گزارش کویر: سفرنامه صفائ السلطنه نائینی (تحفه‌الفقرائ)

نویسنده : مشتاقی‌نائینی - علی‌بن‌محمد
به اهتمام : گلبن - محمد
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۲/۰۷/۱۴
رده دیویی : ۹۵۵.۰۷۵
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۲۱۸
نوع اثر : تالیف وگردآوری
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : DSR۱۳۷۹/م۵گ۴
نوبت چاپ : ۲
تیراژ : ۱۵۰۰
شابک : ۹۶۴-۴۲۳-۰۵۱-۵

'صفائ‌السلطنه نائینی 'یکی از لجا بنام دوران ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین شاه قاجار و از چهره‌های فرهنگی و سیاسی آن عصر به شمار می‌آید .از جمله مقام‌های او معاونت وزارت انطباعات, معاونت وزارت دول خارجه, معاونت وزارت خراسان بوده است . سفرنامه حاضر که به 'سفرنامه خراسان', 'روزنامه سفر خراسان', سفرنامه خراسان و عراق عجم 'و 'تحفه‌الفقرا 'موسوم است .به قلم صفائ‌السلطنه نائینی نوشته شده شرح مسافرت او از مشهد تا تهران از راه رباطات به نائین و از آن جا به تهران در سال 1300هـ .ق .است .مسیر سفر او از طریق :مشهد, تربت حیدریه, ساغند, طبس, چهارده, یزد, اردکان, نائین, اردستان, کاشان, قم و حضرت عبدالعظیم به تهران بوده است . در این سفرناه مولف هم به نکات تاریخی توجه کرده و هم مسائل جغرافیایی را مطمح نظر قرار داده است .اطلاعات درج شده در کتاب درباره راه و رباط و بناهای ملی و مذهبی (عرض راه خود) مانند مساجد, کاروان‌سراها, امامزاده‌ها و رباط ها, بسیار حائز اهمیت است .مولف به هر شهر و دهی که وارد شده نخست به سراغ دانشمندان و علمای آن شهر رفته شرح احوال و اطلاعاتی از آن‌ها در کتاب خود آورده است .کتاب از مقدمه مفصل درباره صفائ‌السلطنه, شرح حال, سال‌شمار زندگی, و معرفی آثار نویسنده برخوردار است .مصحح در پایان نیز توضیحات مبسوطی درباره برخی اشخاص و مکان‌های مندرج در متن افزوده است .صفحات پایانی نیز مشتمل بر فهرست‌های متعدد و مفصل نام اشخاص, نام مکان‌ها, بناها, قلعه‌ها, مسجدها, مدفن‌ها, امام‌زاده‌ها, مدرسه‌ها, رباط ها, کاروانسراها, دروازه‌ها, چاپارخانه‌ها, درخت‌ها, میوه‌ها, خوراکی‌ها, گل‌ها, لغات, اصطلاحات, فهرست منابع و عکس‌ها و طرح‌هایی از بناهای شهرها, و مناطق مسیر صفائ‌السلطنه .گفتنی است چاپ نخست این اثر در سال 1366صورت گرفته و اینک چاپ دوم آن عرضه می‌شود .