ورزش در محلات

●توپ و زمین
بر خلاف سالهای دورتر كه برخی بازی ها در حد یك منطقه و محله و در حقیقت بومی بود. امروزه در تهران بزرگ شاید كمتر بتوان نشانی از این نوع بازی های بومی و فولكلور گرفت.
اما حكایت توپ پلاستیكی و دوچرخه و زمانی برای دویدن با كفش های مدرسه بر سنگفرش های كوچه و خیابان ها، هنوز هم جاری و رایج است و چه بسیار از نام آوران بزرگ رشته های ورزشی كه از همین كوچه پس كوچه های شهرمان سر از بزرگترین باشگاه های ورزش ایران و جهان برمی آورند.
یادم است كه همین چند روز پیش بود كه صدای تلفن گروه ورزشی همشهری بلند شد و از آن سوی سیم تلفن صدای كودكی خجول، به آرامی از من پرسید: كجا فوتبال حرفه ای بازی كنم. می خواهم یك فوتبالیست بزرگ شوم! پرسیدم چند سالته؟ گفت: ۹ سال. محمد كوچك از اسلامشهر به فكرش رسیده بود تا با مشورت گروه ورزشی همشهری رویای بزرگ كودكی اش را تحقق بخشد، تا آینده چه پیش آورد!
محمدهای بسیاری در كوچه پس كوچه های شهر ما با صداقت، معصومیت و شوق و اشتیاق فراوان ساعات بسیاری را پا به توپ می گذرانند و چه بسیار شوق ها و رویاهایی كه در هاله ای از ابهام در كوچه خاطرات كودكی جا می ماند و به ثمر نمی نشیند!
اما آن روز، با محمد كوچك خیلی حرف زدم و از امكانات محله شان پرسیدم و به او گفتم: منتظر باش كه شاید شهرداری منطقه شما نیز طرح ایجاد زمین چمن را در محله شما در آینده اجرا كند و تو آن قدر خوب بازی كنی كه صید شكارچیان فوتبال در محله ها شوی.
●قصه مشترك
محله، نخستین مكانی است كه كودك جرأت پیدا می كند تا در آن خود را بیابد. دست مادر و پدر را رها كند، در آن خرید كند تا كم كم مسلط به همه جای آن شود.
محله، شاید نخستین مكانی باشد كه كودك اجازه می یابد ساعاتی را در آن به تنهایی و در جمع دوستان به بازی و تفریح بپردازد.
صدای بچه ها در اكثر محله ها با یك توپ پلاستیكی نه فقط در زمان اكنون، بلكه از گذشته های بسیار دورتر همواره به گوش می رسد و خواهد رسید.
هنوز هم همسایه ها، گله مند بازی بچه ها در حیاط كوچك مجتمع های مسكونی و یا كوچه های باریك محله می شوند و خواهند شد. هنوز هم مانند همیشه كودكان دغدغه یك دل سیر بازی بدون غر ولند بزرگترها را در دل دارند!
این قصه مشترك، زندگی همه ماست كه برخی آن را همواره زنده نگاه می داریم و برخی خیلی زودتر از آنچه كه فكرش را بتوان كرد آن را به تل خاطرات دست نایافتنی می سپاریم و گم می كنیم.
اما یك كارشناس جامعه شناسی در این باره چنین می گوید: محله مانند خانواده اولین و اصلی ترین بافت جوامع انسانی است و بنیادی ترین جزء زندگی شهروندی محسوب می شود و همان گونه كه اصلاح جوامع انسانی بدون اصلاح خانواده متصور نیست، بهبود زندگی شهروندی نیز از «محله» آغاز می شود.
●۵۰۰ محله، ۵۰۰ زمین چمن
تشكری نیا، مدیر شركت توسعه فضاهای فرهنگی ورزشی شهرداری تهران می گوید: واقعیت این است كه ایجاد امكانات ارزان و عمومی ورزش در محله ها علاوه بر نقش سازنده ای كه بر سلامتی شهروندان دارد از این طریق بسیاری از معضلات جسمی ناشی از كم تحركی زندگی ماشینی و شهری نیز رفع می شود و این حركت در سلامت روح و روان شهروندان نیز بسیار مؤثر است و به طور طبیعی یك شهروند سالم و با روحیه در بهبود شرایط زندگی خود و دیگر همشهریانش مشاركت و تعامل بیشتر و سازنده ای خواهد داشت.
وی می گوید: همین نگرش موجب شد كه مدیریت شهر تهران نگاهی به ساماندهی محله های این شهر بزرگ و حواشی آن كند و برای ۲۲ منطقه تهران بزرگ، برنامه بزرگی را طراحی و به اجرا درآورد.
تشكری نیا می گوید: اگر تأمین نیازهای محله در ابعاد مختلف مانند تأمین امنیت، بهداشت، آموزش و پرورش و... مهم است، اما بی شك یكی از مهمترین زیرساخت ها در ارتقای كیفی زندگی شهروندی در محله های تهران پرداختن به بحث ورزش است. گذشته از آن یافتن استعدادهای درخشان ورزشی همیشه از محله ها آغاز شده است و هر چه امكانات ورزش در محله ها بیشتر و ارزان تر شود استعدادهای بیشتری شكوفا و كشف خواهد شد.
وی تصریح می كند: علاوه بر همه اینها باید بسیاری از آسیب دیدگی های جدی و مهم ورزشكاران حرفه ای امروز را در نتیجه ورزش در مكان های نامناسب و با وسایل غیراستاندارد در مراحل اولیه ورزش آنها در محله دنبال كرد.
مجری شركت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در ادامه می گوید: بر اساس حقایق یاد شده، مدیریت شهر تهران مصمم به ایجاد امكانات مناسب ورزشی در سطح مناطق ۲۲ گانه تهران و محلات آن شده است و این تصمیم در قالب طرح ۵۰۰ زمین چمن، ۵۰۰ محله به اجرا درمی آید.
مرحله اول این طرح كه در اوایل اردیبهشت ماه جاری با افتتاح ۱۰۰ زمین چمن آغاز شد حركت نوینی است در طراحی فضاها و كاربری های ورزش تهران.امروز ۱۰۰ زمین چمن مصنوعی با بهترین شرایط و استانداردهای جهانی در محلات مختلف شهر بهره برداری شده است و از این زمین ها ۳ ناظر فیفا، دادكان رئیس فدراسیون فوتبال و برخی از مسئولان فوتبال كشور نیز بازدید كرده اند.
●انقلاب ورزش در ایران
كارشناسان فیفا پس از بازدید از این زمین ها و تأیید كیفیت آنها، این حركت را انقلاب ورزشی در ایران نامیده اند كه از تهران آغاز شده است. آنها می گویند این حركت می تواند به عنوان الگو و نمونه در بسیاری از شهرهای دیگر جهان به اجرا درآید و فدراسیون جهانی فوتبال آن قدر تحت تأثیر این حركت سازنده قرار گرفته است كه اعزام كارشناسان و مربیانی را برای آموزش در این زمین ها پیشنهاد كرده است.
قرار است عوامل اجرایی این طرح بزرگ تا پایان امسال ۴۰۰ زمین چمن مصنوعی دیگر را در سطح مناطق تهران به اجرا درآورند كه البته حركت نخستین از محله های جنوبی تهران بزرگ آغاز شده است.
●اهالی محل، پیشقدم شدند
تشكری نیا درباره یكی از خاطرات خود در خصوص اجرای زمین های چمن در محله ها می گوید: در یكی از زمین ها در محله ای در شهر ری، زمانی كه می خواستیم چمن مصنوعی را نصب كنیم دیدم پشت حصارها حدود ۳۰ بچه با یك توپ پلاستیكی منتظر ایستاده اند. با توجه به این كه نصب چمن حدود ۶ تا ۷ روزی زمان می برد به طرف آنها رفتم و گفتم چرا اینجا ایستاده اید هنوز چند روزی كار هست. آنها فقط مرا نگاه كردند. یكی از پرسنل با صدای بلند به من گفت: آقا بچه ها از روز اول خاكبرداری «هر روز» با توپ اینجا هستند!
وی می گوید: همین طور یكی از زمین های چمنی كه شب سال نو آماده شده بود باید تحویل داده می شد اما پایان سال بود و همه درگیر بودند. ۴-۳ روزی از سال گذشته بود كه برای بازدید رفتیم تا ببینیم چگونه زمین را تحویل اهالی محل دهیم. با كمال تعجب دیدم كه اهالی خودشان تابلوی بزرگی جلوی محوطه زمین چمن نصب كرده و روی آن برنامه ای از ۸ صبح تا ۱۲ شب را برای گروه سنی مختلف نوجوان، جوان و بزرگسال محله ترتیب داده بودند!
●اولویت ها و نیازهای زندگی شهری
توسعه جغرافیایی شهر تهران و افزایش روزافزون جمعیت و دشواری تردد در این كلان شهر، روز به روز تكیه بر امكانات و تجهیزات موجود یا آتی را كه بر مبنای الگوهایی در سطوح ملی و منطقه ای و یا حتی ناحیه ای شهر طراحی شده باشند، ناممكن تر می سازد.
بسیاری از امكانات ضروری و مورد نیاز شهروندان در نقاطی از شهر وجود دارد كه به دلیل دسترسی سخت و دشوار به آن، بسیاری از خیر استفاده از آن می گذرند! حتی با فرض سهولت دسترسی یكسان به امكانات، نمی توان الگوی واحدی را برای رفع نیازهای شهروندانی كه از نقاط مختلف جغرافیایی شهر و یا از طبقات مختلف اقتصادی یا با سلیقه های متنوع اجتماعی و فرهنگی هستند، تدارك دید و یا متوقع بود كه امكانات متمركز شهری به گونه ای یكسان در اختیار همه و مورد پذیرش همه شهروندان قرار گیرد.
از جمله تدابیری كه مدیران اغلب كلان شهرها در مقابله با تورم نیازهای شهرهای بزرگ جهان اندیشیده اند، تمركز زدایی و رویكرد به كوچكترین واحدهای شهری یعنی محله های شهر است.
در حقیقت با توجه به واحد محله، امكان در نظر گرفتن تجانس ها و اشتراكات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی شهروندان را مقدورتر می سازد و تخمین اولویت ها و نیازها را به واقعیت نزدیك تر می كند.
●محله، الگوی مؤثر تمركززدایی
كارشناسان شهری بر این باورند كه با محور قرار دادن محله به عنوان الگوی تمركز زدایی خدمات و تجهیز شهری، می توان مانع از هدر رفتن سرمایه ها و تدابیر و امكانات شهری شد. زیرا در برنامه ریزی توسعه خدمات و امكانات در سطح محله، با تكیه بر هویت آن و نیازهای فرهنگی آن، تعریف میانگین های اقتصادی و اجتماعی و شناخت ویژگی های ساكنان محله از لحاظ سطح درآمد، قدرت خرید، سطح تحصیلات و غیره و نیز مشاوره با معتمدان محلی، ذائقه های فرهنگی اهالی محله و... می توان ضریب اطمینان به ضرورت واقعی و عملی از سازه های شهری را تخمین زد و افزایش داد و با تكیه بر همین اطمینان بر ضمانت امكان جلب مشاركت سرمایه های بخش خصوصی در محله ها افزود.
در غیر این صورت احداث هر نوع سازه شهری با فرض وجود نیاز عمومی شهروندان و بر مبنای الگوی متمركز در سطوح كلان ملی، شهری و یا منطقه ای همیشه با مخاطراتی رو در رو است كه ممكن است با شكست مواجه شود. در حقیقت بی علاقگی شهروندان، می تواند مؤید عدم توفیق یك برنامه كلان باشد.
●دسترسی محلی، ذائقه محلی
شهرداری تهران با در نظر گرفتن دو نكته اساسی یعنی دسترسی محلی و تناسب با ذائقه محلی، محوریت محله را در دستورات خود گنجانده است و امیدوار است كه از این طریق بتواند در خدمات رسانی و برنامه ریزی شهری غیرمتمركز توفیق حاصل آورد و شهروندان نیز با كمترین تردد و تحمل هزینه های مادی و روانی در رفع نیازهایشان اقدام كنند.
نور فردی، كارشناس شهری در این باره می گوید: در سطح كلان ما می دانیم كه در شهر ما بسیاری چیزها را كم داریم یا نداریم، اما راه حل عملی برای بهبود نیازها، شناسایی دقیق عرضه و تقاضای واقعی و اجرایی است. فرض كنید ممكن است در منطقه ای در جنوب تهران از امكانات ورزش اسكیت یا اسكی روی چمن بی بهره باشد، یعنی كمبود یا نبود عرضه. اما این كمبود یا نبود عرضه در آن مناطق خاص هرگز به معنای ظرفیت بالقوه برای ایجاد این امكانات یا خدمات نیست. زیرا ممكن است در آن محلات، بسته به ذائقه عمومی، وضعیت اقتصادی ساكنان و اولویت های ورزشی و فرهنگی از دید مردم، تمایل چندانی نیز برای استفاده از چنین امكاناتی وجود نداشته باشد یعنی كمبود یا نبود تقاضا. اما در مقابل ممكن است محله هایی از چند زمین فوتبال یا سالن سینما بهره مند باشند، اما تقاضای محله در این موارد با توجه به كمیت و تركیب جمعیت همچنان بالا باشد. ملاحظه می شود كه ضرورت شناخت بین عرضه واقعی و تقاضای واقعی تا چه حد اهمیت دارد.
●ورزش مقوله عام و مشترك
ورزش به عنوان مشغله ای مشترك و عام و دائمی، جایگاه و اولویت خود را میان عموم این رشته ها و مشغله های شهری حفظ كرده است و درست به دلیل همین موقعیت عام و مشترك بودن نیاز و گرایش به ورزش است كه ضرورت تأمین و افزایش سرانه كافی ورزشگاه در سطح كلان معنا می دهد. اما تفسیر عملی و اجرایی این ضرورت را باید با وضعیت موجود در كوچكترین واحدهای شهری یعنی محلات جست وجو كرد. كارشناسان ورزشی بر این باورند كه با توجه به میانگین سنی جمعیت و پیشینه های فرهنگی و اجتماعی و نیازهای آشكار شهروندان، از جمله عام ترین این نیازها امكانات ورزشی در حجم و میزان كافی است. این كارشناسان بارها از سرانه ناكافی و فقیر سطح ورزش انتقاد كرده اند.
●انحصار ورزش شكسته می شود
بیشترین فضاهای ورزشی موجود، در نگاه نخست در ابعاد كلان ورزشی یعنی استادیوم های بزرگ و در نگاه خاص در انحصار طبقات خاص اجتماعی قرار دارد،ضمن آن كه از لحاظ پراكندگی مطلوب جغرافیایی در سطح كشور برخوردار نیستند و به طور عمده در یكی دو منطقه محدودند.
اگر نیاز به ورزش و ورزشگاه و تجهیزات ورزشی، ضرورتی انكارناپذیر است كه هست، وقت آن رسیده است كه ورزش از انحصار طبقات و وابستگی به هزینه ها و شرایط اقتصادی خاص خارج شود و در اختیار عموم مردم قرار گیرد.
رویكرد به انبوه سازی و ساخت ورزشگاه های كوچك با هزینه های حداقل و با كیفیت مطلوب و كمیت بیشتر در سطح محله ها، با در نظر گرفتن ذائقه های فرهنگی و سلایق ساكنان محلات، از تدابیر نوین مدیریت شهری است.
رشته ها و امكانات ورزشی در این مكان ها می تواند به ساده ترین و عمومی ترین شكل ممكن و بر اساس علائق طیف جمعیتی محله شكل گیرد و برقراری ارتباط حتی میان نسل های مختلف برای رشته هایی مانند ورزش های كشتی، فوتبال، جودو، والیبال، بسكتبال، ورزش های باستانی و پهلوانی و غیره فراهم شود.

مریم رضایی

منبع : روزنامه همشهری