توحید و یگانگی خداوند

خدای شما یکی است پس همه در برابرش سر تسلیم فرود آورید. (سوره حج ، آیه ۳۶)
با خداوند ، خدای دیگری قرار مده. (سوره اسراء ، آیه ۲۳)
اگر در آسمان و زمین غیر از خداوند ، خدای دیگری بود به فساد و ویرانی کشیده می شد. (سوره انبیاء ، آیه ۲۲)
توحید شعار اصلی همه پیامبران الهی بوده است و حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) با این شعار از کوه حراء آمد :
قولوا لا اله الا الله تفلحوا و در حدیثی فرمود : افضل العباده قول لا اله الا الله.
● دلایل توحید و یگانگی :
۱) خداوندی که کمال مطلق است و هیچ حد و مرز و اندازه ای در او راه ندارد ، آفریدگاری که ازلی و ابدی است ، پروردگاری که زمان و مکان مخلوق اوست ، جز یکی نمی تواند باشد. اگر به معنا نامحدود و نامتناهی بودن خداوند توجه کنیم می فهمیم که نامحدود جز یکی نمی تواند باشد ، زیرا تعداد موجب محدودیت و متناهی بودن است.
۲) در جهان نظم واحدی وجود دارد و نظم واحد ، دلیل بر ناظم واحد است. همان نظامات و قوانینی که دانشمندان ستاره شناس در کرات و کهکشان ها می بینند ، همانها را دانشمندان اتم شناس در دل اتم مشاهده می کنند و همین نظم در سراسر کشور تن و جسم انسان وجود دارد. قهراً اگر جز یک منظم وجود داشت نظام عالم به هم می خورد و این است معنای : لو کان فیهما الهه الا الله لفسدتا
۳) اخبار همه انبیاء بر یگانگی خداوند دلیل قاطعی بر وحدانیت اوست ، تمام پیامبرانی که از جانب خداوند مأمور تبلیغ و ارشاد شده اند.
او را یگانه خوانده اند. علی (علیه السلام) در وصیت به فرزندش امام حسن (علیه السلام) می فرماید :
بدان ای پسرم ، اگر پروردگارت شریک و همتایی داشت رسولان او به سوی تو می آمدند و آثار ملک و قدرتش را می دیدی و افعال و صفاتش را می شناختی اما او خداوندی یکتاست همانگونه که خویش را توصیف کرده است.
(نهج البلاغه ، نامه۳۱ ، وصیت به امام حسن)
و ما ارسلنا من قبلک من رسول الا نوحی الیه انه لا اله الا انا فاعبدون (سوره انبیاء ، آیه ۱۵ )
ما پیش از تو پیغمبری را نفرستادیم مگر به او وحی کردیم که معبودی جز من نیست ، پس فقط مرا پرستش کنید.‌
مسأله توحید زیر بنای شناخت تمام صفات خداوند است ، زیرا یگانگی او از محدود بودن وجود او سرچشمه می‌گیرد و این وجود است که جامع جمیع کمالات و خالی از هر گونه عیب و نقض می باشد و در نتیجه اگر ما خداوند را به توحید حقیقی بشناسیم همه صفاتش را شناخته ایم.
امام صادق (علیه السلام) فرمود : هرکس با اخلاص بگوید لا اله الا الله داخل بهشت می شود و اخلاصش این است که لا اله الا الله او را از آنچه خدای عز و جل حرام کرده باز دارد. ( توحید الصدوق ، باب ثواب الموحدین ، حدیث ۲۶) امام صادق (علیه السلام) فرمود : هرکس صد مرتبه لا اله الا الله بگوید از جهت عمل در آن روز افضل مردم است مگر اینکه کسی بیشتر گفته باشد. (همان منبع ، حدیث ۳۳) پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود : هیچ کلامی نزد خداوند عزوجل محبوبتر از گفتن لا اله الا الله نیست و هر کس صدایش را به لا اله الا الله بکشد گناهانش زیر قدم هایش می ریزد همانگونه که برگ درخت زیر آن میریزد. (همان منبع ، حدیث ۱۵)
مراتب توحید :
۱) توحید ذات :
یعنی بی نظیر از هر جهت و مطلق از جمیع جهات.
لیس کمثله شیء و هو السمیع البصیر (سوره شوری ، آیه ۱۱)
همانند او چیزی نیست و او شنوا و بینا است.
و لم یکن له کفواً احد
هرگز برای خداوند شبیه و مانندی نیست. (سوره توحید)
۲) توحید صفات :
یعنی همه صفات او به یک چیز برمی گردد و عین ذات خداوند است. یعنی او که عالم و قادر و حی و ... است.
شخصی نزد رسول خدا ( صلی الله علیه و آله ) آمد و پرسید اساس علم چیست ؟
حضرت فرمودند : معرفة الله حق معرفته ؛ شناخت خدا آن چنان که شایسته اوست.
پرسید : حق معرفت خدا چیست ؟
حضرت فرمودند : اینکه بدانی او نه مثلی دارد و نه شبیهی و او را معبود واحد خالق و قادر و اول و آخر و ظاهر و باطن بشناسی که مثل و مانندی ندارد این است حق معرفت خداوند. ( بحار الانوار، ج ۳ . ص ۱۴)
۳) توحید افعال :
منظور از توحید افعال این است که همه کارها در دو جهان فعل خداوند است و هر موجودی هر خاصیتی که دارد از ذات پاک خداوند است ، زیبایی گل ، درخشندگی آفتاب و درمان دردها ، همه و همه از اوست یعنی هیچ موجودی در عالم از خود استقلال ندارد و مؤثر مستقل در عالم فقط خداوند است. به تعبیر دیگر همانگونه که موجودات در اصل وجود خود وابسته به ذات او هستند در تأثیر و فعل خود نیز چنین هستند. البته این معنی هرگزنفی قانون علیت و عالم اسباب را نمی کند و طبق فرمایش امام صادق (علیه السلام) :
خداوند خواسته است که همه کارها از طریق اسباب آن جاری گردد. (اصول کافی ، باب معرفه الامام ، حدیث ۷)
و نیز اعتقاد به توحید افعالی هرگز موجب اعتقاد به جبر و سلب آزادی از انسان نمی گردد (ان شاء الله بعداً به آن اشاره می کنیم که انسان در انجام افعال خود مختار و آزاد است ، ولی تمام قدرت و نیرو و حتی آزادی اراده او از سوی خدا است)
قل الله خالق کل شیء و هو الواحد القهار ؛ بگو خداوند خالق همه چیز است و او یکتای پیروز است. ( سوره رعد . آیه ۱۶)
ذلکم الله ربکم لا اله الا هو خالق کل شیء فاعبدوه و هو علی کل شیء وکیل ؛
خداوند پروردگار شماست هیچ معبودی جز او نیست. آفریدگار همه چیز است ، پس او را بپرستید و او حافظ و مدبر همه موجودات است.
(سوره انعام ، آیه ۱۰۲)
۴) توحید در عبادت : (توحید در بندگی)
حساس ترین بخش توحید ، توحید در عبادت است که جز خداوند را نپرستیم و در برابر غیر او سر تسلیم فرود نیاوریم. توحید در عبادت لازمه توحید ذات و صفات است. زیرا وقتی مسلم شد که واجب الوجود تنها خداست و هرچه غیر اوست ممکن و محتاج و نیازمند است پس عبادت مخصوص اوست و او کمال مطلق است. و غیر از او کمال مطلق وجود ندارد و عبادت هم برای رسیدن به کمال است بنابراین عبادت مخصوص خداوند است. سرلوحه دعوت پیامبران مسأله توحید در عبادت بوده و قرآن آیات فراوانی در مورد توحید عبادت دارد.
● قرآن و توحید در عبادت :
و لقد بعثنا فی کل امه رسولاً ان اعبدوا الله واجتنبوا الطاغوت
ما در هر امتی رسولی فرستادیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید. (سوره نحل ، آیه ۳۶)
و ما ارسلنا من قبلک رسولاً الا نوحی الیه انه لا اله الا انا فاعبدون
ما پیش از تو هیچ پیامبری نفرستادیم مگر اینکه به او وحی کردیم که معبودی جز من نیست فقط مرا عبادت کنید. (سوره انبیاء ، آیه ۲۵)
و ان الله ربی و ربکم فاعبدوه هذا صراط مستقیم
خداوند پروردگارمن و شماست او راپرستش کنید این است راه راست.
توجه به این نکته لازم است که احترام و تواضع و خشوع مراتب و درجاتی دارد و آخرین درجه و بالاترین مرحله آن همانا پرستش و عبودیت است و این مرحله مخصوص خداوند است که مصداق روشن آن همان سجده می باشد و به همین دلیل سجده برای غیر خداوند جایز نیست. بدیهی است که اگر به این مرحله از عبودیت برسد و در مقابل خداوند به خاک افتاده سجده نماید بزرگترین گام را در مسیر اطاعت خدا و تکامل خویش برداشته است. چنین عبادت خالصانه ای آمیخته با محبت محبوب است و جاذبه این محبت عامل مهم حرکت به سوی خداوند است و حرکت به سوی آن کمال مطلق عامل جدایی از گناه و سایر آلودگی هاست.
عبادت کننده حقیقی تلاش می کند خود را به معبود و محبوبش شبیه سازد از این طریق پرتوی از صفات جمال و جلال را در خود منعکس می کند. این امور در تربیت و تکامل انسان نقش مهمی دارد.

منبع : سایت مناجات