تجربه مالزی

مقاله زیر دومین مطالعه SMEs در كشورهای شرق آسیا است كه دراین رشته مطالعات صورت می گیرد. صرف نظر از اروپای شرقی و غربی كه پیشتر صورت گرفت، نمونه های شرق آسیا نیز می توانند بسیار آموزنده باشند زیرا بسیاری از آنها تاچند دهه پیش دچار رخوتی تاریخی بودند و هیچگونه پویشی در آنها به چشم نمی خورد. درحالی كه در زمان حاضر نه تنها خود دگرگون شده اند، بلكه جهان را هم تحت فشارهای شدید اقتصادی خود به پویش درآورند. دراین مقاله بنگاههای كوچك و متوسط در مالزی، مورد بررسی قرار می گیرد یعنی كشوری كه ۲۳ میلیون نفر جمعیت دارد و تولید ناخالص داخلی آن به ۲۱۰ میلیارد دلار می رسد و رشدی درحد ۴/۲ درصد دارد. صادرات این كشور ۹۵ میلیارد و واردات آن ۷۷ میلیارد دلار است. مالزی یكی از بارزترین اقتصادهای جهان را دارد.
در قوانین مالزی همانند بسیاری از كشورهای دیگر جهان هیچ تعریف رسمی و مشخصی از بنگاههای كوچك و متوسط وجود ندارد و نهادهای گوناگون حمایت كننده از این بنگاهها، از معیارها و تعاریف مختلفی برای شناسایی این واحدها استفاده می كنند.
مهمترین نهاد مرتبط با توسعه و گسترش نقش بنگاههای كوچك و متوسط در كشور مالزی، «موسسه توسعه صنایع كوچك و متوسط»(SMIDEC) است. این موسسه از دو معیار برای شناسایی و تعریف بنگاههای كوچك و متوسط استفاده میكند كه عبارتند از: تعداد كاركنان و میزان گردش مالی سالانه شركت. براساس این دو معیار، بنگاههایی كه تعداد كاركنان تمام وقت آنها كمتر از ۱۵۰ نفر بوده وحجم گردش مالی سالانه آنها نیز كمتر از ۲۵ میلیون رینگیت مالزی باشد، بنگاه كوچك و متوسط به حساب می آیند.
نكته ای كه درمورد تعریف بنگاههای كوچك و متوسط در مالزی وجود دارد، آن است كه با توجه به سیاستهای خاص دولت برای پیشبرد توسعه اقتصادی در مناطق كمتر توسعه یافته، در این گونه مناطق تعریف بنگاههای كوچك و متوسط به گونه ای تعدیل می شود تا بتواند دامنه وسیعتری از بنگاهها را دربرگیرد و راه برای انجام حمایتهای بیشتر از تعداد افزون تری از این بنگاهها، هموار گردد.
● سیاستهای كلی
سیاستگذاران كلان اقتصادی در مالزی توجه ویژه ای به نقش و جایگاه بنگاههای كوچك و متوسط در اقتصاد این كشور دارند و با درنظر گرفتن اهمیت این بنگاهها سیاستهای كلی برای حمایت از این بنگاهها وگسترش آنها را بر مبنای اهداف سه گانه زیر تدوین كرده اند:
▪ حفظ موقعیت و جایگاه كنونی بنگاههای كوچك و متوسط و تثبیت آن در اقتصاد ملی؛
▪ حمایت و تسریع در روند رشد و توسعه بنگاههای كوچك و متوسط؛
▪ برنامه ریزی و ترغیب بنگاههای كوچك و متوسط برای حضور در بازارهـــای تجاری بین المللی با استفاده ازتولید كالاهای باارزش افزوده بالا.
برای تحقق اهداف فوق، بنگاههای كوچك و متوسط در مالزی از تولید كالاهای كاربر و كالاهایی كه ارزش افزوده اندكی دارند فاصله گرفته اند و بیشتر به سمت تولید كالاهایی حركت می كنند كه قــابل عرضه در بازارهای بین المللی باشد. ازطرف دیگر با افزایش رقابت، انگیزه بنگاههای كوچك و متوسط برای حضور پررنگ تر در بازارهای بین المللی افزایش می یابد. چنین امری علاوه بر تضمین بقا و رشد واحدهای كوچك و متوسط، باعث تقویت جسارت این بنگاهها برای حضور در بازارهای بین المللی می گردد.
● تجدیدنظر در سیاستهای حمایتی
در مذاكرات سازمان تجارت جهانی (WTO) و خصوصاً در دوراروگوئه تاكید بسیار زیادی بر حذف تمام سوبسیدهایی شده است كه به طور مستقیم یا غیرمستقیم ازطرف دولتها به بنگاهها و واحدهای اقتصادی - صنعتی داده می شود. از این رو لازم بود كه در نحوه حمایت از بنگاههای تولیدی كوچك و متوسط تغییرات اساسی ایجاد شود. مهمترین اقدامات در این مورد عبارتند از:
▪ برنامه های اجرایی و كاربردی؛
▪ آموزش كارآفرینی و تربیت نیروهای انسانی موردنیاز؛
▪ فراهم كردن امكانات زیربنایی كه متضمن رشد سریع و پایدار بنگاههای كوچك و متوسط است.
انجام حمایتهای مالی؛
راه اندازی واحدهای تحقیق و توسعه (RD) در بنگاههای كوچك و متوسط و ترغیب این بنگاهها به استفاده عملی از فرایند تحقیق و توسعه. استراتژی های حمایتی باتوجه به نقش بسیار مهم بنگاههای كوچك و متوسط درنظام اقتصادی - اجتماعی كشور مالزی و باعنایت به مشكلاتی كه این نوع بنگاهها معمولاً با آنها رو به رو هستند، چندین استراتژی برای حمایت از این واحدها و كمك به توسعه و گسترش آنها طراحی و تدوین شده است. برای رسیدن به اهداف مشخص شده در هر استراتژی، راهكارهایی اندیشیده شده است تا با استفاده از این راهكارها، مالزی بتواند به اهداف كلان خود در زمینه حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط دست یابد.
● در اینجا به صورت خلاصه برخی از مهمترین استراتژی ها و راهكارهای پیش بینی شده برای رسیدن به آنها معرفی می شوند:
۱ - ایجاد فضای مناسب برای رشد بنگاههای كوچك و متوسط: از آنجا كه ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد بنگاههای كوچك و متوسط یكی از مهمترین عوامل برای حمایت از این واحدها محسوب می شود، راهكارهای زیر در این مورد پیش بینی شده است:
باتوجه به این اصل كه ایجاد فضا و محیط مناسب برای رشد فعالیتهای اقتصادی - صنعتی در پرتو گسترش فرهنگ كارآفرینی و وجود كارآفرینان خلاق و پویا حاصل می شود، بنابراین، فرهنگ سازی اولین گام در این زمینه به حساب می آید، به گونه ای كه فرهنگ جامعه كاملاً به طرف «فرهنگ مولد» سوق پیدا كند. اولین حركت برای رسیدن به چنین موقعیتی از آموزش كارآفرینی و تربیت كارآفرینان جوان آغاز می گردد. بر این اساس هم اینك تدریس كارآفرینی در كلیه مدارس مقطع متوسطه در دبیرستانهای كشور مالزی آغاز گردیده است.
فراهم ساختن زیرساختهای مناسب برای تقویت بنگاههای كوچك و متوسط می تواند فضای مناسبی برای توسعه این بنگاهها فراهم كند. یكی از نمونه های روشن این موضوع را می توان در صنایع خودروسازی ملاحظه كرد. امروزه اتومبیلهای ساخت مالزی موردتوجه خریداران كشورهای دیگر قرار گرفته است و مالزی می تواند به یك مركز مهم در زمینه صنعت خودروسازی تبدیل گردد. وجود چنین فرصتهایی می تواند امكانات رشد و فرصتهایی برای نفوذ به بازارهای داخلی و خارجی دراختیار بنگاههای كوچك و متوسط قرار دهد.
از دیگر صنایعی كه می توانند به عنوان زیرساختهای مناسب برای رشد و توسعه فعالیتهای بنگاههای كوچك و متوسط مورداستفاده قرار گیرند، می توان از صنایع الكترونیك، الكتروتكنیك و صنایع لوازم خانگی و مبلمان نام برد. ایجاد ارتباط و همكاری عملی گسترده بین دانشگاهها و موسسات آموزش عالی با صنایع و بنگاههای تولیدی به گونه ای كه علاوه بر تامین منافع مناسب و عادلانه برای هر دو طرف، دستاوردهایی نیز برای كشور به همراه داشته باشد.
چنین امری می تواند از راه ایجاد ارتباط مستقیم بین بنگاههای كوچك و متوسط با دانشگاهها و مراكز آموزش عالی و موسسات تحقیقاتی انجام گردد، به گونه ای كه واحدهای صنعتی كوچك و متوسط ترغیب شوند تا از یافته های پژوهشی و علمی دانشگاهها استفاده كنند و از حضور مستقیم و مستمر كارشناسان و متخصصان این مراكز برای انجام طرحهای تحقیقاتی درواحدهای خود بهره مند گردند.
آموزش و تامین نیازهای اطلاعاتی واحدهای كوچك و متوسط نیز یكی دیگر از راهكارهایی است كه برای ایجاد بستر مناسب برای رشد وتوسعه بنگاههای كوچك و متوسط درنظر گرفته شده است. برای رسیدن به این هدف پیش بینی شده تا اطلاعات موردنیاز واحدهای صنعتی كوچك و متوسط گردآوری و تدوین گردد و به صورت اوراق اطلاعاتی در اختیار این واحدها (بنا به نوع فعالیتشان) قرار داده شود. همچنین آموزش دانستنی های مدیریت و دانستنی های شغلی برای افزایش دانش مدیران و كارآفرینان بنگاههای كوچك و متوسط ازطریق «آموزش از راه دور» و «شبكه رایانه» دراختیار این واحدها قرار می گیرد. مركز اطلاعات صنعتی و فناوری مالزی (MITIC) مسئولیت اصلی را در این زمینه برعهده دارد.
۲ - افزایش قدرت رقابت بنگاههای كوچك و متوسط: برای پیگیری این استراتژی راهكارهای عملی زیر پیش بینی شده است:
تمامی برنامه های حمایتی از بنگاههای كوچك و متوسط (مانند برنامه های حمایت مالـــــی و غیره) فقط هنگامی به كار گرفته می شوند كه قبلاً شرایط لازم برای تاثیرگذاری مثبت این برنامه ها بر روی عملكرد بنگاههای كوچك و متوسط كاملاً پدید آمده باشد. براین اساس، برنامه های حمایتی فقط شامل آن بخش از صنایع مالزی می شوند كه بتوانند با دریافت این كمكها، قدرت رقابت خود را افزایش دهند و فعالیتهای تجاری شان بتواند اثرات مثبتی بر اقتصاد كشور برجای گذارد. بر همین اساس، دولت مالزی آن دسته از صنایعی كه می توانند با استفاده از برنامه های حمایتی دولت، قدرت رقابتی خود را افزایش داده و اثرات مثبتی بر اقتصاد ملی و همچنین درآمدهای ارزی كشور برجای گذارند را شناسایی كرده است. مهمترین این صنایع عبارتند از:
▪ صنایع پلاستیك و تولید محصولات پلاستیكی قابل مصرف در صنعت؛
▪ ریخته گری فلزات و تولید قطعات فلزی؛
▪ تولید ابزار دقیق صنعتی و كالاهای مهندسی؛
▪ تولید ابزارآلات و قالب سازی؛
▪ صنایع مونتاژ الكترومكانیكی؛
▪ صنایع تست كننده نیمه هادیها و ابررسانه ها؛
▪ صنایع ساخت كامپیوتر و قطعات كامپیوتری؛
▪ صنایع ساخت قطعات و تجهیزات مخابراتی و ارتباطاتی؛
▪ صنایع ساخت لوازم آزمایشگاهی و دستگاههای اندازه گیری؛
▪ صنایع ساخت قطعات خودرو؛
▪ صنایع ساخت مبلمان و لوازم خانگی.یكی دیگر از راهكارهای پیش بینی شده برای افزایش قدرت رقابت بنگاههای كوچك و متوسط، ارائه خدمات مشاوره ای و تامین كارشناسان و متخصصان موردنیاز بنگاههای كوچك و متوسط و تلاش برای حل مشكلات عملی این واحدها و تقویت بنیه تخصصی آنهاست. نحوه انجام چنین اقداماتی به این صورت است كه سعی می شود كه از بهترین و خبره ترین كارآفرینان و متخصصان فنی، درهریك از بخشهای صنعتی كه از تجربه و عملكرد مطلوبی برخوردار باشند، برای رفع مشكلات پدید آمده در بنگاههای صنعتی كوچك و متوسط همان بخش، استفاده گردد. این گروه را «همیاران خبره صنعتی» می نامند. مركز اطلاعات صنعتی و فناوری مالزی (MITIC) ازطرف دولت مسئولیت كمك به تشكیل و حمایت از گروههای همیاران خبره صنعتی را برعهده دارد.
علاوه بر خدماتی كه گروههای همیاران خبره صنعتی ارائه می كنند، بنگاههای كوچك و متوسط می توانند از امكانات مراكز تخصصی خدمات مشاوره صنعتی كه برای هریك از بخشهای صنعتی مشخص شده است، نیز برخوردار گردند و سرویسهای موردنیاز خود را دریافت كنند.
باتوجه به پراكندگی و گسترده بودن بنگاههای صنعتی كوچك و متوسط در مالزی، مراكــز خدمات مشاوره صنعتی متعددی با زمینه های تخصصی ازطرف دولت مشخص شده اند. برخی از این مراكز مانند «بانك توسعه» و «موسسه مارا» خدمات خود را دراختیار تمامی بخشهای صنعتی قرار می دهند
اما برخی دیگر فقط در برخی زمینه های خاص تخصصی به ارائه خدمت می پردازند. مثلاً «شركت شهركهای صنعتی» در زمینه استقرار واحدهای صنعتی تاسیس شده، «دفتر خدمات تجاری و بازرگانی مالزی» در زمینه بهبود كیفیت تولیدات و طراحی محصولات و «انستیتو تحقیقات كشاورزی» در زمینه بهبود كیفیت موادغذایی و آشامیدنی به ارائه خدمات می پردازند.
۳ - برنامه های جامع برای همكاری بنگاههای كوچك و متوسط با صنایع بزرگ: یكی از موفقیت آمیزترین برنامه هایی كه برای حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط و حل مشكلات آنها در مالزی انجام می شود، ایجاد یك نظام منسجم و مطلوب برای ایجاد ارتباط بین صنایع بزرگ این كشور با بنگاههای كوچك و متوسط با كمك دولت است. این برنامه سبب ایجاد یك شبكه ارتباطی و تقویت انگیزه های همكاری برای هر دو طرف (صنایع بزرگ و بنگاههای كوچك و متوسط) شده است. این حركت تاحد زیادی باعث جذب صنایع بزرگ و كوچك در این شبكه شده و این تحلیل صحیح را تقویت كرده كه كارآفرینان واحدهای صنعتی كوچك و مدیران صنایع بزرگ باید مستقیماً با شناخت ضرورتها و زمینه های همكاری، ارتباط كاری با یكدیگر را توسعه دهند.
● «سازمان گسترش همكاری های صنعتی صنایع كوچك و بزرگ» - كه در حقیقت یكی از رأس های مثلث یا شبكه همكاری است - توانسته است در بسیاری از موارد همكاری و ارتباطی بسیار منسجم بین بنگاههای كوچك و متوسط با صنایع بزرگ كشور برقرار سازد. برخی از مهمترین دستاوردهایی كه ایجاد این شبكه همكاری به ارمغان آورده است عبارتند از:
▪ كارآفرینان بنگاههای كوچك و متوسط توانسته اند ازطریق شبكه ارتباط بنگاههای كوچك با صنایع بـــــــزرگ، همكاران و یا هم پیمانان تولیدی خودرا شناسایی كرده و با همكاری مشترك، فعالیتهای تولیدی خود را انجام دهند.
▪ با استفاده از این شبكه، واحدهای صنعتی كوچك و متوسط فرصتهای موجود در بازارهای خـــارجی را شناسایی كرده و توانسته اند به جمع تولیدكنندگان كالاهای صنعتی بپیوندند و بازارهای جدیدی را در نقاط مختلف جهان برای محصولات خود پیدا كنند.
▪ بنگاههای كوچك و متوسط ازطریق این شبكه كانالهای مناسب و مطمئن خرید مــواداولیه كمیاب و با كیفیت بالا را شناسایی می كنند و به این ترتیب مشكل بزرگ تهیه مواداولیه موردنیاز كه معمولاً یكی از مشكلات همیشگی این نوع بنگاهها است تا حد زیادی برطرف شده است.
▪ استفاده آسانتر و كاملتربنگاههای كوچك و متوسط از امكانات تحقیق و توسعه (RD) موجود در صنایع بزرگ سبب شده است تا كیفیت ساخت و تولید در بنگاههای كوچك و متوسط به میزان زیادی افزایش یابد.
▪ با استفاده از امكانات آموزشی موجود در شركتهای بزرگ صنعتی، دانش فنی موردنیاز بنگاههای كوچك و متوسط به این بنگاهها انتقال پیدا كرده و مهارتهای كاركنان این واحدها ارتقا می یابد.
▪ توصیه های كارشناسی و انتقال تجارب مدیران واحدهای بزرگ صنعتی باعث شده تا مهارتهای مدیریتی و عملكردهای موفقیت آمیز در زمینه های گوناگون تجاری و بازرگانی مانند بازاریابی، تبلیغات، فروش كالا و یا شیوه های دریافت وام از بانكها و موسسات مالی و اعتباری در واحدهای كوچك و متوسط بهبود یابد.v
۴ - حمایت از صادراتی شدن بنگاههای كوچك و متوسط: مهمترین راهكارهایی كه برای صادرات محصولات تولیدشده در بنگاههای كوچك و متوسط درنظر گرفته شده است. عبارتند از:
علاوه بر حفظ بازارهای خارجی كنونی و تشویق بنگاههای كوچك و متوسط برای توسعه بازارهای خارجی شان، باید این بنگاهها را در راه دستیابی به بازارهای جدید و ناشناخته و فرصتهای جدید صادراتی یاری كرد. ازطرف دیگر باید از آن دسته از بنگاههای كوچك و متوسط كه برای تولید و ساخت محصولاتی تلاش می كنند كه می تواند باعث به وجود آوردن بازارهای خارجی جدیدی شوند، حمایت گردد.
تلاش برای حفظ و تثبیت جایگاه بنگاههای كوچك و متوسط مالزی در بازارهای خارجی سنتی نظیر بازارهایی كه بین كشورهای عضو پیمان «او.ای.سی.دی.»(OECD) وجود دارد. نكته مهم دراین زمینه آن است كه باتوجه به افزایش رقابت، بنگاههای كوچك و متوسط مالزی باید دراین بازارها موردحمایت بیشتری قرار گیرند.
تقویت و گسترش ارتباط و همكاریهای بنگاههای كوچك و متوسط با صنایع بزرگ داخلی و شركتهای بزرگ چندملیتی.
كمك و حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط برای دستیابی به قراردادهای صادراتی و بازرگانی مناسب و استفاده از فرصتهایی كه در جریان نمایشگاههای بازرگانی پدید می آید.
تقویت و به كارگیری سیستم های جدید تولید، توزیع و صادرات مانند سیستمهای صادراتی غیرمستقیم، دستیابی به بازارهای صادراتی از راه همكاری مشترك با شركتهای بزرگ چندملیتی و ایجاد گروههای مشترك تولید و صادرات. انجام پژوهشهای علمی - كاربردی و به كارگیری یافته های این پژوهشها برای عملی كردن استراتژی های پیشنهادی به منظور حفظ بازارهای صادراتی كنونی كه بنگاههای كوچك و متوسط دراختیار دارند و همچنین تقویت موقعیت این بنگاهها در بازارهای جهانی.
● موسسه توسعه صنایع كوچك و متوسط مالزی
بنگاههای كوچك و متوسط از اهمیت و جایگاه بسیار مهمی در نظام اقتصادی - اجتماعی كشور مالزی برخوردارند. برای پی بردن به اهمیت این بنگاهها كافی است بدانیم كه این نوع بنگاهها بیش از ۹۲ درصد از همه موسسه های تولیدی كشور را تشكیل داده اند. ازنظر ایجاد اشتغال نیز این بنگاهها بیش از ۳۴ درصد از همه شاغلان كشور را دربرمی گیرند.
باتوجه به اهمیت این بنگاهها و نیاز به وجود یك نهاد تخصصی مشخص كه عهده دار حمایت و توسعه بنگاههای كوچك و متوسط در مالزی گردد، در ماه مه سال ۱۹۹۶، موسسه توسعه صنایع كوچك و متوسط مالزی (SMIDEC) تاسیس گردید. این موسسه برای گسترش بنگاههای كوچك و متوسط درتلاش است و از بنگــاههای پویا و اثربخش حمایت می كند تا این بنگاهها بتوانند در بازار آزاد به رقابت بپردازند.
موسسه توسعه صنایع كوچك و متوسط كانون و محور همه فعالیتها و برنامه هایی محسوب می شود كه در سطح ملی برای گسترش بنگاههای كوچك و متوسط صورت می گیرد. ماموریت اصلی این موسسه، بهبود وضعیت رقابتی و افزایش بهره وری و اثربخشی بنگاههای كوچك و متوسط تعریف شده است. این موسسه بنگاههای كوچك و متوسط را بخشی پویا و جدایی ناپذیر از جامعه صنعتی مالزی به حساب می آورد و برای ادغام این بنگاهها در زنجیره عرضه بین المللی تلاش می كند.
اهداف اصلی موسسه توسعه صنایع كوچك و متوسط مالزی عبارتند از: هماهنگ ساختن همه اقداماتی كه برای توسعه بنگاههای كوچك و متوسط در مالزی صورت می گیرد.
گسترش و حمایت از ایجاد بنگاههای كوچك و متوسط پیشرفته مخصوصاً در مناطق كمتر توسعه یافته.
حمایت و پشتیبانی از بنگاههای كوچك و متوسط و تلاش برای ارتقای سطح كارآیی و بهبود جایگاه رقابتی آنها به گونه ای كه بتوانند كالاها و خدمات با كیفیت بالا و با ارزش افزوده زیاد با هدف عرضه به بازارهای جهانی تولید كنند.
مهمترین فعالیتها و اقداماتی كه موسسه توسعه صنایع كوچك و متوسط در مالزی انجام می دهد عبارتند از:
▪ هماهنگ ساختن فعالیتهایی كه برای توسعه بنگاههای كوچك و متوسط در مالزی صورت می گیرد.
▪ فراهم كردن حمایتهای فنی و خدمات مشاوره ای مدیریت برای بنگاههای كوچك و متوسط.
▪ تشویق بنگاههای كوچك و متوسط به ایجاد پیوندهای صنعتی با شركتهای بزرگ داخلی و حتی شركتهای چندملیتی.
▪ هماهنگ كردن و نظارت بر كمكهای مالی كه در اختیـــار بنگاههای كوچك و متوسط قرار می گیرد.
▪ همكاری با ســـــــایر نهادهای داخلی و بین المللی كه در زمینه توسعه بنگاههای كوچك و متوسط فعالیت می كنند.

منبع : ماهنامه تدبیر