتی و گفت ‌و گوهای ملی بر اساس قانون اساسی عراق انجام شود.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا ایران در صورتی که دولت نوری المالکی تصمیم به انحلال شبه نظامیان بگیرد از وی حمایت می‌کند یا خیر گفت:« ما معتقدیم که مسئله شبه‌نظامیان نباید از طریق راه­های نظامی حل و فصل شود. ما ایمان داریم که بهترین راه برای حل آن از طریق گفت‌وگوهای منطقی و وفاق ملی بین عراقی‌ها بر اساس قانون اساسی و مصوبات پارلمان عراق است.»
قمی در بخش دیگری از سخنان خود با رد اتهام­های برخی از مقام­های عراقی علیه تهران مبنی بر پناه دادن رهبران سازمان القاعده در خاک خود گفت:« برخی از عناصر القاعده در گذشته در ایران بودند ولی بعدا به کشورهای متبوعشان تحویل داده شدند. ما با حضور القاعده در ایران مخالفیم و آن را محکوم می‌کنیم. ما همواره بر این حقیقت تاکید کرده‌ایم که برخی از عناصر القاعده در گذشته در ایران بوده‌اند ولی پس از آن، تحویل کشور متبوع خود شده­اند.»
● تعیین شروط برای مذاکره ایران و آمریکا
در همین رابطه روز گذشته جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد، تنها به این شرط حاضر است با آمریکایی­ها به مذاکره بپردازد که ارتش آمریکا حمله به شهرک صدر را متوقف کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در جلسه هفتگی خود با خبرنگاران با اشاره به بمباران‌های گسترده نیروهای اشغالگر عراق علیه ملت این کشور، گفت:« با توجه به شرایط کنونی گفت و گو با آمریکا حاصلی نخواهد داشت.»
وی در ادامه افزود:« محور اصلی گفت و گوهای ما با طرف آمریکایی‌ و با حضور طرف عراقی، امنیت و ثبات عراق بوده است و آنچه در حال حاضر در صحنه عراق شاهدیم بمباران‌های علنی، آشکار و گسترده‌ نیروهای اشغالگر عراق علیه ملت این کشور و در نقاط مختلف عراق است. به اعتقاد ما و با توجه به شرایط موجود گفتگو حاصلی نخواهد داشت و معنای خاصی هم پیدا نخواهد کرد.»
وی درباره این که آیا مقتدی صدر در ایران است یا خیر گفت:« دفتر ایشان در نجف حضور وی در ایران را تکذیب کرده است. نمی‌دانم این مسئله چقدر اهمیت دارد که هر بار تایید، تکذیب، سفر و رفت و آمد را مطرح می‌کنند.»
یک روز پس از اظهارات حسینی که به عنوان موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران به حساب می­آید، وزارت امور خارجه آمریکا نیز مذاکرات کشورش با ایران درباره عراق را بی­معنا دانست و مدعی شد، اگر ایران مصر است از شبه نظامیان در عراق حمایت کند، دیگر گفت و گوها بی­معنا خواهد بود.
تام کیسی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در این باره گفت:« ایرانی­ها برای هیچ کدام از مشکلات اساسی عراق گامی بر نمی­دارند در حالی که همواره تاکید کرده­اند که از عراق پایدار حمایت می­کنند.»
وی در ادامه افزود:« اما با این حال آمریکا تلاش می­کند با حسن نیت نشست سه جانبه تازه­ای را با حضور دولت عراق برگزار کند.»

نویسنده : علی موسوی خلخالی

منبع : دیپلماسی ایرانی