بازیگران به جای نابینایان

روز ۲۴ مهر روز جهانی عصای سفید بود. نابینایان انسان هایی توانا هستند که علی رغم نداشتن چشم بینا تصویر روشن و کاملی از دنیای اطراف خود دارند، شاید به همین دلیل باشد که به آنها روشندل هم می گویند، چراکه رابطه آنها با جهان بیرونی رابطه ای دلی است. این ویژگی ها برای سینماگران و نویسندگان دنیای ناشناخته ای است که گاه تلاش می کنند از گذر پرداختن به دنیای درونی فردی نابینا، پیچیدگی ها، روحیات، روابط و قواعد زندگی آنها فضایی جذاب و قابل ارائه به مخاطبان خلق کنند.
در سینما به عنوان هنری فراگیر که اتفاقاً با عنصری کاملاً مشهود به نام «تصویر» سروکار دارد، این جهان و این ویژگی ها جذابیت بیشتری داشته است. در سینمای جهان به آثار زیادی در این باره می توان اشاره کرد. همچنان که در سینمای ایران هم شخصیت های نابینا یا موضوعات مربوط به این قشر بارها دستمایه کار فیلمسازان قرار گرفته اند. نگاهی به این آثار نشان می دهد که گروه اول فیلم هایی هستند که موضوع آنها درباره نابینایان است، مسائل مربوط به آنها داستان اصلی فیلم بوده و شخصیت محوری شان یک فرد نابینا است. اما در گروه دوم آثاری قرار دارند که برخی از شخصیت های آنها نابینا هستند و به عنوان کاراکترهای مکمل نقش ایفا می کنند. گل های داوودی (رسول صدرعاملی) یکی از نخستین آثار سینمای ایران در همین باره بود که پس از انقلاب اسلامی به نمایش درآمد و به دلیل داشتن داستانی عامه پسند و ساختار ملودرام مورد استقبال عامه مردم قرار گرفت.آثار دیگری همچون از کرخه تا راین (ابراهیم حاتمی کیا)، چشمان سیاه (ایرج قادری)، پنجره (امیر توسل)، رنگ خدا (مجید مجیدی)، سجده بر آب (حمید خیرالدین)، سکوت (محسن مخملباف)، لاک پشت ها پرواز می کنند (بهمن قبادی)، ایستگاه بهشت (نادر مقدس) و.‎.‎. را می توان در همین زمینه نام برد که برخی از آنها همچون «از کرخه تا راین» مورد استقبال عامه تماشاگران قرار گرفت و برخی از آنها همچون «رنگ خدا» مورد توجه منتقدان و تماشاگران حرفه ای سینما واقع شد.
بهره گیری از بازیگران سینما در نقش شخصیت های نابینا موضوعی است که همواره دیده شده است، این مسئله البته در سینمای جهان هم سابقه دارد و بازیگران بزرگی چون آل پاچینو در این نقش به خوبی ظاهر شده اند، بنابراین در سینمای ایران برخی از بازیگران سینما همچون بیژن امکانیان و هیلدا پیرزاد (گل های داوودی)، محمد صالح علا (پنجره)، ماه چهره خلیلی (چشمان سیاه)، پرویز پرستویی (بید مجنون)، علی دهکردی (از کرخه تا راین و سجده بر آب)، شهاب حسینی (ایستگاه بهشت) و.‎.‎. نیز در همین نقش ظاهر شده اند. اما نکته ای که قابل تعمق است این که عمده بازیگران در نقش یک فرد نابینا بازی موفقی ارائه نداده اند، دلیل این مسئله هم نزدیک نشدن آنها به روحیات، رفتار، گفتار، حرکات و.‎.‎. یک فرد نابینا است. حتی پرویز پرستویی که برای این نقش (در بید مجنون) جایزه بازیگری گرفت در لحظات بینا شدن بازی بهتری ارائه می داد تا در فصل های نابینا بودن. از سوی دیگر در یکی از بهترین فیلم های این نوع آثار یعنی «رنگ خدا» مجیدی به عنوان کارگردان از فردی نابینا (حسن رمضانی) استفاده کرده که البته رمضانی هم بازی بسیار خوبی ارائه داده است. شاید اگر مجیدی هم بازیگر نوجوانی سراغ داشت که بتواند این نقش را ایفا کند به سراغ رمضانی نمی رفت. دلیل استفاده از هنرپیشه ها به جای افراد نابینا در فیلم ها هم از همین موضوع سرچشمه می گیرد، چراکه اساساً بازیگر نابینا وجود ندارد و اگر هم باشد پیدا کردن او کاری است سخت تر از بازی گرفتن از یک هنرپیشه.
اما به هرحال نمی توان منکر داشتن استعدادهای خلاق و موفق در نابینایان شد، هرچند فیلم هایی که درباره آنها ساخته می شود بسیار محدود است.

[بهمن عبداللهی]

منبع : روزنامه ایران