دولت الکترونیکی، فرصت‌ها، چالش‌ها و روند آینده

تعریف دولت الکترونیکی :
دولت الکترونیکی دراصطلاح به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات درجهت ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان، بخش های اقتصادی، کارمندان دولت وسایر قسمت های دولتی اطلاق می شود.
مزایای دولت الکترونیکی :
- مدیریت دولتی کارآتر
- ارائه بهتر خدمات دولتی به شهروندان
- تعامل بهتر با شهروندان و بخش های بازرگانی و صنعتی
- افزایش توان از طریق دسترسی به اطلاعات
- ارائه خدمات به مردم، در هر زمان و در هر مکان
- تسهیلات و سرعت بیشتر
- شفافیت بالاتر
- مسئولیت پذیری بیشتر
- یکپارچه سازی شهروندان
- گسترش فرهنگ خودمحوری در خدمات رسانی
همچنین با استفاده از (درگاه) پورتال دولت الکترونیکی، ( سایت مرجع دولت که ارتباط با سایت سایر سازمانها و نهادهای دولتی را برقرار می سازد) مردم می توانند به کلیه اطلاعات و خدمات دولتی، روی اینترنت- بدون توجه به محدودیت های فیزیکی و زمانی- دسترسی پیدا کنند.
دولت الکترونیکی در سرتاسر جهان :
دولت الکترونیکی مزایای مهمی برای شهروندان، مشاغل و دولت ها در سرتاسر جهان به وجود آورده است؛ اگر چه این فناوری هنوز دورهٔ نوجوانی خود را طی می کندولی قابلیت های انعطاف پذیر اینترنت شامل پتانسیل بالای آن برای کاستن فوق العادهٔ هزینه ها ، افزایش سود، گسترش موارد قابل دسترسی و از بین بردن فاصله ها است. دولت الکترونیکی در حقیقت روش کلیدی برای دستیابی به بسیاری از اهداف مذکوراست.
چالش های آینده فراروی دولت الکترونیکی:
دولت الکترونیکی، با توجه به روند رو به رشدی مه دارد ، تا به حال با چالشهای متعددی روبرو شده است. از جمله آنکه در طراحی و اجرای دولت الکترونیکی، دولت باید به سیاست ها از جمله مسائل اقتصادی، مقررات گذاری و حقوق کاربران توجه داشته باشد.
یکی از دفاتر مالی عمومی در آمریکا، به طور مشخص چالش های فراروی پیاده سازی دولت الکترونیکی را به صورت زیر بیان می دارد:
۱. زنده نگاه داشتن، مدیریت اجرائی متعهد
۲. ایجاد موارد تجاری موثر
۳. حفظ تمرکز و توجه بر شهروندان
۴. حفاظت از حریم خصوصی افراد
۵. اجرای مراقبت های امنیتی مناسب
۶. ثبت و نگهداری سوابق الکترونیکی
۷. برقراری زیربنای تکنیکی قوی
۸. برطرف نمودن دغدغه های منابع انسانی
۹. اطمینان از ارائه خدمات یکپارچه به عموم
اما دانشمندان چالش های مهم دیگری را نیز مورد توجه قرار داده اند از جمله آنکه : تعریف پارامترهای دولت الکترونیکی و طراحی عملیات دولت الکترونیکی باید به شکلی باشدکه باسایر قوانین در تعارض قرار نگیرد.
مطالعه اخیر دولت آمریکا بر این نکته تاکید داشته که بزرگترین نگرانی مدیران دولت الکترونیکی، موارد تکنیکی و فنی نبوده است وموضوع اصلی آنها بیشتر روی سیاست ها از جمله هماهنگ سازی و همکاری بین مدیران نهادهای دولتی وتمرکز هر نهاد بر روی نیاز های خویش به جای اهداف جمعی و و ظائف دولت الکترونیکی بوده است.برخی ازاین چالش های ممکن است شامل ابعاد اجتماعی سیاست های اطلاعاتی مربوط به اینترنت باشد.اگر دولت الکترونیکی در آینده روشی برای مشارکت بیشتر مردم درامور دولتی باشد، نادیده گرفتن تعدادی از شهروندان که از نظر فنی دانش کمتری دارند، همچنان یک دغدغه بزرگ محسوب می شود.بسیاری از سیاست های اطلاعاتی، چالش های محسوسی را در راه توسعهٔ دولت الکترونیکی بوجود آورده اند.
تعدادی از راه کارها به شرح زیرهستند:اطمینان از توانائی استفاده از تکنولوژی مورد نیاز دولت الکترونیکی به شکلی ساده روی استفاده از فناوری اطلاعات تکیه دارد. اگر فردی قابلیت استفاده از تکنولوژی که دولت الکترونیکی بر اساس آن شکل گرفته است را نداشته باشد، (به دلیل نداشتن تحصیلات یا توانائی محدود) نمی تواند از دسترسی به اطلاعات دولت محروم شود. بنابراین اگر قسمتی از جامعه ناتوان از دسترسی به اطلاعات روی وب هستند، دیگر کانال های ارتباطی با دولت برای این قشر نباید مسدود و یا محدود شود.
آشنایی شهروندان با ارزش های دولت الکترونیکی
دولت ها باید مردم را در رابطه با مزایای دولت الکترونیکی آگاه سازند. اصولا شهروندان بدون دانستن این نکته که چه مواردی با ایجاد دولت الکترونیکی فراهم می شوند، علاقه مند به استفاده ازامکانات دولت الکترونیکی نمی شوند که در غیر این صورت شکست هدف توسعه دولت الکترونیکی حتمی است.چراکه به طور طبیعی افرادی که از طرح های دولت الکترونیکی آگاه بوده و با آن احساس راحتی می کنند ، علاقه بیشتری به استفاده از آن خواهند داشت.اطمینان از دسترسی به اطلاعات و خدمات مفید
جایگاه اطلاعاتی اولیه دولت بر روی وب از اهمیت بالایی برخوردار است ولی این تازه ابتدای راه است. وجود محتوای مفید موضوع مهمی است؛ با توجه به تلاش دولت ها برای رسیدن به موفقیت باید سطحی ضروری از زیر ساخت های مخابراتی و دسترسی جهانی فراهم باشد که نشان دهندهٔ حداقل استاندارد مربوط به توانائی دسترسی به خدمات ارائه شده از طریق زیر ساختهای مخابراتی است. محتوا و مطالبی که بر روی وب سایت های دولت ها موجود است، باید چیزی فراتر از حجم عظیمی از اطلاعات باشد. برنامه ریزی و اجرای دولت الکترونیکی باید بر فعالیت هائی که از طریق دولت الکترونیکی برای بهبود خدمات فعلی و ارتقا بخشیدن آنها استفاده می کنند، تمرکز داشته باشد.هماهنگ سازی طرح های دولت الکترونیکی بومی، منطقه ای و ملی
کمبود هماهنگی میان سطوح مختلف دولت می توانند تأثیر عمیقی بر موفقیت دولت الکترونیکی داشته باشد. طرح های دولت الکترونیکی می تواند به وسیله تعارض در اهداف میان سطوح مختلف دولت، پیچیده شود. با توجه به دغدغهٔ پیاده سازی دولت الکترونیکی اثربخش، باید سطوح مختلف دولت در یک کشور برای توسعهٔ و اجرای استراتژی دولت الکترونیکی با یکدیگر همکاری کنند.
توسعه روش ها و شاخص های عملکرد به منظور ارزیابی خدمات و استانداردهای دولت الکترونیکی
نیاز به توسعهٔ راه های اندازه گیری و ارزیابی موفقیت طرح های دولت الکترونیکی همواره مورد توجه بوده است. میزان محدود ارزیابی « تقاضا، سود و کیفیت خدمات» طرح های دولت الکترونیکی تا کنون به عنوان یک ضعف عمده باقی مانده است. با توجه به این هدف که ایجاد دولت الکترونیکی به منظور رفع نیاز مردم است، ارزیابی ها باید « نیازها، قابلیت ها، قدرت هضم و اطلاعات دیگررا » در مورد شهروندان مورد بررسی قرار دهد. همچنین باید رفتارهای اطلاعاتی که مانع تحقق دولت الکترونیکی می شود را شناسائی کرد.
سیاست های اطلاعاتی دیگر که در توسعهٔ دولت الکترونیکی نقش مهمی را بر عهده دارند، به قرار زیراست:
فراهم کردن دسترسی به اینترنت و مخابرات مطمئن و با ثبات•
مشکل دسترسی به اینترنت درست مانند اشکالات در اتصال به دیگر ابزارهای ارتباطات و فناوری اطلاعات است. این مساله ای است که امروزه در درون وبیرون از مرز کشورها به چالشی مهم تبدیل شده و از آن با عنوان شکاف دیجیتال نام برده می شود. خطر عمیق تر شدن این شکاف نیز همواره وجود دارد. لذا برای اینکه دولت الکترونیکی در میان ملتی اثربخش شود،باید زیرساخت های تکنولوژیکی لازم جهت ارائه خدمات به شهروندان را هرچه سریع تر مهیا کند.
مدیریت مسائل مربوط به زبان و• ارتباطات
بسیاری از ملت ها با بیش از یک زبان تکلم می کنند.از اینرو دولت الکترونیکی اثربخش باید به استاندارد سازی استفاده از لغات زبان یا زبان های رایجی که مردم در استفاده از آنها راحت هستند، بپردازند. در این میان تنوع زبانی و حساسیت های زیاد در این خصوص نیز به چالشی در برقراری هر چه سریع تر دولت الکترونیکی تبدیل شده است . به همین منظور از آنجائیکه هر کشور دولت الکترونیکی خود را گسترش می دهد، حل مسائل مربوط به تنوع زبانها باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
• جلوگیری از دولت الکترونیکی در زمانی که باعث کاهش مسئولیت پذیری کارکنان دولت می شود
در بسیاری از مواقع، شاید نادیده گرفتن یک ایمیل بسیار راحت تر از بی توجهی به ارباب رجوع باشد.مسلما" تعامل الکترونیکی با دولت نباید موجب کاهش پاسخگویی کارکنان دولت نسبت به شهروندان شود. اگر کارمندان، به دلیل اینکه به صورت فیزیکی مردم را نمی بینند یا با آنها صحبت نمی کنندکمتر پاسخگو باشند؛ آنگاه دولت الکترونیکی باعث عدم شفافیت و مسئولیت ناپذیری مدیریت دولتی می شود.تحت پوشش قرار دادن معلولان در دولت الکترونیکی•
اینترنت محیطی است که بسیاری از بخش های آن با توجه به نیاز های معلولان طراحی نشده است. تجارت الکترونیکی و همچنین دولت الکترونیکی، عموماً سطوح پایینی از دسترسی برای معلولان را در نظر گرفته اند که به این ترتیب و با استثنا کردن معلولان از خدمات و اطلاعات دولت الکترونیکی باعث عدم دسترسی سهم قابل توجهی از جمعیت جهان به دولت الکترونیکی می شود.
دولت الکترونیکی در ایالات متحدهٔ آمریکا :
I. اواخر سال ۲۰۰۲، مردم قادر بودند، ۵۰۰ فرم از متداول ترین فرم های دولتی را از طریق اینترنت دریافت و چاپ کنند.
II. درمیان این فرم ها، تعدادی فرم با قابلیت ارسال آنلاین از قبیل پرداخت مالیات، درخواست وام دانشجویی، دریافت کارت تامین اجتماعی، نام نویسی در ارتش، ورود به رقابت های علمی و حتی اعلام ورشستگی وجود داشت.
III. انتظار می رود تمام خدمات دولتی آمریکا تا اواخر سال ۲۰۰۴ از طریق اینترنت قابل انجام باشد.
دولت الکترونیکی سیاست های گوناگون در آمریکا شکل می دهد. به تعدادی از این موارد به همراه نمونه هایی از مقررات مربوط به آن اشاره می شود :
حفظ حریم شخصی
برای مثال هیچ سابقه ای از مردم در رابطه با استفاده از حقوقشان نباید ثبت و نگهداری شود، مگر این که به موجب قانون یا اجازه از فرد مورد نظر این کار صورت پذیرد.
کاهش کاغذ• بازی
در قانون ۱۹۸۰، PRA(Paper wrk Reductin Act) تصویب شد تا با استفاده از سیستم های اطلاعاتی استفاده از ارتباطات کاغذی به طور عمدهای کاهش یابد.
امنیت اطلاعات کامپیوتری
در قانون مصوب سال ۱۹۸۷، هرسازمان فدرال ای برای حفظ امنیت کامپیوترهائی که دارای اطلاعات حساس هستند، موظف به تدوین و توسعهٔ برنامه ای مشخص شد.
کلینگر، کوهن
همچنین بر اساس قانونی که توسط دو سناتور به همین نام تصویب و پشتیبان PRA شد هر بخش دولتی، خود مسئول دستیابی به تکنولوژی اطلاعات بوده و باید بهترین و کاراترین تکنولوژی را از نظر هزینه خریداری کند.
مدیریت تکنولوژی اطلاعات فدرال
در سال ۱۹۹۶ قانونی توسط کلینتون تنظیم شد که بخش های اجرایی را برای دستیابی به سیستم های اطلاعاتی مدیریت، هدایت می کرد. همچنین فرآیندی برای سرمایه گذاری و بودجه بندی از طریق تکنولوژی اطلاعات پیشنهاد شد.
قانون توانبخشی
درسال ۱۹۹۸ با اصلاح قانون توانبخشی(۱۹۷۳) تهیه و کاربردی کردن تکنولوژی اطلاعات برای افراد معلول ( چه کارمندان دولت، چه مردم) بر عهدهٔ سازمانهای دولتی گذاشته شد.
قانون حفاظت حریم شخصی کودکان در فضای آنلاین
درسال ۱۹۹۹، قانون مربوط به سال ۹۸ اصلاح شد و طی آن قوانینی بر علیه کسانی که در سایت های تجاری و خدمات آنلاین، کودکان زیر ۱۳ سال را هدف قرار دهند، وضع شد.این قانون همچنین دسترسی والدین به اطلاعات شخصی کودکانشان را تسهیل کرد.
قانون تجارت الکترونیکی
با توجه به پدیدار شدن تجارت از طریق اینترنت ،کلینتون قوانینی برای سیاست گذاری این زمینه تصویب کرد، که مهمترین آنها چارچوب تجارت الکترونیکی بود :
۱. راهبری به عهده بخش خصوصی گذاشته شد.
۲. دولت از وضع محدودیت های بی جهت در رابطه با تجارت الکترونیکی منع شد.
۳. جائیکه دخالت دولت لازم باشد، هدف دولت باید، پشتیبانی، تقویت محیط قانونی ساده و باثبات برای تجارت الکترونیکی باشد.
۴. دولت باید کیفیت منحصر به فرد اینترنت را به رسمیت بشناسد.
۵. تجارت الکترونیکی روی اینترنت باید بر مبنای جهانی تسهیل شود.
روند آینده دولت الکترونیکی :
برنامه ریزی و اجرای دولت الکترونیکی ( از آنجایی که در تمام جهان در حال توسعه و رشد است) در آینده باید بر یافتن روش هایی برای حل مسائل مختلف تمرکز داشته باشد. برخی از مهمترین منابع اطلاعاتی درباره چالش هایی که دولت الکترونیکی اثربخش با آنها روبرو است، طرح های واقعی دولت الکترونیکی هستند که در مرحله عملیاتی قرار دارند. درس هایی که از پروژه های دولت الکترونیکی موجود می توان آموخت، چه آنهایی که عملیاتی هستند و چه آنهایی که عملیاتی نیستند، راهنمای ارزنده ای برای توسعه و پالایش دولت الکترونیکی فراهم می کنند. علاوه براین، آزمایش پروژه های دولت الکترونیکی در سطوح مختلف دولت و بخش های مختلف جهان روشی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات دربارهٔ دولت الکترونیکی ارایه می دهد. در بسیاری از روش ها روند آیندهٔ دولت الکترونیکی، مواجهه با مسائل مهم و حل نشده خواهد بود. ولی به هر حال دولت ها در پرتو تمامی منافع بالقوه، اندازه و قلمرو دولت الکترونیکی را گسترش خواهند داد.
نویسنده: محمدحسین جراحی (دانشگاه شهید بهشتی)
منبع: http://www.itiran.cm ۸/۳/۱۳۸۳

منبع : بانک سپه