دموکراسی به سبک چینی

جهش اقتصادی خیره‌کننده چین نسل جدید مدیران این کشور را به سمت تحول در ساختارهای سیاسی سوق می‌دهد. این قانون طلایی که توسعه اقتصادی در پی خود تحولات سیاسی می‌آ‌ورد مدت‌ها است ذهن رهبران پکن را به خود مشغول کرده است. منحنی رشد اقتصادی چین سیری آرام داشته است و اکنون در میدان تغییرات سیاسی نیز آنها به صورت آرام و محتاطانه گام برمی دارند .
از واقعه میدان تیان آنمن درسال ۱۹۸۹ که در آن پکن با ابزار قهر نافرمانی مدنی دانشجویان را خاموش کرد تا امروز ۲۰ سال طول کشید تا رهبران سیاسی این کشور به سمت پاره‌ای تغییرات سیاسی گام بردارند. دنگ شیائوپینگ که پدر اصلاحات اقتصادی در چین شناخته شده است آن روز با حرکت دانشجویان ناراضی به مخالفت برخاست . او اگر چه خود زمانی با انقلاب فرهنگی مائو درافتاده بود و بدین خاطر نیز چند سالی تبعید را از سر گذراند اما در واقعه ۱۹۸۹ تیان آنمن اعلام کرد که هنوز زمان تغییر سیاسی فرانرسیده است و برای جامعه سنت‌گرای چین، جنبش لیبرالی مانند توفانی است که همه دستاوردهای اقتصادی و اجتماعی را از بین می برد.
اما اکنون دو دهه پس از این واقعه که جامعه یک میلیارد نفری چین از رشد اقتصادی اشباع شده برخی شاگردان و مریدان دنگ شیائو پینگ به فکر پاره‌ای تغییرات سیاسی افتاده‌اند. رشد سریع اقتصادی منجر به پیدایش و گسترش طبقه متوسط شهری شده است و وجود این طبقه نیز افزایش مطالبات سیاسی را به دنبال دارد. رهبران پکن در پیمودن پلکان‌های توسعه نگاهی عمیق به تجربه همتایان شرقی خویش دارند . در کنگره رهبران حزب بارها پیامد جنبش‌های اروپای شرقی و جمهوریهای شوروی سابق بررسی شده است.
نسل رهبران جدید پکن با آنکه همگی به امتیازعضویت در نظام کمونیسم آراسته‌اند اما همگی سیاستمدارانی عملگرا هستند. اغلب چین شناسان نیز رمز پیشرفت آنها را در سازگاری شان با تغییرات محیط بین‌المللی می‌دانند. رهبران نظام کمونیستی چین از ابتدا این تفاوت خویش با همتایانشان در روسیه و دیگر کشورهای چپگرا را عیان کرده اند. در روسیه اگر ۷ دهه طول کشید تا گورباچفی از نسل سوم انقلاب روسیه به فکر پرسترویکا بیفتد، اما در چین کمتر از ۳۰ سال دنگ شیائپنگ از نسل اول انقلاب خودآهنگ اصلاحات را نواخت.
با این حال شاگردان دنگ شیائو پینگ همانند حوزه اقتصاد در میدان سیاست نیز در پی ارائه یک الگوی بومی هستند آنها بشدت از کپی برداری از الگوها و مدل‌های سیاسی غرب گریزان هستند در این راستا است که جمعی از نخبگان جوان این کشور در پی احیای آموزه‌های سنتی و فلسفی چین رفته‌اند تا تلفیقی میان تعالیم سنتی و مدرن بوجود آورند.
اخیراً کنفرانسی در مورد کنفوسیوس فیلسوف و متفکر چینی در نزدیکی زادگاه وی شهر کوفو به میزبانی مقامات محلی برگزارشد. برگزارکنندگان این اجلاس با افتخار درباره تلاش برای زنده کردن تفکرات کنفوسیوس (کنفوسیوسیم) در زیر لوای فرهنگ چین صحبت کردند. آنها امیدوارند که به تدریج تعلیمات این متفکر را در بدنه حزب قدرتمند کمونیست چین با ۷۵ میلیون عضو، رواج دهند. البته ممکن است ابتدا میان کادر قدیمی که هنوز تحت تأثیر مخالفت مائو با سنت هستند با نسل جدید که متأثر از اندیشه‌های دنگ شیائو پینگ هستند اختلاف بروز کند اما تجربه توسعه اقتصادی و تکنولوژیک نسل جوان را مصمم به تلاش برای پاسخ دادن به مطالبات جدید ساخته است. اعضای جوانتر این حزب تمایل دارند که از مباحثات برای احیای تفکرات کنفوسیوس حمایت کنند و زمان نیز اکنون به نفع آنان به جلو می‌رود. هواداران این تغییرات می‌گویند دیگر مانند دهه ۸۰ نباید نخبگان نگران باشند. زیرا متفکران پیرو کنفوسیوس-که اغلب عضو حزب هستند- خواهان فضای ایدئولوژیک بازتری هستند که در آن نظرات جدید برای انجام اصلاحات سیاسی و آموزشی مورد بحث و برررسی قرار گیرد. آنها می‌گویند که پرثمرترین دوران فکری در چین بین سالهای ۴۷۶ تا ۲۲۱ قبل از میلاد بوده است. در طی این دوران متفکرانی نظیر منسیوس به راحتی می‌توانستند حاکمان را نقد کنند و راهکارهای سیاسی ارائه کنند. پیروان کنفوسیوس تلاش برخی از دولتمردان برای پایان دادن به مباحثات راجع به منشور اصلاحات را بشدت مورد انتقاد قرار می‌دهند. این منشور که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد و توسط تعداد زیادی از متفکرین امضا شد از کادر مرکزی حزب کمونیست در پکن خواست به سمت یک نظام مدیریتی چند قطبی و متکثر حرکت کند. به عقیده پیروان کنفوسیوس هر گونه اصلاح دراز مدت و پایدار باید ریشه در پیشینه این کشور داشته باشد. بنابراین این سؤال مطرح است که آیا به سبب این گرایش باید آنان را به خاطر این تفکر
ملی گرا نامید؟ درست برعکس، جیانگ کوئینگ از پیشروان کنفوسیوسیسم جدید، طرفدار ساختار دموکراتیکی است که فرصت‌های بیشتری برای مشارکت سیاسی افراد فراهم کند و دموکراسی را به خاطر تمرکز بیش از حد روی منافع نسل حاضر یعنی کسانی که به این نظام رأی داده‌اند نکوهش می‌کند.
جیانگ ساختار سیاسی دیگری را پیشنهاد می‌کند که برای حمایت از افرادی است که جزو رأی‌دهندگان نبوده‌اند و منافع آنان نیز در کشورهای دموکرات به فرامو شی سپرده شده است.
متفکران پیرو کنفوسیوس همچنین نظراتی راجع به اصلاحات نظام آموزشی و حتی موضوعات جهانی مثل گرم شدن جهانی زمین ارائه داده‌اند. آنان چنین استدلال می‌کنند که کمونیسم دیگر تنها راه برای پایداری مردم چین نیست بنابراین این کشور اکنون باید به تلفیق و یا ترکیب این نظام سیاسی با عناصر جدید بیندیشد. این همان جایی است که ارزش‌های کنفوسیوسی نمایان می‌شود. در حال حاضر ده‌ها روش تجربی برای اشاعه ارزش‌های کنفوسیوسی نظیر هماهنگی و همدلی وجود دارد.
ممکن است دانشگاه سینقوا که بیشترین نخبگان چینی را تربیت کرده است در این راه پیشرو باشد.
این دانشگاه اخیراً چهار واحد اجباری در مورد کنفوسیوس برای گروهی از دانشجویان دوره کارشناسی علوم انسانی ارائه کرد. کتاب‌های مربوط که حدود ۲۰۰۰ سال پیش نوشته شده است، جایگزین بعضی از واحد‌های اجباری در مورد مارکسیسم ـ لنینزم شد. طبق سبک سنتی دانش آموزان قبل از تفسیر منتقدانه متن درس را حفظ می‌کنند. امروزه تلاش‌هایی از این دست برای احیای سنت‌ها به واقع توجه متفکران را به خود جلب کرده است. بر اساس تحقیقی که اخیراً توسط تیانجیان شی استاد دانشگاه دیوک انجام شد تمایلات سیاسی چین در حین توسعه اقتصادی این کشور بیشتر سنت‌گرایانه شده است. بسیاری از متفکران در واکنش به مادی‌گرایی که همراه با مدرنیزه شدن به این کشور آمده به سمت سنت‌هایی مانند کنفوسیوسیسم که بر مسئولیت اجتماعی تأکید دارد روی کرده‌اند.
در کنفرانس کیوفو منتقدان پیرو کنفوسیوس با دقت خاصی به مسئولان دولتی اعلام کردند که ترجیح می‌دهند تغییرات در محیطی باثبات انجام گیرد. اگر پیروان کنفوسیوس بتوانند جایگاه خود را بیابند، تغییرات به آرامی و مسالمت‌آمیز صورت می‌گیرد. از زمانی که دنگ شیائوپنگ بیش از ۳۰ سال پیش درهای این کشور را بر روی اصلاحات اقتصادی گشود تجربیات اقتصادی متفاوتی در سطوح مختلف دولت به دست آمده است و دولت مرکزی روش‌هایی را که کاربرد بهتری داشت انتخاب کرده و آنها را در سراسر کشور به کار می‌بندد. به نظر می‌رسد که این الگویی برای اصلاحات سیاسی و آموزشی در ۳۰ سال آینده نیز باشد و ممکن است شهر کیوفو آغاز این راه باشد.

گردآوری و ترجمه: لیلا ایمنی

منبع : روزنامه ایران