استقبال از تابستانی خوب

می داند روزهای سختی در راه است. به خانه که می رسد، مادر هنوز از سر کار نیامده. غروب که پدر می آید تا آخر شب مدام جر و بحث می کنند و گریه های برادر کوچک ، پایانی ندارد.کتابهای درسی را چیده روی هم و به کوه بلند دفترها و جزوه هایش نگاه می کند. تا می آید لای کتاب شیمی اش را باز کند، صدای تلفن می آید و یکی از خاله ها خبر می دهد که هفته دیگر به خاطر عمل جراحی شوهرخاله ، از شهرستان می آیند خانه آنها.
هفته دیگر که امتحان ها شروع شوند، خانه از همیشه شلوغ تر است و هیچ معلوم نیست که او باید کجای این خانه کوچک را برای درس خواندن پیدا کند!این روزها، فصل پرکار و سخت خانواده ها و دانش آموزان است.یک سال تحصیلی دیگر، با تمام فراز و نشیب هایش به پایان رسیده است و حالا، تمام نظام آموزش و پرورش کشور، آماده است تا در خرداد ماه ، یک دوره امتحان برگزار کند که نتیجه تلاشهای یک ساله دانش آموزان ، معلمان ، متصدیان امر آموزش و خانواده ها را مشخص می کند. از چند هفته پیش ، تکاپوی همه دانش آموزان و اولیا آغاز شده است.برگزاری امتحانات میان ترم ، برگزاری کلاسهای رفع اشکال گروهی و فردی ، تکمیل جزوه ها و فرمها و خلاصه آخرین تلاشها برای رفع کمبودها و کاستی ها. حالا دیگر برای خیلی از کارها دیر شده است.بعضی چیزهاست که دیگر نمی توان در یک هفته و چند روز جبرانشان کرد. وقت جمع بندی و نتیجه گیری خیلی پیشتر از آن که متوجه شده باشیم ، فرا رسیده است. چند روز دیگر،روزهای امتحان ، سرمی رسند. راستی ، این فرصت کوتاه باقیمانده و این روزهای طولانی امتحان را چطور باید از سر گذراند؟
حکومت نظامی امتحانات
معلمها، از همان روزهای آغاز سال تحصیلی ، درباره روزهای سخت امتحان هشدار داده اند. حجم کم درسها، کم کم زیاد شده است و در آخرین روزهای اردیبهشت ، کار تدریس کتابهای درسی ، به پایان رسیده است.دانش آموزان برحسب میزان تلاش و فعالیتشان در طول سال تحصیلی ، حالا در موقعیت های متفاوتی قرار دارند. آنها که از ابتدای سال تحصیلی مطالعه مستمر را جزو برنامه شان قرار داده بودند، حالا با فشار کمتری مواجهند و آنها که به هر نحو در یادگیری کوتاهی کرده اند، ناگهان خود را با حجم بزرگی از مطالب ناآموخته مواجه می بینند.با این حال برنامه امتحانی برای هر دو گروه یکسان است. دلواپسی و نگرانی هر دو گروه نیز تقریبا مشابه است. امتحان ، فشار مشابهی را به هر دو گروه وارد می کند که به همان نسبت خانواده ها و کادر مدرسه نیز با آن درگیرند.
در واقع ، فصل امتحانات ، فصل امتحان همه اعضای خانواده است. با شروع امتحان ، به مدت یک ماه ، همه برنامه های اعضای خانواده تحت تاثیر قرار می گیرد.مادر دو دانش آموز می گوید: «بیشتر از خود بچه ها، به من فشار می آید. نظارت بر درس خواندن آنها و آماده کردن شرایط و امکانات ، همه به عهده من است.در ایام امتحانات بچه ها، احساس می کنم کارم چند برابر شده است.» همین طور هم هست.شرایط امتحان ، موقعیت ویژه ای را در خانه به وجود می آورد. برنامه خواب و خوراک و خروج از منزل ، تغییر می کند و بسیاری از فعالیت های جانبی دانش آموزان و خانواده های آنان تعطیل می شود.فرصتی که برای مطالعه هر درس در اختیار دانش آموز قرار دارد، بسیار محدود است و به همین خاطر نمی توان با سرعت و روند سابق ، برنامه های روزمره را ادامه داد.
الهه دیبا، کارشناس روان شناسی می گوید: «شروع فصل امتحانات ، در واقع اعلام شرایط ویژه در خانواده است. برای این که فرزندانمان بتوانند این دوران را بهتر بگذرانند، لازم است همه اعضای خانواده با هم مشارکت داشته باشند.»
خانه های آرام
به طور طبیعی ، سابقه برگزاری امتحان در کشور ما و شیوه آن ، فشار روانی خاصی را بر دانش آموزان تحمیل می کند. امتحانات پایان ترم ، بالطبع فشار بیشتری بر دانش آموز می آورند؛ چرا که تعیین کننده تر و حساس تر هستند.
در صورتی که این فشار شدت یابد، به نحو بارز و مشخصی بر نتیجه امتحانات ، تاثیر خواهد گذاشت و چه بسا که دانش آموز را از مواجهه با امتحان و موفقیت در آن ناتوان کند.
به نظر می رسد مهمترین نقش و تاثیر خانواده در دوران امتحانات ، به کاهش این فشار برمی گردد. «دیبا» می گوید: «بیشترین چیزی که ما به خانواده ها توصیه می کنیم ، ایجاد یک جو آرام روانی ، برای مواجهه با امتحان است. خانواده باید رویارویی با امتحان را برای فرزندش آسان کند. اگر خانواده ها، با تاکید زیاد بر دشواری امتحانات به ترس دانش آموزان دامن بزنند، نمی توان انتظار داشت دانش آموزان به خوبی از پس امتحاناتشان بربیایند.»
این در حالی است که بعضی خانواده ها، آماده سازی فضای خانواده برای امتحان را، تبدیل به موقعیتی استرس زا می کنند. آنها با تاکید زیاد بر واژه امتحان و فشار مکرر بر دانش آموز برای درس خواندن ، عملا زمینه ای نامساعد برای او به وجود می آورند که می تواند بر میزان آمادگی او برای امتحان تاثیر بگذارد.
بسیاری از دانش آموزان از موقعیت پرفشار خانواده در ایام امتحانات شکایت دارند. «دیبا» تاکید می کند: «فضای مناسب برای درس خواندن و آمادگی برای امتحان ، به معنای ایجاد محیطی آرام و دلپذیر برای درس خواندن است. محیطی که از امتحان یک سد غیرقابل عبور نسازد.»
ورود مهمانان ناخوانده ممنوع!
یکی از نکاتی که در دوران امتحان ، باید مورد توجه خانواده ها قرار گیرد، شیوه برخورد آنها با برنامه های فرعی و جانبی است.
تردیدی نیست که برای کاستن از زمینه های منحرف کننده ذهن و ایجاد تمرکز بیشتر در دانش آموزان ، بسیاری از برنامه ها باید موقتا تعطیل شوند. کلاسهای آموزشی غیردرسی ، مهمانی ها و تفریحات غیرضروری ، از برنامه هایی هستند که وجودشان در ایام امتحانات ضروری به نظر نمی رسد.
اما در عین حال نباید از نظر دور داشت که تحمیل فضایی خشک و بی تنوع بر دانش آموزان در ایام امتحان ، خود عاملی است که می تواند باعث کاهش قدرت یادگیری و خستگی ذهنی آنان شود.
به همین خاطر لازم است برای کاستن از فشارهای جاری در این ایام و ایجاد فرصتی برای تجدید قوای فکری و ذهنی دانش آموزان ، خانواده ها برنامه هایی طراحی کنند که ضمن تطابق با شرایط امتحان ، در ایجاد تنوع و طراوت ذهنی آنها نقش داشته باشد.
«الهه دیبا» می گوید: «خانواده ها می توانند با یک برنامه ریزی ساده ، روزهای امتحان را هم برای فرزندانشان متنوع و کم فشار کنند. برنامه ریزی برای یک پیاده روی کوتاه ، گوش دادن به یک قطعه موسیقی و مدت زمان کوتاهی تماشای تلویزیون ، می تواند باعث شود که دانش آموز اندکی از خستگی ناشی از مطالعه را کم کند.»خانواده ها باید کوشش کنند که تا حد امکان از رفت و آمدهای غیرضروری که باعث شلوغی محیط خانه می شود، جلوگیری کنند.
کنار «او» باشید!
با توجه به این که فرصت دانش آموزان برای آمادگی برای هر امتحان بسیار محدود است ، برخی کمکهای فوری و همکاری های مقطعی از طرف اعضای خانواده ، می تواند بر میزان موفقیت دانش آموزان در امتحان ، بیفزاید.
بسیاری از دانش آموزان نیاز دارند در هنگام مطالعه و یادگیری ، از کمک پدر و مادر و سایر اعضای خانواده استفاده کنند. توجه و مراقبت مستمر والدین و حضور آنها در کنار دانش آموز، می تواند به او کمک کند تا با دقت و تمرکز بیشتری درس بخواند.رفع اشکال های جزئی ، پرسش شفاهی و تمرین در برخی مباحث درسی با همراهی والدین باعث می شود که دانش آموز با اعتماد به نفس بیشتری به مطالعه بپردازد و از میزان یادگیری خود، تا حدی مطمئن شود. بسیاری از دانش آموزان تاکید می کنند که به خاطر اضطراب امتحان و استرس ناشی از آن ، دچار عدم اعتماد به نفس می شوند و قدرت یادگیری شان کاهش پیدا می کند.
توجه مسوولانه و بدون فشار والدین در این هنگام می تواند باعث افزایش آرامش و اعتماد به نفس آنها شود.



تابستان پیش رو!
اگر دانش آموز در محیطی آرام درس بخواند، از سرزنش و فشارهای روانی به دور باشد، ساعات مشخص و معینی برای خواب و استراحت داشته باشد و سرانجام این که حضور و توجه همدلانه خانواده را در کنار خود احساس کند، می توان انتظار داشت روزهای طولانی و سخت امتحان ، آرام تر و بهتر بگذرند و در نهایت ، دانش آموز با اطمینان خاطر و با کسب نتیجه دلخواه ، پایان سال تحصیلی را با شادی و آرامش ، جشن بگیرد و به استقبال تابستان برود.


نعیمه دوستدار

منبع : روزنامه کیهان