نظم اجتماعی در گله

در هر گروه از طیور افراد خاصی وجود دارند که بر طیور هم جنس دیگر در آن گروه غالب و برتر هستند . این برتری نتیجه مبارزه این جنگیدن ، نوک زدن و دنبال کردن یکدیگر تا حصول یک سلسله مراتب منظم اجتماعی است که در آن هر پرنده نسبت به یک پرنده برتر از خود ضعیف تر است . از ظهور و تثبیت نظم اجتماعی در گله نمی توان و نباید جلوگیری کرد . تهاجم و تجاوز بعضی افراد و در مقابل مطیع و تسلیم بودن برخی دیگر در بین تمام مهره داران معمول است بوجود آمدن نظم اجتماعی در گله طیور فشارهای عصبی را کاسته و باعث ذخیره انرژی می گردد .
● تثبیت نظم اجتماعی
ظهور نظم اجتماعی از سنین ۸ تا ۱۰ هفتگی در گله شروع می شود و تکمیل آن تا سنین حدود بلوغ جنسی ادامه می یابد . چون نظم اجتماعی در هر جنس پیش ار ۸ تا ۱۰ هفتگی بوجود نمی آید ، این امکان وجود دارد که تعداد زیادی جوجه گوشتی را (بدون واهمه از اینکه مبارزه جوئی بین آنها بروز کند ) در یک پن نگهداری کنند . در سنین جوانی مبارزه برای کسب برتری اجتماعی وجود نخواهد داشت . بوجود آمدن سلسله مراتب نظم اجتماعی در نتیجه فعالیت هورمونهای جنسی است و در آن صورت طیور می توانند به وسیله مشاهده سر و ضمائم سر یکدیگر را بشناسند .
وقتی که تعداد پرندگان یک پن زیاد باشد نظم اجتماعی در گروههای متعدد به طور جداگانه بوجود می آید که هر کدام ۱۹ تا ۲۸ متر مربع را شامل می شود و در هر گروه بیش از ۱۰۰ پرنده نمی گنجد (حداکثر تعدادی است که هر پرنده می تواند بخاطر بسپارد و تشخیص دهد ) . پرندگان هر گروه نسبت به رفتن به محل دیگری از سالن حساس هستند چون می دانند که رفتن به قلمرو دیگران باعث می شود که آن گروه دیگر آنها را دنبال کنند و به محل خود برگردانند . بنابراین دانخوری و آبخوری و سایر امکانات باید در سرتاسر سالن بطور مناسب و یکنواخت نصب گردند به نحوی که هر پرنده برای رسیدن به آب و دان و لانه تخمگذاری بیش از سه متر حرکت ننماید .
● انواع سلسله مراتب اجتماعی
پرندگان برای تثبیت موقعیت خود در نظم اجتماعی اقدام به مبارزه می کنند . دو نوع سلسله مراتب اجتماعی وجود دارد که تفاوتها ی زیادی با هم دارند .
۱) سلسله مراتب اجتماعی کامل[۲] .
این نوع نظم اجتماعی هنگامی رخ می دهد که مرغ و خروس روی بستر نرده و یا پوشال نگهداری می شوند . در داخل پن ها یا گروهای کوچکتر در هر جنس نظمی اجتماعی بوجود می آید که به نام نظم نوک زنی[۳] معروف است و برای مثال یک خروس نهایتا" بر تمام خروسهای هم گروه خود برتری می یابد و در نظم اجتماعی رتبه اول می گیرد . پس از او برتری مخصوص خروس دیگری است که رتبه دوم را حائز می شود و بر تمام خروسهای هم گروه خود به غیر از خروس رتبه اول برتر است و به همین ترتیب تا اینکه به آخرین خروس این گروه می رسیم که آخرین رتبه را دارا است و مغلوب تمام خروسهای هم گروه خود است . نظم اجتماعی مشابهی نیز در بین مرغها بوجود می آید .
۲) برتری اجتماعی در پرورش در قفس (حکومت مطلقه[۴] ) .
نوعی نظم اجتماعی در بین مرغهائی است که در یک قفس نگهداری می شوند . در این شکل نظم اجتماعی ، یک مرغ بر تمام مرغهای دیگر برتری دارد و نظم نوک زنی و سلسله مراتبی در آن وجود ندارد . در یک بررسی[۵]، نظم اجتماعی مرغهای لگهورن در قفس های ۶ قطعه ای و مرغهای مشابه که بر روی بستر پوشال نگهداری می شدند ، مقایسه گردیده که نتایج ذیل کسب شده است :
▪ در هر قفس فقط یک مرغ بر دیگرانبرتر است .
▪ در بین مرغهائی که در قفس نگهداری می شوند نظم اجتماعی به شکل نظم نوک زنی بوجود نمی آید .
▪ گاهی ممکن است در بین مرغهای یک قفس سلسله مراتبی درنظم اجتماعی بوجود آید ولی نه از طریق نوک زنی و مبارزه .
▪ اگر مرغهایی را در که در قفس پرورش داده می شوند به بسر پوشال منتقل نمائیم ، در بین آنها نظم نوک زنی بوجود می آید .
▪ اگر مرغهائی را که روی بستر پوشال هستند و نظم نوک زنی دارند به قفس ببریم ، در تمام قفسها نظم اجتماعی خاص پرورش در قفس بوجود می آید و در قفس تنها یک مرغ برتر از بقیه خواهد شد .
▪ اگر چه افزایش تراکم مرغها در قفس باعث کاهش تولید تخم مرغ هر پرنده خواهد شد ، ولی این کاهش بخاطر تغییرات رقابت برای تثبیت در نظم اجتماعی نیست بلکه بخاطر کاهش دانخوری، آبخوری و سطح به ازاء هر پرنده است .

۱- social order
۲- complete social dominance hierarchy
۳- peck order
۴- social dominance by despotism
۵- T.RO Keefe et al. (۱۹۸۸,Poultry Sci. ۶۷(۷),۱۰۰۸-۱۰۱۴)
اقتباس از کتاب راهنمای کامل پرورش طیور ترجمه دکتر محسن فرخوی و همکاران

منبع : موسسه مرغداری ایران