چالش سیاست دینی و نظم سلطانی با تاکید بر اندیشه و عمل سیاسی علمای شیعه در عصر صفویه

نویسنده : نجف لک‌زایی
شماره کنگره : ۲چ۸ل/ ۸/ ۲۲۳ BP
شابک : ۳-۶-۹۶۸۸۴-۹۶۴
رده دیویی : ۲۹۷.۴۵
تاریخ نشر : ۰۱/۰۸/۸۵
تعداد صفحه : ۴۲۴
تیراژ : ۱۳۰۰
نوبت چاپ : ۱

اين پژوهش به بررسي مناسبات شكل گرفته ميان علماي شيعه ـ به منزله‌ي حاملان سياست ديني ـ و سلاطين صفوي ـ به مثابه‌ي عاملان نظم سلطاني ـ اختصاص يافته است. گفتني است در كتاب رابطه‌ي ميان علماي شيعه و سلاطين صفوي از نوع واهم‌گرايانه تلقي شده و چنين نتايجي به دست داده شده است: 1- عصر صفويه چنان كه در عرصه‌ي سياست و حكومت، نقطه‌ي عطف به حساب مي‌آيد، در حوزه‌ي فرهنگ و انديشه نيز نقطه‌ي عطفي است و چنان كه عرصه‌ي سياست، جولانگاه منازعه‌ي قدرت است، عرصه‌ي فكر و انديشه نيز ميدان هماوردي جريان‌هاي مختلف فكري و مذهبي است. اصولي‌ها، اخباري‌ها، صوفي‌ها و فلاسفه مهم‌ترين جريانات فكري داخلي محسوب مي‌شوند. 2- عاملي كه باعث عدم رويارويي سلاطين و علما از فرقه‌هاي مختلف مي‌شد. نياز آن‌ها به يك‌ديگر بود. صفويان نيازمند مشروعيتي بودند كه بتوانند با تكيه بر آن در مقابل دشمنان خود به ويژه عثمانيان مقاوت كنند و علما نيازمند قدرتي بودند كه با اتكاي به آن بتوانند از تشيع و شيعيان حفاظت كنند. 3- همكاري و هم‌گرايي ميان پادشاهان صفوي و علما در سطوح ظاهري صورت مي‌گرفت: يكي همكاري و هم‌گرايي در كاركردهايي كه به لحاظ شرعي ممنوعيتي نداشت و يا از نظر شارع، بر آن‌ها تاكيد شده بود. بخش دوم مربوط به قوانين بود كه حكومت اعلام مي‌كرد و اين قوانين، برخاسته از فقه شيعه بود. بخش سوم مربوط به ايجاد تاسيسات و نهادهايي بود كه از سوي دين بر منع آن‌ها دليلي وجود نداشت و يا تشويق بر ايجاد آن‌ها شده بود از قبيل ساخت مدرسه‌هاي علميه، مساجد، استنساح كتاب، نصب قاضي، شيخ الاسلامي و امامت جمعه.