ندای جدی در سینمای معاصر آمریکا

شاید سیدنی لومت جزو مشهورترین کارگردانان تاریخ سینما نباشد و سخت است باور کنیم مردی که فیلم هایی چون ۱۲ مرد خشن، بعدازظهر نحس، شبکه و شاهزاده شهر را ساخته، کارگردان آثاری چون مسأله خانوادگی، قدرت و غریبه ای در میان ما هم بوده. علی رغم این واقعیت که برخی از فیلم های سیدنی لومت ناامیدکننده بوده اند، او را باید یکی از استادان سینمای معاصر آمریکا دانست. او حدود ۴۰ فیلم ساخته که بیش از ۵۰ نامزدی اسکار داشته اند و در سال ۱۹۹۳ جایزه ویژه دی.دبلیو گریفیث را از انجمن کارگردانان آمریکا و جایزه اسکار افتخاری ۲۰۰۵ را دریافت کرد. این کارگردان چپ گرا معمولاً فیلم هایی احساسی با تم اجتماعی می سازد و هرگز سعی نکرده که سیاست را بیش از سایر مسائل در فیلم هایش پررنگ کند. او در فیلم هایی همچون تپه، ۱۲ مرد خشن، بعدازظهر نحس، سرپیکو و شبکه مسائل جدی جامعه آمریکا را با هیجان درآمیخته و اکثر فیلم ها در نیویورک فیلمبرداری شده اند. او در کتابش به نام فیلمسازی شیوه کارش را به خوبی توضیح می دهد و فیلمسازی را امری مشابه خلق آثار صنایع دستی می داند.
او در این کتاب می نویسد: یک بار فردی از من پرسید فیلمسازی مثل چیست و من به او گفتم مثل ساختن یک موزاییک است و هر صحنه مثل یک تکه کوچک موزاییک. شما باید به بهترین وجه آن را رنگ کنی، شکل دهی و پولیش کنی و بعد ششصد تا هفتصد بار این کار را انجام دهی و بعد آنها را در کنار هم قرار دهی و امیدوار باشی که نتیجه همان چیزی باشد که مد نظر داشتی. ولی اگر بر سر موزاییک نهایی طرح کلی داری، باید بدانی که بر روی هر تکه کوچک چگونه کار کنی.
لومت در ۲۵ ژوئن ۱۹۲۴ در خانواده ای هنرمند به دنیا آمد و در سن ۴ سالگی در تئاتر پدرش در نیویورک اولین تجربه بازیگری اش را به دست آورد و در دهه ۱۹۳۰ در نقش های متعددی در برادوی حضور یافت و پس از آن در ۱۵ سالگی در فیلم «یک سوم ملت» بازی کرد.
در سال ۱۹۴۷ لومت با استفاده از گروهی از بازیگران سابق اکتورز استودیو، گروه جدیدی را به وجود آورد که برخی از بازیگران آن یول براینر و ال والاک بودند. او در دهه ۱۹۵۰ با شبکه سی.بی.اس همکاری کرد و به یکی از کارگردانان مطرح تلویزیونی بدل شد و حدود ۱۵۰ اپیزود از مجموعه تلویزیونی خطر را کارگردانی کرد و این کار را در دهه های بعد هم ادامه داد.
اولین فیلم بلند لومت، درام دادگاهی ۱۲ مرد خشن بود که جایزه شیر طلایی جشنواره بین المللی فیلم ونیز و چندین نامزدی اسکار از جمله در رشته های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه را به همراه داشت. عمده زمان فیلم در دادگاه می گذرد و انگیزه او برای کار در لوکیشن های بسته در دهه های بعدی نیز در آثار لومت هویداست.
لومت، مارلون براندو را در فیلم fugitive Kind در سال ۱۹۶۰ کارگردانی کرد که از لحاظ مالی در گیشه موفق نبود. فیلم اقتباسی از نمایشنامه Orphevs Descending بود و دیوید تامسون آن را بهترین اقتباس سینمایی از آثار تنسی ویلیامز می داند. ولی علاقه لومت به تئاتر باعث شد تا یک سال بعد در ،۱۹۶۱ فیلم منظری از پل را بر اساس نمایشنامه آرتور میلر بسازد و در سال ۱۹۶۲ نیز اقتباسی درخشان از نمایشنامه سفر دراز روز در شب را بر اساس نمایشنامه یوجین اونیل داشت و کاترین هیپبورن، رالف ریچاردسون، دین استاکول و جسون روباردز برای آن جوایز بازیگری جشنواره فیلم کن را دریافت کردند.
در فیلم بعدی او سمسار (۱۹۶۴) راداستایگر در نقش بازمانده هولوکاست در محله هارلم بازی به یاد ماندنی ارائه می دهد. اما فیلم بعدی او Fail safe پیرامون جنگ اتمی است که قافیه رقابت را به کوبریک و فیلم دکتر استرنج لاو می بازد، چرا که کمی قبل از این فیلم اکران شده بود. فیلم بعدی او به نام تپه آغاز همکاری اش با شون کانری است که تا به حال در ۵ فیلم دیگر لومت نیز بازی کرده است.
فیلم گروه (۱۹۶۶) نگاهی شاعرانه به زندگی زن جوانی از طبقه متوسط در آمریکای دهه ۱۹۳۰ و تفسیری تازه از رؤیای آمریکایی در آن دوره را به تصویر می کشید. پس از آن لومت چند فیلم نه چندان موفق را عرضه می کند. رابطه مرگبار (۱۹۶۶) بر اساس رمانی از جان لکار با بازی جیمز میسون، سیمون سنیوریا و ماکسی میلیان شل. مرغ دریایی (۱۹۶۸) بر اساس درام مشهور چخوف و کمدی سیاه خداحافظ مرد شجاع (۱۹۶۹). اما نوارهای اندرسون (۱۹۷۱) با بازی شون کانری روایتی هیجان انگیز از شنود دارد که چند سال بعد به نوعی دیگر در فیلم مکالمه فرانسیس فوردکاپولا مطرح می شود.
پس از آن لومت با تغییر مسیری آشکار به سراغ مطرح کردن فساد فراوان در نیروی پلیس نیویورک می رود و سرپیکو (۱۹۷۳) اولین فیلم پیرامون این موضوع است. آل پاچینو اولین جایزه گوی طلایی اش را برای بازی در نقش پلیس سازش ناپذیر به دست می آورد و با بازی به یاد ماندنی در فیلم بعدازظهر نحس (۱۹۷۵) جایزه بعدی اش را به دست می آورد. پائولین کید این فیلم را یکی از بهترین فیلم های نیویورکی تاریخ سینما می داند. لومت علاوه بر این فیلم قتل در قطار سریع السیر شرق (۱۹۷۴) را براساس داستان آگاتا کریستی ساخت که سومین جایزه اسکار را برای اینگرید برگمن به همراه داشت و پس از آن با فیلم شبکه توانست ۱۰ نامزدی اسکار و ۴ جایزه (بهترین هنرپیشه مرد پیتر فینچ، بهترین هنرپیشه زن فی داناوی، بهترین فیلمنامه پدی چنیسکی و بهترین هنرپیشه نقش مکمل زن بئاتریس استریت) را به دست آورد. در بین شاهکارهای لومت شبکه بدون شک به یاد ماندنی ترین فیلم است و لومت گوی طلایی بهترین کارگردان را برای آن دریافت کرد.
لومت جایزه ویژه منتقدین فیلم نیویورک را برای کارگردانی درخشان فیلم سه ساعته شاهزاده شهر در سال ۱۹۸۱ دریافت کرد. در این درام پلیسی، یکی از افراد پلیس به نام دنی سیلو (با بازی خوب تری ویلیامز) حاضر می شود اطلاعاتی در مورد فساد موجود بین نیروهای پلیس را افشا کند، به شرطی که مجبور به خیانت به همکارش نشود. در کتاب فیلمسازی، لومت درباره این فیلم می گوید: وقتی سعی کردیم همه چیز را تحت کنترل داشته باشیم، همه چیز ما را تحت کنترل گرفت و هیچ چیز آن چنان که بود، به نظر نمی رسید.
The Verdict(۱۹۸۲ ) درام دادگاهی دیگری از لومت بود که علی رغم چند اشتباه کوچک از لحاظ حقوقی، چند نامزدی اسکار به دست آورد.
درام سیاسی دانیل بر اساس رمان «کتاب دانیل» نوشته داکترو و (با بازی تیموتی هاتون) از آخرین کارهای درخشان لومت محسوب می شود.
اکثر فیلم های لومت در اواخر دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ راضی کننده نیستند که این امر قبل از هر چیز به ضعف فیلمنامه برمی گردد. این موضوع در فیلم هایی مثل غریبه ای در میان ما (۱۹۹۲)، قدرت (۱۹۸۶) و یا مسأله خانوادگی (۱۹۸۹) به چشم می خورد. هر چند که فیلمی مثل غریبه ای در میان ما علاوه بر این از انتخاب بد بازیگران نیز رنج می برد و تنها استثنا در این دوره طولانی را می توان Running on Empty (۱۹۸۸) دانست که از لحاظ موضوعی شبیه فیلم دانیل است و داستان فرار یک خانواده از اف.بی.آی را روایت می کند که اقدام به انفجار یک لابراتور بمب ناپالم در سال ۱۹۷۱ برای متوقف کردن جنگ ویتنام کرده اند. ریور فونیکس برای این فیلم نامزد دریافت جایزه اسکار شد و نائومی فورنر نیز جایزه گوی طلایی بهترین فیلمنامه را به دست آورد.
ترجمه: امیررضا نوری زاده

منبع : روزنامه ایران