کتاب مهم تر از فیلم است

تهمینه میلانی کارگردان فیلم های نیمه پنهان، واکنش پنجم و فیلم های بسیار دیگری است. وی یکی از علاقه مندان پیگیر کتاب است. به گفته خودش «با کتاب زندگی می کند و کتاب را حتی از فیلم هم مهم تر می داند.» وی از اینکه جوانان کمتر کتاب می خوانند و بیشتر فیلم های امریکایی می بینند، بسیار متاسف است و اعتقاد دارد هر چقدر آدم ها را از چیزی دور کنیم، نسبت به آن حریص تر می شوند و این توجه بسیار زیاد جوانان به فیلم های امریکایی را ناشی از این امر می داند.
از دو کتاب هملت شکسپیر و شازده کوچولوی اگزوپری به عنوان کتاب های محبوب سراسر عمرش یاد می کند که هر چند سال که می گذرد، آنها را دوباره مطالعه می کند. از او خواستیم در مورد کتاب های مطالعه شده اخیرش با ما صحبت کند و او آنقدر کتاب برای گفتن داشت که ما را شگفت زده کرد. با این حال وی از کتاب سه جلدی عصر اطلاعات یعنی قدرت هویت، ظهور، جامعه شبکه یی و پایان هزاره نوشته مانوئل کاستلز بسیار تعریف کرد و آن را بسیار حائز اهمیت و مطالعه آن را برای برنامه ریزان کشور ضروری دانست.
میلانی در رابطه با این کتاب اظهار می دارد؛ بحثی در جهان در حال حاضر مطرح است راجع به هویت. کشور ما از یک هویت ملی- میهنی برخوردار است که آن را می توان در اسطوره هایمان مثل رستم و سهراب و اشعار حافظ و سعدی مشاهده کرد که فارغ از دین، زبان، رنگ و نژادمان همه عاشق آن هستند. یعنی اگر ما یک ارمنی در اصفهان یا یک آسوری در ارومیه یا یک مسلمان در قم باشیم، همه حافظ را دوست داریم چون همه اینها هویت ملی ما را شکل می دهد. در همین رابطه جوزف کمبل نویسنده کتاب قدرت اسطوره معتقد است فرهنگ هایی مثل ایران که از فرهنگ دیرینه یی برخوردارند، به سادگی نمی توان آنها را تحت تاثیر قرار داد. مثلاً ترکان عثمانی نمی توانند به ایران حمله کنند و ایران را ترک زبان کنند یا مثلاً عرب ها ایران را تصرف کنند و آنها را عرب زبان کنند زیرا تمدن و هویت این کشورها از ریشه توانمند و قدرتمند هستند. این تمدن و هویت، همبستگی را در این کشورها ایجاد می کند که تغییر دادنش به این سادگی نیست.
از طرفی پدیده جهانی شدن در حال حاضر مطرح شده و صحبت از دهکده جهانی است که درصدد است مجموعه اطلاعات را در دنیا یکسان کند. به طور مثال شما می توانید با فشار دادن یک دکمه از فلان آفریقایی در رابطه با لباس پوشیدنش، غذا خوردنش و علائق فرهنگی، سیاسی، اجتماعی اش و... باخبر شوید. زبان در حال حاضر در دنیا به طرف یک زبان جهانی پیش می رود و جهان در حال تبدیل شدن به یک دهکده جهانی است. نظر نویسنده کتاب این است که در این شرایط، کشورها یا تمدن هایی در جهان هستند که دارای یک هویت ویژه هستند. این کشورها می توانند در عین جهانی شدن هویت خودشان را هم داشته باشند.
در کشور ما به رغم اینکه توجهی به هویت ملی نمی شود ولی در عین حال ما این هویت خود را داریم. یعنی حتی با اینکه هیچ تلاشی برای حفظ این هویت ملی صورت نمی گیرد اما به خاطر وجود این هویت که همبستگی میان آدم ها را ایجاد کرده است، هویت ملی و بالطبع همبستگی ادامه می یابد. مثلاً نوروز که یک جشن ملی محسوب می شود، در میان همه مذاهب و قوم ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است یعنی مثلاً هم یهودی ها و هم مسلمانان آن را جشن می گیرند.
کتاب عصر اطلاعات در رابطه با این مفهوم یعنی هویت صحبت می کند. از اهمیت این کتاب هم می توان گفت در حال حاضر بحث بسیار مهمی در جهان مطرح است که چگونه می شود سنت یا هویت ملی را با جهانی شدن تطبیق داد به طوری که هم از تکنولوژی استفاده کرده و هم هویت ملی و ویژگی های کلی خودمان را حفظ کنیم. این کتاب سعی کرده است به ما بگوید آیا اساساً این شدنی است یا خیر و اینکه ما به سوی کجا می رویم. نظریه پردازان جهانی تلاش دارند ما را نسبت به اتفاقی که در حال رخ دادن است، آگاه سازند. اینها در حال مطرح کردن این هستند که ما چگونه می توانیم در میان این دهکده جهانی که هدفش حذف مرزها است، هویت مان را حفظ کنیم. میلانی از دغدغه خودش هم برایمان می گوید؛ «من اصولاً یک آدم آرمانگرا هستم.
به نظر می رسد جوانان جامعه ما آرمان ها را گم کرده اند و به فردگرایی و تنهایی روی آورده اند و تنها خودشان را می بینند. همه آرزو دارند پولدار شوند، کار خوب داشته باشند، زن خوب بگیرند یا شوهر خوب داشته باشند. متاسفانه تنها فردیت برایشان اهمیت دارد و نسبت به اینکه چه اتفاقی در جامعه می افتد، جامعه چقدر گرسنه و بی خانمان دارد، بی تفاوت هستند یعنی چیزهایی که در ایرانی بودن ما معنی می داد، در حال منقرض شدن است. اگرچه جامعه مدرن آدم را به سمت تنهایی می برد ولی متاسفانه جامعه ما بدترین بخش جامعه مدرن را انتخاب کرده است و دقیقاً به همین خاطر مساله هویت ملی برای من اهمیت دارد. البته باید ذکر کنم من انسانی با نگرش بین المللی هستم و انسانیت فارغ از رنگ، نژاد و مذهب برایم اهمیت دارد. اینکه دو انسان در دو نقطه از جهان بتوانند با هم ارتباط برقرار کنند، برایم ارزشمند است اما به نظر می رسد آدمی هنگامی کامل است که در عین حال که دارای هویت فردی است، با شخص دیگری که هویت فردی خود را دارد، ارتباط برقرار کند وگرنه اینکه همه شبیه هم شوند خیلی نمی تواند جذاب باشد.»

تهمینه میلانی

منبع : روزنامه اعتماد