دریا و سواحل آن ، استان مازندران

دریای مازندران با وسعتی حدود 000‚438 كیلومترمربع بزرگ‌ترین دریاچه جهان به شمار می‌رود كه بین ایران و كشورهای روسیه، تركمنستان، قزاقستان و آذربایجان واقع شده است. سواحل جنوبی آن از خلیج «حسینقلی» تا آستارا به خط ساحلی ایران مربوط است. عمق متوسط نواحی شمال این دریا 6 متر و نواحی جنوب و جنوب غربی آن حداكثر 1000 متر است. كناره‌‌های این دریا عموماً شن‌زار و پست و صاف است. خلیج قره‌بوغاز در شمال شرقی، خلیج گرگان در جنوب شرقی و مرداب انزلی در جنوب غربی، سه بریدگی مهم آن هستند. خلیج گرگان توسط شبه جزیره میانكاله از دریای مازندران جدا می‌شود.
جزایر كوچك «آشوراده» در سال‌های اخیر به شبه‌جزیره میانكاله وصل شده است و مرداب انزلی بوسیله‌ شبه جزیره غازیان از دریاچه جدا می‌شود. وجود دریای خزر، نقش تعیین‌كننده‌ای در آب و هوای ساحل شمال ایران ایفا می‌كند و زیبائی‌های بی‌نظیر گیلان و مازندران و گرگان به موجودیت و حفظ شرایط زیستی این دریا بستگی دارد. دریای خزر شامل سه بخش عمده‌ زیر است :
خزر شمالی : عمق متوسط این منطقه 6/2 متر است و از شمالی‌ترین نقطه‌ آن تا خط فرضی جزیره چچن واقع در دماغه تیوب خرگان ( در شبه‌جزیره سن قشلاق) ادامه دارد. چهار پنجم خزر شمالی كمتر از 10 متر عمق دارد و بقیه كه مجاور خزر مركزی است دارای 25 متر عمق است. وسعت این بخش 27/73 درصد كل مساحت دریاچه و حجم آب آن در حدود یك صدم حجم آب تمام دریاست.
خزر مركزی : عمق متوسط این منطقه 175/6 متر و عمیق‌ترین نقطه آن 770 متر است. این بخش از حد جنوبی بخش شمالی شروع و تا خط فرضی بین دماغه كوالی و شبه‌جزیره آبشوران ادامه دارد. وسعت این بخش 35/39 درصد و حجم آب آن حدود یك سوم آب دریاست.
خزر جنوبی : عمق متوسط این منطقه 325 متر و عمیق‌ترین نقطه آن 1000 متر است. این بخش از حد جنوبی خزر مركزی شروع و به سواحل ایران ختم می‌شود. وسعت خزر جنوبی 35/46 درصد كل مساحت دریا و حجم آب آن دو سوم حجم تمام دریا است. وسعت حوزه آبگیر دریای خزر نزدیك به 300‚373 كیلومترمربع است كه فقط 000‚256 كیلومترمربع آن در خاك ایران قرار دارد.
سواحل ایرانی دریای مازندران از آستارا تا گمیشان و دهانه اترك، در طول و پهنای 3 تا بیش از 30 كیلومتر گسترده است. چشم‌‌انداز شمالی آن را دریای نیلگون و نسبتاً آرام خزر و چشم‌ انداز جنوبی آن را (غیر از قسمت غربی كه عمدتاً مرتفع و مردابی است)، جنگل‌های انبوه دامنه‌های البرز تشكیل داده‌اند. در فراسوی جنگل‌ها، قله‌‌های سر به فلك كشیده و برف‌گیر البرز است كه زیبایی خاصی به منطقه می‌‌بخشد پیرامون ساحل را باغات مركبات‌، شالیزارها و مزارع سرسبز پوشانیده و جلوه‌‌هایی شگفت و زیبا را پدید آورده‌اند. تمامی كناره دریا (به جز برخی محدوده‌ها كه رسی، قلوه‌سنگی، شنی و ماسه‌ای است) از لحاظ نوع ساحل، قابلیت‌های شگرفی برای بهره‌برداری توریستی دارند و یكی از كم‌نظیرترین سواحل جهان محسوب می‌شود. مهم‌ترین محورهای توریستی - ساحلی مازندران عبارت‌اند از :
محور رامسر - علم‌ده
این بخش از نوار باریك ساحلی كه 120 كیلومتر طول و 2500 كیلومتر وسعت دارد،‌ به لحاظ نحوه توپوگرافی،‌ پوشش گیاهی، هم‌‌جواری‌اش با كوه‌های جنگلی، استقرار در جلگه و سهولت دست‌رسی به آن، یكی از زیباترین سواحل منطقه خزر محسوب می‌شود. پهنای این نوار ساحلی از 3 كیلومتر در رامسر تا 30 كیلومتر در تنكابن و 5 تا 10 كیلومتر در نوشهر و چالوس گسترده است و به علت نزدیكی به تهران مورد توجه گردشگران است، به طوری كه در همین قسمت از نوار ساحلی،‌ تعداد قابل توجهی از تأسیسات توریستی و ویلاهای ساحلی استقرار یافته‌اند و روزبه‌روز هم در حال گسترش هستند.
محور علم‌ده - بابلسر
این محور ساحلی نیز دارای عناصر و ویژگی‌های جذاب توریستی است كه با فاصله گرفتن از كوه‌ها، جلگه وسیعی را پدید آورده و خاستگاه شهر و آبادی‌های متعددی گردیده است. پیرامون این محور، مزارع سرسبز شالی، گندم و باغات مركبات قرار گرفته و مجموعه‌ای از فضای طبیعی جذاب آرامش‌بخش در حواشی ساحل به طول 120 كیلومتر به وجود آورده است. ساحل علم‌ده به سمت شرق، از شن نرم و سفید رنگی تشكیل شده است و پهنای قابل توجهی دارد كه در جهت شرق به عرض آن افزوده می‌شود و كیفیت بهتری می‌یابد. به طوری كه تپه‌های شنی به ارتفاع 3 تا 5 متر كه در نوع خود از مرتفع‌ترین تپه‌های ساحلی‌اند - تا كیلومترها بین دریا و ساحل قرار گرفته‌اند. عمق آب برای شنا و ایجاد تأسیسات آبی - توریستی بسیار مناسب است. این بخش از نوار ساحلی به دلیل دست‌رسی مناسب به ساحل و شهرها، آبادی‌ها و به ویژه تهران و علاوه بر آن به دلیل وجود امكانات، تجهیزات و تأسیسات توریستی بیشتر مورد توجه مسافران و علاقمندان است.
محور بابلسر - فرح‌آباد و بهشهر - گرگان
این محور، ساحل و جلگه شرقی مازندران را از ساری تا نكا و از شبه جزیره میانكاله تا خلیج‌ گرگان و سواحل شرقی دریا را در بر می‌گیرد و دارای عناصر متعدد جذاب توریستی است. ساحل آن در بخش غربی (بابلسر، ساری و نكا) ماسه‌ای است و عمق مناسبی دارد كه عمدتاً با توسعه ویلاهای شخصی،‌ پلاژهای دولتی و تأسیسات بندری و صنعتی روبه‌رو شده است. همچنین مناسب بودن سواحل، دامنه توسعه و گسترش آن‌ها را افزایش داده است. برخی از نواحی ساحلی این بخش به عنوان مناطق تحت حفاظت و پارك طبیعی اعلام شده كه از جمله به مرداب‌های لپو، پلنگان، شبه‌جزیره میانكاله، مرداب گز، خلیج گرگان، مرداب گمیشان می‌توان اشاره كرد. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت كه دریای مازندران حدود 3000 كیلومتر كرانه و 250 كیلومتر ساحل دارد كه 100 كیلومتر آن مرغوب و در حد سواحل درجه‌ یك می‌باشد.